soundscape

buna audiopeyzaj da deyirlər. "soundscape" anlayışı, birdən çox səs qaynağı və ekoloji qarşılıqlı təsir nəticəsində yaranan eşitmə mühitinin təyin olunması üçün kanadalı məşhur bir bəstəkar r. m. schafer tərəfindən, 1960-cı illərdə mövzuyla əlaqədar apardığı qabaqcıl araşdırmalar istiqamətində təklif edilmişdir.

schafer'a görə audioqəbuletmə üç kateqoriyada reallaşmaqdadır: "arxa plan səsləri" (keynotes), "ön plan səsləri" (signals) və "simvolik səslər" (soundmarks). schafer bu terminləri eyni zamanda soundscape komponentləri olaraq təyin etmişdir.
məsələn, arxa plan səsi - dəniz dalğaları, ön plan səsi - qağayıların səsi, simvolik səs - küçə saatının zəngi. bunların harmoniyası həmin ərazi haqda müəyyən təsəvvür yaradır.

hazırda şəhərlərdə böyük gurultuların, maşınların çıxardığı səs və sair təbiətdən uzaq, insanı narahat edən səslər var. buna görə də "audiopeyzaj" anlayışı, səs ilə yaradılan ətraf mühit olaraq başa düşülməlidir. müxtəlif sahələrdə "audiopeyzaj" anlayışı şəhərlərdə akustik komfortun yaxşılaşdırılmasına, akustik mədəniyyətin və şəhər ərazisinin akustik imicinin qorunmasında yenilikçi yanaşmalarla onun inkişaf etdirilməsində əhəmiyyətli dərəcədə rol oynayır.

bundan əlavə fəaliyyət göstərilən hər hansı bir akustik sahə soundscape'dir. musiqili bir kompozisiya, bir radio proqramı ya da akustik bir mühitdən soundscape olaraq bəhs edə bilərik. mövcud landşaftların xarakteristik xüsusiyyətləri üzərində işləyə bildiyimiz kimi, akustik mühiti də bir iş sahəsi olaraq görə bilərik.

hazırda bir çox ölkələrdə diqqətdən kənar qalmayan məsələdir.
sifarişi verən: timidus

anarxist-individualist

fərqli ənənələrdən ibarət individualist anarxizm fərdi şüurun və fərdi çıxarın, hər hansı bir kollektiv orqan ya da ictimai nüfuz tərəfindən əngəllənməməsi lazım olduğuna inanır.

fərdçi anarxizm, sosial, sosialist, kollektivist, komunalist axınların ortaq mülkiyyət düşüncəsinə qarşı mülkiyyətin fərdlərin əlində olmasını müdafiə edir. bəzi əsas nümayəndələri: henry david thoreau, josiah warren və murray rothbard'dır.
ümumiyyətlə william godwin də fərdçi anarxist olaraq qiymətləndirilir. godwin, yardımsevərlik düşüncəsini müdafiə edərkən bununla bərabər hər fərdin, öz əmək və mülkiyyəti üzərində fərdi söz haqqını dilə gətirmiş və sonunda bunun ortadan qalxmasıyla nəticələnəcək olan hökumətin zamanla kiçilməsinə gətirib çıxaracaq proqress axıcılığına inanmışdır.

max stirner isə ən tanınmış və ilk fərdçi anarxistdir. stirner'ın fəlsəfəsi fərdçi anarxizmin eqoist formasıdır; ona görə tanrı, dövlət, əxlaq qaydaları və cəmiyyəti nəzərə almadan istədiyi kimi hərəkət edən fərdin, cəmiyyət üzvlərinə qarşı heç bir məsuliyyəti yoxdur. stirner'ə görə haqlar insan ağılındakı qorxulardır və cəmiyyət deyilən şey yoxdur; "fərdlər onun gerçəkliyidir" mülkiyyəti hüquqlarla deyil, güc və qüdrətlə sahib olunan varlıqlar olaraq görürdü. stirner mərhəmətsizliyə hörmətin göstəriləcəyi eqoist birliyini insanları bir araya gətirəcək təşkilatlanma modeli olaraq görürdü.

daha az radikal olmaq məsələsində fərqli bir fərdçi anarxizm növü, boston anarxistləri tərəfindən müdafiə olundu. bunlar, sərbəst bazar və xüsusi mülkiyyəti dəstəkləyirdilər. azadlığın və mülkiyyətin qorunmasını xüsusi müqavilələrlə təmin etmək tərəfdarı idilər. bunun yanında əməyin, maaş qarşılığı mübadiləsini nəzərdə tuturdular, buna baxmayaraq dövlətdə kapitalizm səviyyəsində əməyin qarşlığı tam verməyəcəkdir xəbərdarılığını da edirdilər.

19-ci əsrdə belə amerikalı individualistlər arasında müxtəlif mövzularda fikir ayrılıqları ortaya çıxmışdı və bu görə fərdçi anarxizm baxımından müəyyən bir nəzəriyyədən bəhs etmək mümkün görünmürdü. məsələn, tucker intellektual mülkiyyət hüquqlarına qarşı çıxarkən; spooneri dəstəkləyirdi. tucker yalnız istifadə edildiyi müddətdə torpaq mülkiyyətini müdafiə edərkən, byington və spooner mülkiyyət mövzusunda bu cür ixtisarlardan bəhs etmirdi.

əsas parçalanma, 19. əsrdə tucker və başqa anarxistlərin, təbii hüquqlar düşüncəsini tərk edib, stirner'in fəlsəfəsi işığında "eqoizm"i mənimsədiklərində oldu. bu əsrin ardından "fərdçi anarxizmin qızıl övrü başa çatdı" lakin , fərdçi anarxizm, daha sonra murray rothbard və 20. əsrin ortalarında anarxo-kapitalistlərdə daha geniş bir çərçivədə azad hərəkat axınlarından biri olaraq müxtəlif dəyişikliklərlə mənimsənmişdi.

bəzi tanınmış nümayəndələri:
max stirner
benjamin tucker
lysander spooner
emile armand
han ryner
georges palante
albert libertad
alexandra david-neel
sifarişi verən: sözüstü

bulud

atmosferdə üzən su buxarı kondensasiyası məhsulunun toplantısı. bulud diametri bir neçə mikron olan su damcılarından, buz kristalcıqlarından və ya bunların qatışığından əmələ gəlir. bulud başlıca olaraq troposferdə toplanır. buludu təşkil edən elementlər iriləşdikcə ağırlaşır və yağıntı əmələ gəlir.

planetimizin çox hissəsini dənizlər və okeanlar tutduğu üçün onların səthində daim buxarlanma prosesi baş verir. buxarlanmış su damlaları buludları əmələ gətirir.(bulud, su damcıları, buz kristalları ya da bunların qarışıqlarından ibarət olan, torpağa dəyməyən, gözlə görülən kütlədir. )
küləklərin qovduğu bu buludlar atmosferin soyuq layları ilə toqquşduqda buxarın kondensasiyası başlayır və yağış damlaları əmələ gəlir.

buludların 3 əsas tipi vardır: sirus (lələkvari bulud), kümülüs (topa bulud), stratus (laylı bulud)

1. laylı buludlar — 2-3 km-ə qədər yaranan buludlardır. bu buludlar göy üzünü tam örtə bilərlər. əsasən qışda üstünlük təşkil edir. yağıntı arasıkəsilməz olur.

2. topa buludlar — qızmar rütubətli havanın sürətlə yuxarı qalxması nəticəsində 3-6km hündürlükdə yaranır. bu buludlardan leysan və dolu yağır

3. lələkvari buludlar — daha hündürdə 6 km-dən yüksəkdə (bəzən10-12 km) əmələ gəlir. 0 °c temperaturdan aşağı bir şəraitdə yarandığından buz kristallarından ibarət olur. əsasən yayda formalaşır. lələkvari buludlardan yağıntı düşmür.

bəzi buludlar var ki, nadir olaraq görülür. amma görənləri həmişə qorxudur. ekspertlərə görə bu qəribə bulud formalaşması çox nadir hallarda meydana gəlir.

belə bir görünüş qazanması üçün müdhiş bir enerjinin lazımlı olduğunu söyləyən ekspertlər, "hər nə qədər qorxunc görünsə də bu buludların fırtınaya səbəb olduqları görünməyib. hələ rəsmi bir adı belə yoxdur. amma böyük ehtimalla, beynəlxalq meteoroloji kataloqunda artıq 'asperatus' adlandırılacağı iddia edilmişdi.

latınca olan "asperatus" adı buludların bu dalğa-dalğa, "krem" kimi görünüşünü izah edir. braziliyada, yeni zellandiyada, afrika üzərində, rusiyada görülən bu cür buludlar ən son şotlandiya üzərində meydana gəldi.

buluddan düşən yağıntı leysan, aramsız-narın, çiskin xarakterli olur. leysan adətən topa yağış buludlarından düşən iri su damlalarıdır.leysan yağışları qısa müddətli yağır. aramsız-narın yağıntı yağış və ya qar halında laylı yağışlı və yüksək laylı buludlardan düşür. bəzən bir neçə gün davam edir. çiskin gözlə güclə seçilən xırda su damlalarıdır. laylı buludlardan düşür.

buludluluq faizlə və ya 10 ballıq sistem üzrə ölçülür. 1 bal səmanın görünən sahəsinin l/10-nə və ya 10%-nə bərabərdir. əgər göy üzü tam buludla örtülərsə buludluluq 10 bal, səmada bulud yoxdursa, 0 bala bərabərdir.

quru üzərində buludluluq 4,8 okeanlar üzərində isə 5,8 dir. dünyanın orta buludluluq dərəcəsi 5,4-dür. antarktida və tropik enliklərdə buludluluq ən azdır : 0,2

buludluluğun əhəmiyyəti; — qışda yeri soyumaqdan, yayda qızdırmaqdan qoruyur. düz radiasiyanın qiymətini azaldır. fiziki aşınmanı zəiflədir.

buludluluq havanın qalxan hərəkətində, alçaq təzyiq sahəsində, sahil boyunda daha çox olur.

sahildən materikin içərisinə doğru buludluluq azalır.

yüksək təzyiqdə, havanın enən hərəkətli rayonlarında, materikin daxili hissəsində buludsuzluq hökm sürür.

buludlu günlər ən çox qütb qurşağında və ekvatorda, ən az isə quraqlıq rayonlarında və səhralarda olur.

wiki
sifarişi verən: timidus

mədə xorası

bu xəstəliyə ilk dəfə təxminən 100 min il əvvəl rast gəlinib. bundan 40 min il sonra bu xəstəlik afrika, avropa və yaxın şərqdə geniş yayılıb. bütün digər xəstəlik bakteriyaları xeyli sonra – təxminən 10 min əvvəl yaranıb. mədə xorası mədənin normal daxili örtüyünün, başqa sözlə selikli qişasının tamlığının pozulmasıdır. qeyri-şiş mənşəli mədə xorasının yaranmasının əsas səbəbi mədə daxilində olan turşu-qələvi müvazinətinin pozulmasıdır. mədədə turşunun (pepsin) ifraz edilməsi həzm prosesi üçün vacib şərtlərdən biridir. normada qida və mədənin daxili müdafiə imkanları turşunun selikli qişaya zədələyici təsirini aradan qaldırır. amma turşu-qələvi müvazinəti pozulan hallarda mədənin zədələnmə ehtimalını artırır.

wiki
sifarişi verən: gənc

akvinalı foma

orta əsrlərin qərb sxolostikasında akvinalı foma (1225– 1274) çox önəmli yer tutur. akvinalı foma dominikan or­deninin rahibi, orta əsrlərin tanınmış teoloqu və təbiətşünası bö­yük albertin şagirdi olmuşdur. ölümündən sonra akvinalı foma ro­ma katolik kilsəsinin qərarı ilə (1323) övliyalər cərgəsinə–mü­qəd­­dəslər sırasına salınmışdır. əsas əsərləri «bütpərəstlər əleyhinə kül­liyyat» və «teoloji külliyyat»dır. bundan əlavə o, həm də aristo­te­lin və digər filosofların əsərlərinin şərhçisi olmuşdur. akvinalı fo­ma sxolastikanın sistemləşdiricisi, tomizmin banisi hesab olunur. o, öz fəlsəfəsini aristotel təliminin idealist ünsürlərini (hərəkətsiz), dü­n­­yanın ilk təkanvericisi haqqında təlim və s. gücləndirmək yolu ilə iş­lənmişdir. akvinalı fomanın fəlsəfəsinə neoplatonizmin də təsiri olmuşdur. onun fəlsəfəsinin əsas müddəalarını nəzərdən keçirək:
hər şeydən əvvəl, foma arsitotel məntiqinin köməyi ilə xristian teologiyasının başlıca prinsiplərini əsaslandırılmışdır. bu zaman aristotel təlimi elə dəyişdirilmişdir ki, bu təlim yaradılma ehkamları və iusus xristosun allah– insan olması doğmaları ilə ziddiyyətə girməsin. ali başlanğıc allah olan– varlığın özüdür. «bütpərəstlər əleyhinə külliyyat» da o göstərirdi ki, ali ilahi mütləq sayılan iusus xristos bir tərəfdən insan obrazındadır, maddidir, digər tərəfindən allaha məxsus keyfiyyətlərə malikdir. o, ilahi (ideal) və insanın (maddi, materiya) vəhdəti simvoludur.
beləliklə, akvinalı fomaya görə, ali həqiqət– allahın özüdür, ilahi həqiqətdir. bilik tam şəkildə insan əqlinə xasdır, lakin o məhduddur. ona görə də insan əqlin dərk edə biləcəyi həqiqəti qəbul etməlidir. etiqadın və əqlin münasibəti belədir ki, burada üstünlük etiqada verilməlidir. onun fikrincə, fəlsəfə ilahi həqiqətin dərk edilməsi ilə məşğul olandır. daha dəqiq desək, teologiyadır.
ümumiyyətlə, akvinalı foma fəlsəfəni ilahiyata, yaxud da teologiyaya müncər etmişdir. bu zaman akvinalı foma etiqada münasibətdə əqlin və elmin azadlığını qətiyyən qəbul etməmişdir. o, «ikili həqiqət» nəzəriyyəsinin (elm yalnız formadan istifadə edərək öz varlığını təsdiq etməyə çalışırdı) əleyhinə çıxış etmişdir. foma allahın varlığını kosmoloji sübutlar vasitəsilə təsdiq etməyə çalışırdı. o, sübutu allah haqqında anlayışlardan çıxarmırdı. hər bir hadisənin səbəbi olması prinsipindən çıxarırdı. bir səbəbdən digərini çıxararaq foma belə bir nəticəyə gəlirdi ki, bütün real hadisə və proseslərin ali səbəbi kimi allahın mövcudluğu zəruridir.
«teologiya külliyyatı» traktatında o, varlığın 5 yolla sübutunu göstərirdi. akvinalı fomanın təliminin üçüncü əsas prinsipinin məqsədi müqəddəs təlimin birinci dərəcəli əhəmiyyət daşıdığını əsaslandırmaq olmuşdur. onun fikrincə, müqəddəs təlim– elmdir. lakin elmin təbiəti ikili xarakter daşıyır. məsələn, hesab, həndəsə və s. elmlərdə olduğu kimi; onlardan bir hissəsi təbii idrakı üsullarla özünü göstərir, digəri isə ali vasitələrlə özünü sübut edir. bax, mü­qəddəs təlimlər belə elmdir. ali vasitə, ali qüdrət isə allahın özüdür.
nəhayət, akvinalı fomanın təliminin dörüncü prinsipi onun sosial problemlərə münasibəti ilə bağlıdır lakin onda sosial problemlər də katolik təlimi ruhunda həll edilmişdir. dövlət hakimiy­yə­ti– allahdandır. idarəçilik forması şəraitlə əlaqədar dəyişdirilməlidir. akvinalı foma üçün ideal dövlət forması monarxiyadır. vətəndaş cəmiyyətində birinci rol kilsəyə verilməlidir. dövlətdə dün­yə­vi həyat gələcək mənəvi– rühani həyata yalnız hazırlıqdır. hökm­da­rın hakimiyyəti ali ruhani hakimiyyətə tabe edilməlidir. onun ba­şın­da isə səmada iusus xristos, yerdə isə roma papası durmalıdır.
akvinalı fomanın tomizm adlanan təlimi katolikliyin ideoloji dayağı və nəzəri silahı olmuşdur.
sifarişi verən: fövqəl insan

mitral valve prolapse

və ya "mvp". mitral qapaq, ürəyin sol atriumu ilə sol ventrikulu arasındadır. normalda sol ventrikul gərilərək içindəki qanı aortaya atarkən mitral qapaq bağlanıb qanın sol atriuma qaçmasının qarşısını alır.
mitral qapaq 2 yapraqcıqdan meydana gəlmişdir.

prolapsus sallanma mənasındadır. mitral valve prolapsusu (mvp) isə, mitral qapağın iki yapraqcığından birinin və ya hər ikisinin normaldan daha qalın, yumşaq və elastik olması vəziyyətidir. bəzi xəstələrdə isə qapağın düz dayanmasını təmin edən liflər (kordalar) normaldan uzun ola bilər. bu səbəblərlə mitral qapaq, ürəyin sıxılması zamanı sol qulaqcığa doğru sallanır. bəzən də bu sallanma səbəbiylə qapaq tam qapanmır və sol qulaqcığa doğru qanın geri qaçmasına səbəb olur.
sifarişi verən: loddard

xama

xama süd turşusunu qıcqırdan streptokokklar, qaymaq və ətir əmələ gətirici bakteriyaların qarışığından hazırlanan maya ilə istehsal olunur. xamanın rəngi ağ, yaxud açıq sarı çalarlı olmalıdır. xamanın pəhriz, kəndli, aşxana, ev, yağlı, həvəskar kimi çeşidləri vardır.

xama istehsalı üçün yağlılığı normalaşdırılan qaymaq 92-95 dərəcə c-də pasterizə edilir. 60-70 dərəcə c-də hemogenləşdirilir və 18-22 dərəcə c-yə qədər soyudulub, üzərinə 1-5% miqdarında əvvəlcədən hazırlanan maya əlavə edilir. maya vurulan qaymaq ilk 3 saat ərzində hər saatdan bir qarışdırılır və 15-20 saat turşudulur. xamanın turşuluğu 65-75 dərəcə olduqda, 2-4 dərəcəyə qədər soyudulur və tam özünü tutana qədər saxlanılır.
sifarişi verən: loddard