Son yazılanlar
Son danışığımızda mənə qarşı heç bir hissinin qalmadığını bildirib, daha sonra "bəlkə gələcəkdə həyat bizi qarşılaşdırarsa birşeylər dəyişə bilər, yaşayaq və görək həyat bizə nə edəcək" deməyindən hansı mənanı çıxaracağımı hələ də bilmirəm.
Ümid edirəm özünü yaxşı hiss etmək və ya ayrılıq zamanı pis ayrılmayaq deyə dediyin boş və şablon sözlər deyil bunlar. Əgər boş sözlər deyilsə ən azından 1% ümid belə olsa qoyub getdiyin üçün sənə təşəkkür edirəm.
Çox vaxt haqqında danışılarkən sovet ittifaqından əvvəl hələ azərbaycanı 105 il idarə etmiş rus imperiyasının azərbaycana qazandırdıqları unudulan məsələ. Ancaq bakıda, şamaxıda, qubada ilk müasir məktəbləri açan, kəndliləri feodal mükəlləfiyyətlərdən azad edən, neft sənayesinin yaranmasına imkan yaradan (hansı ki hələ də azərbaycanın iqtisadiyyatı ondan asılıdır), qərbi avropadan investorlar cəlb edən çar imperiyasının rəhbərliyi olub. Bundan əlavə rusiyanın daxilində inkişaf edən proseslər, avropadan liberalizm ideyalarının idxal edilməsi kimi hadisələr azərbaycanda da axundov, sabir, cəlil məmmədquluzadə, nərimanov kimi ziyalıların ortaya çıxmasına kömək edib. Molla nəsrəddindən tutmuş, ilk feminist qəzetlərinə kimi hamısı sovetlərdən əvvəl yaranıb azərbaycanda.
Əlbəttə sovetlərin də az-çox köməyi olub, hər kənddən uşaqları götürüb məktəblərə, universitetlərə göndəriblər. Ancaq sistem totalitar olduğu üçün və xarici dünya ilə informasiya əlaqələrinin həmişə dövlət nəzarəti altında olduğu üçün axundov, məmmədquluzadə kimi yenilikçi adamlar yerinə daha çox itaətkar nəsil yetişdirilib.
Hərşeydən əlavə də rusların və sovetlərin bu qədər təsir yaratmasının səbəbi də o sistemlərin avropa və amerikadakı sistemlərdən üstün olmaqlarına görə yox, azərbaycanın həmin vaxtlar elmi, mədəni baxımdan həm birinci həm də ikinci dünya ölkələrindən çox-çox geridə olmasına görədir. Məsələn, bu tipdə nostalgiyanı nadir hallarda baltikyanı ölkə əhalisi ilə söhbət edərkən eşidə bilərsiniz. Düzdür, orada da sovet nostalgiyasını arzulayan azlıq var, ancaq onların nostalgiyası daha çox universal işlə və evlə təmin olunma kimi məsələlərə görədir nəinki mədəni və siyasi dəyişikliklər.
Bir sözlə, sovetlərin təsirini şişirtmədən əvvəl rus imperiyasının qazandırdıqlarını nəzərə almaq lazımdır. Sovet ideologiyasını, dövlətini və rus mədəniyyətini ilahiləşdirmədən, qərblə eyni səviyyədə və ya üstün olduğunu iddia etmədən əvvəl də əslində bütün bu təsirin azərbaycanın o vaxtlar dünyanın çox gerisində qalması ilə əlaqəli olduğunu nəzərə almaq lazımdır.
ailəsindən daimi asılı olan, ailəsinin sözündən çıxmağı bacara bilməyən gənclik. təbii ki, belə vəziyyətin formalaşmasında mövcud mədəni dəyərlərin (və ya dəyərsizliyin) böyük bir rolu var. "qılınc müsəlmanıyıq" mentaliteti ilə uşaq yaşından insanları məktəblərdə və ya evdə döyürlər və azarlayırlar ki, bəs bunu sərbəst buraxsaq dərs oxumayacaq, universitetə girməyəcək, siqaret çəkəcək. nəticə etibarı ilə bu adamlar 30 yaşına gələndə hələ də iş tapmaq üçün atasının kiməsə rüşvət verməyini gözləyirlər, 18 yaşına gəlib çatıb hələ də ölkə xaricinə çıxmaq üçün ailəsindən icazə istəyirlər, 18 yaşına gəlib çatıb hələ də sevgilisinin hətta əlindən belə tutmağa çəkinirlər ki yoldan keçən tanış görər, bunları məcburən və ya psixoloji təsir vasitəsilə tələsik evləndirirlər ki, "avara" qalsa gündə biri ilə yatacaq. universitet tələbəsi görürsən deyir mən əslində oxuyan deyiləm prosta məni müəllimlər və evdəkilər zorla oxudurlar. (bax: wtf) belə üzvləri olan bir gənclikdən hələ ölkəni xilas etməyi gözləmək filan gülüncdür. gərək yavaş-yavaş başlayasan və addım-addım irəliləyəsən.
ailəsinin və qohum-əqrəbasının təkidinə gərək duymadan, ümumiyyətlə repressiv xarici kontrol olmadan mənalı və məhsuldar həyat yaşaya bilən, özünün və ətrafının gələcəyini düşünə bilən və hedonizmə qapılmayacaq bir gəncliyə ehtiyac var bu ölkədə. o gənclik formalaşandan sonra danışa bilərik ki, gəncləri biznesdə, dövlət idarəsində qabağa çəkmək lazımdır filan. bəlkə onda işi-gücü ölkəni çapıb-talamaq olan ancaq ildə bir dəfə prezident yanında müşavirədə tər tökə-tökə danışan nazirlər əvəzinə, ciddi olaraq ölkənin gələcəyini fikirləşən bir intellektual zümrənin formalaşdığını müşahidə elədik.
daha bir mentalitet qurbanı olan şəxs. daha dəqiq desək məcburi evləndirmə, mənasız ailə müdaxilələri, insanların seçim haqqının kobud şəkildə pozulması kimi məsələlər mövcud olduqca bu cəmiyyət elə axıra qədər də belə xəstə qalacaq.
amma gərək məsələlər haqqında danışanda da problemin kökünün nədə olub-olmadığını dəqiqləşdirmək lazımdır. Pedofiliya yetişkin bir insanın seksual baxımından həddi-büluğa çatmamış bir şəxslə əlaqəyə girməsinə və ya əlaqə yaratmasına deyilir. adı çəkilən hadisədə isə qurban şəxsin 17 yaşı var, hansı ki pedofiliya arqumentini öldürür. insanlar bəzən səhv olaraq fikirləşirlər ki, 10-15 yaş arası fərq olursa bu deməli hərcür halda pedofiliyadır.
biz bu hadisəyə pedofiliya desək onda gərək qurbana rasional və yetişkin insan kimi yox, hər bir hadisədə hələ də seçim üçün ailəsinin gözünə baxan bir uşaq/yeniyetmə kimi baxaq. bunu etmək də insanları problemin əsas səbəbindən yayındıracaq və səhv bir məna yaradacaq. belə hadisələrin yaranmasında əsas səbəb ailənin və ya cəmiyyətin fərdlərin və həddi-büluğa çatmış şəxslərin seçim haqqını kobud şəkildə pozması, köləliyi 21-ci əsrdə həyatda saxlamaq çabalarıdır.
ümumiyyətlə 16 yaşına çatmış hər bir insan kimlə sevişər və ya kimlə sevişməz kimi məsələlərdə tam azaddır. istəsə gedər 35 yaşında bir sevgili tapar özünə, istəsə də öz yaşında bir adam.
yolda qalmış maşın kimisən gözəlim, hər görən itələmək istəyir.
mayın 1-də öz facebook səhifəsində bütün proletarları birləşib kapitalizmi devirməyə səsləyən platform.
hər nə qədər dəyərli, elmi yazılar yazırsansa yaz, öz platformanı yazarlarının mənasız siyasi ideologiyalarını yaymaq üçün (hansı ki, belə platformaları elmi məlumatlar üçün istifadə edən kəsimə belə məsələlər zərrə qədər maraqlı deyil) propaqanda vasitəsi kimi istifadə edirsənsə, olan qalan bütün dəyərin də ölüb-gedəcək.
hökümət yox hökumət
çatışmamazlıq yox çatışmazlıq
son debatdan sonra zizeklə əslində bir çox sahədə həmfikir olduğu sübut olunmuş kanadalı psixoloq. hər iki tərəfin də medianın təsiri ilə qaza gətirilmiş psevdo-intellektual fanatları ikisi arasında ciddi dava-dalaş gözləyirdilər. niyə medianın təsiri ilə deyirəm? çünki media, əsasən də amerikan və kanada mediası zizeki dəli və ağılsız radikal kommunist kimi təqdim edirdisə, petersonu da alt-right sevdalısı təhlükəli bir mühafizəkar kimi təqdim edirdi. təbii ki, real həyatda baş verənlər belə təqdim olunduğu qədər sadə deyil. fanat yığınına intellektual söhbətlərdən çox belə sadə təsvirlər lazımdır ki, debat bitəndə "oleey zizek petersonu əzdi" deyib öz aləmində sevinə bilsin.
hətta bir ara peterson zizekə deyəndə ki "niyə zizekizm kimi bir cərəyan yaratmayıb, elə marksizmlə özüvü əlaqələndirmisən" zizek marksizmi nəzəriyyə kimi müdafiə etməkdən çox sadəcə analiz baxımından marksın yazılarının dəyərli olduğunu bildirdi və daha çox hegeldən danışdı. peterson da öz növbəsində kapitalizmin problemləri olduğu ilə razılaşdı və zizekin bir çox pessimistik fikirlərini bölüşdüyünü bildirdi.
millətin bəzi qisimlərini ayağa qaldırmağa nail olmuş qız. qaqa yığını da tökülüşüb orda burda yazır ki, qıza sataşan peysərləri cəzalandırmaq lazımdır ay nə bilim döymək lazımdır. elə bil dünənə qədər orda burda bütün qeyləri yandıraq yazan xiyarlar bunlar deyildi. hər bir hadisəyə olduğu kimi buna da sürü yığını kimi tökülüşüb cavab veririk.
bullinqdən danışırıq. götürüb sinif yoldaşlarının filan şəkillərini facebookda filan paylaşıb qara camaata söydürürlər. bir bullinqə başqa cür bullinqlə cavab veririk yəni.
bullinqdən çox belə hadisələrin səbəbi homoseksuallara, azlıqlara, fərqli fikirdə olan və fərqli həyat tərzi olan insanlara qarşı cəmiyyətdə olan qeyri-tolerantlıq və nəsildən-nəsilə ötürülən bu nifrət anlayışıdır. sosial mediadaki aktiv, "proqressiv" kəsim bizim millətin üzünə konkret deyə bilmir ki, homoseksuallara qarşı olan bu ayrı-seçkiliyi və nifrəti dayandırmaq lazımdır, ona görə ingilis dilindən təzə bir söz götürüb eybəcər formada azərbaycan dilinə tərcümə edib guya indi məsələni öz aləmlərində həll etməyə çalışırlar.
iki tərəfin sadəcə bir-birinə qulaq asmaqdan imtina etməsi nəticəsində ortaya çıxan anlaşmazlıq. Böyük ehtimal ilqar öz adının Kərimli ilə yanaşı səslənməsini istəmir deyə bunları deyir. Çünki ilqara görə kərimli xalqın gözündə loserdi, ancaq digər tərəfdən də ilqarı cəmiyyətdə tanıyan çox adam yoxdu. Kərimlinin kruqu ilqarın dediyi kimi inqilab məqsədi güdmür əslində. adamlar sadəcə deyirlər ki küçədə dinc nümayiş haqqı kimi sadə məsələləri filan təmin etmədən azad seçki alınmayacaq.
edit: axcp solçu yox, populist və liberal-moderat milliyətçi təşkilatdır. partiyanın adındakı "xalq cəbhəsi" elə partiyanın necə populist olduğunu göstərir. sosial məsələlərə son zamanlarda üstünlük vermələrinin səbəbi də ona görədir ki, bilirlər ki bizim xalqı indiki vəziyyətdə ancaq belə məsələlərlə oyatmaq olar.
istefasını elan edəndən sonra qızını parlamentin spikeri təyin elətdirən, istefa çıxışı zamanı ölkə üçün hələ də çoxlu planlarının olduğu üçün "Millətin lideri" titulunu və təhlükəsizlik şurası sədrliyini davam elətdirəcəyini açıqlayan diktator.
əsasən qərb ölkələrində son illərdə məşhurlaşan və bizim kimi kollektivist, senzurasevər cəmiyyətlərdə də yaxın gələcəkdə istifadəsinin yayğınlaşması an məsələsi olan bir zad.
deməli birgün təsadüfən sevinc osmanqızının əli kərimli ilə olan canlı yayımına baxıram, bir də gördüm sevinc osmanqızı ilqar məmmədovu nəzərdə tutaraq "bəzi siyasətçilər son çıxışlarında dedilər ki, seçkilər mitinqlərdən daha vacibdir. onlarla münasibətiniz necə olacaq?" deyə sual verdi. kərimli də yenə ilqarın adını çəkmədən cavab verəndən sonra sevinc osmanqızı qayıtdı ki, bəs çox sağolun ki mümkün olduğu qədər "siyasi cəhətdən korrekt" bir cavab verdiniz.
niyə belə əttökən söhbətlər aparırsınız ala? indi guya orda ilqarın adını çəksə idin nə olacaqdı ki? ilqar inciyəcəkdi ki, məni niyə söhbətin içinə atırsan? siyasətçilərin bir-birinə qeyri səmimi formada söz soxması daha yaxşıdır yoxsa normal və açıq qaydada bir-birləri ilə müzakirələr, debatlar aparmağı?
fərd və cəmiyyət olaraq adlandırılsa idi daha mənalı olardı deyə düşündüyüm, orta məktəblərdə keçirilən fənn.
belə fənnlərin əslində dəyəri yüksək olmalıdır. fərd və cəmiyyət arasındaki münasibətlər, fərdin cəmiyyətdəki rolu, fərdin və cəmiyyətin rifahı arasında balansın tapılması, cəmiyyətin fərdin azadlıqlarına göstərməli olduğu hörmət və eləcə də fərdin cəmiyyətin rifahı və sabitliyi üçün güzəştə getməli olduğu azadlıqların limiti kimi məsələlər ciddi formada yeniyetmələr arasında müzakirə olunmalıdır. bundan əlavə səs vermənin vacibliyi, qanunun aliliyi, cəmiyyətiçi güvən kimi dəyərlər də elə belə dərslər vasitəsi ilə gənc nəsillərə aşılanmalıdır.
indiki formada tədrisi isə bunların heç birini eləmir. dərsliklərə götürüb peyğəmbərlərdən sitatlar qoyurlar, orta məktəbdə də uşağa deyirlər ki əzbərlə bunları çıx danış. belə mövzuları düzgün tədris etməyi bacarmırsınızsa, elə tədris etməməyiniz daha yaxşıdır. götürüb dünyadakı trendlərdən həvəslənib belə şeyləri azərbaycana gətirirlər, sonra da ölkədə belə şeylərin tədrisi üçün şərait, sistem, ekspertiza olmadığı üçün də tədris zamanı anormal bir mənzərə yaranır.
orwellin şahəsəri. orwell əsas almaniya və ssri totalitarianizmindən ilhamlanaraq bunu yazsa da o tipli ölkələrdə belə görülməyəcək dəhşətləri təsvir etmişdir.
deməli əsərdə belə bir maraqlı söhbət var hansı ki çox düşündürücür. baş qəhrəman dövlət repressiya aparatının başçısından soruşur ki, nə üçün siyasi məhbusları məhv etmədən əvvəl onları "sağaldırsız". adam da deyir ki, biz sovetlərin və nazilərin səhvlərini təkrarlamaq istəmirik. onların sistemində güllələnmədən əvvəlki dəqiqələrdə məhbusların içində mövcud rejimə qarşı böyük bir nifrət olur və nəticədə rejimə söyərək ölürlər. onlar ölsələr də onların nifrəti cəmiyyət içində ruh kimi dolaşır və sonra o sistemin gələcəkdə başına bəla açır. biz isə onları məhv etmədən əvvəl "sağaldırıq", onları elə bir hala salırıq ki, onları məhv etdiyimiz üçün özləri hələ bizə təşəkkür edirlər.
dünya siyasi təcrübəsində sıx-sıx görünən insanlar.
məsələn, gürcüstanda saakaşvili sonra qızılgül inqilabı ilə devrilməsində iştirak etdiyi hökumətdə ədliyyə naziri işləyib əvvəlcə.
(bax: güldürən başlıqlar)
Ich hab die Nacht geträumet. hüzünlü bir alman xalq mahnısıdır.
)
qərblilərin şərqlilərdən (uzaq şərq ölkələri xaric) bir çox cəhətdən həyata 1-0 öndə başlaması fikrini irəli sürən stereotiplər toplusu. çox şişirdilmədiyi təqdirdə düzgün çalarları olan fikirlərdir.
bunun bir də şərqli olub qərbdə yaşamağın üstünlükləri versiyası var, hansı ki maraqlıdır. pisi görməyən yaxşının qədrini bilməz məntiqi ilə baxsaq şərqlinin öz məsuliyyətini dərk etməsi üçün müsbət bir cəhətdir bu. polisin rüşvət almamağı bir alman üçün adi birşey olsa da, bu almaniyada yaşayan şərqli üçün böyük birşeydir məsələn.
Son bəyənilənlər
