wolfgang amadeus mozart

bəstələdiyi musiqiləri dinləyəndə insana müsbət mənada güclü təsir edir.mozartın musiqilərinin insanın əhvalına, beyninə təsirini araşdıranlar da var.baltimore hospitalın directoru olan don campbell də musiqinin insana təsirini araşdıran mütəxəsislərdən biridi.dediyinə görə əslində hər musiqi insana müxtəlif cür təsir edir amma bunlardan ən effektli olanı mozartın bəstələridi.əgər əhvalına uyğun doğru bəstəni seçsən bunu açıq görmək olar.təcrübədə sübut edib ki, veriləcək hər imtahandan əvvəl 10 dəqiqə bəstələrindən birini dinləsən imtahan nəticəsinə müsbət mənada daha yaxşı təsir edir (həmçinin yaddaşa)
ekspertin dediyinə görə mozartın bəstələrinin daha effektli olmağının səbəbi musiqilərində yaradıcılığın daha çox olmasıdı.
şopenhauerin bir sözü var "insan əzəblardan qurtulmaq üçün musiqini yaradıb və bu yaradıcılıq insan iradəsinin müstəqil formasıdı" bəstələnən musiqi bəstəkarın təxəyyülünün ən yaxşı göstəricisidi.gör indi bu mozartın içində necə dağıdıcı tufan olub.

fərqli görünmək istəyi

azərbaycanda hər hansı yerə nüfuz etmək üçün fərqəlnmək vacibdi.amma nüfuz etmək o qədər də asan deyil.məsələn çətin olan dünyagörüşünə,fikirlərinə,savadına,zəkasına,uğurlarına görə fərqlənməkdi.illərdi götünə əziyyət verib müəyyən mərhələyə çatırsan.hansı ki, bu xüsusiyyətlər səni olduğun hər əhatədə fərqləndirir.bu fərqliliyi geyimlə, fərqli tərzlə yaratmırsan.bu çətin olandır.bizim ölkədə göstərişə üstünlük verildiyinə görə, asan olan çətini hər mühitdə tapdalayır.məsələn modabazlar tapdalıyanlar cərgəsindədi.onlar geyimləri ilə fərqlənməyə üstünlük verirlər.həmin modabazlar beyinlərinə əziyyət vermədən,kitab oxuyub,mütaliə etmədən cəmiyyətdə şəxsiyyət kimi yer tutmağın asan yolunu seçirlər.düşüncəsi,savadı ilə insanlardan seçilmək əvəzinə başında fərqli şlyapa gəzdirməklə fərqli olmağa çalışırlar.saçının rəngini dəyişmək də fərqli görünməkdi.beynindəki boz fikirləri rəngarəng etmədikdən sonra saçının göy qurşağı kimi olması nə poxa yarıyar? belə fərqlilik olmur. amma bunları etmək çətin deyil deyə asana qaçırlar.ağıllı üsul olsa da müvəqqəti üsuldu.müvəqqətidi ona görə ki, dəb daim inkişaf edir və hər dəbin öz dövrü var.elə fikirləşsək hər dəbdə özünü o geyimlə gündəmdə saxlamağa çalışan insan özünü gözə soxmaqdan başqa əlindən heçnə gəlməyən insandı.bir tərəfdə paltarı soyuqdan qorunmaq,bədənin vacib yerlərini örtmək üçün istifadə edən fərd, bir tərəfdə ayda bir dəfə paltar alıb dəblə ayaqlaşaraq cəmiyyətdə qalmaq istəyən fərd.

türk serialları

dünən bir məlumata rast gəldim.cənubi amerikada türk seriallarının yayımından sonra təkcə argentinadan 70.000 turist türkiyəyə səyahət edib.
əvvəl lağ edirdilər ki, "türklər avropanı dönərlə fəth edir" indi məsələ dəyişib serial olub.özü də təkcə avropa yox dünyaya açılıblar.məsələn kurtlar vadisi serialı regiona babat təsir edib vaxtında.təsir etdiyinə görə də siyasi məsələlərdə istifadə olunub.fələstində əhalinin pərəstiş etdiyi adam var ki, onlardan biri də sepahın (inqilab keşikçilərinin) komandiri iranlı general, qasım süleymanidi.bu adam iran-iraq müharibəsində özünü göstərən hərbiçilərdən olub.indiki vəzifəsi iran kənarında (fələstin,əfqanıstan,lübnan) hərbi əməliyyatlar keçirməkdi.bir sözlə fələstin camaatı bu adamı sevir.kurtlar vadisi çəkiləndən sonra real olmayan obrazın şəkili hər evdə yayılmağa başladı.təsəvvür edim real olmayan birinə xalq pərəstiş etməyə başlayıb.hansı ki, bu obraz o qədər iş görmüş qasım süleymanini kölgədə qoyub.
sonra "mühteşem yüzyıl" serialı çəkildi.bu serial ümumiyyətlə rekord qırdı.çindən tutmuş, rusya,avropa ölkələrinə qədər yayımlandı.bir növ serialla güclü təsir mexanizmi yaradıblar.
serialların keyfiyyəti, maraqlı olması haqqında nəsə demək çətindi.yaxşı da olmaya bilər amma türkiyə höküməti bundan babat istifadə edir (turistləri ölkəyə cəlb edir, gəlir götürür,mədəniyyəti və tarixi tanıdır)
biz lağ edirik.elə serialları var doğrudan da lağ olunasıdı.ümumilikdə türklərə də lağ edirik amma mexanizmaları yaxşı işləyir.

türkiyədəki azərbaycanlı fahişələr

2-3 gün əvvəl türkiyənin aydın şəhərində polisin 10 evdə apardığı əməliyyat zamanı 20 fahişə saxlanılıb.20 fahişədən 19-u azərbaycanlı olub
sosial şəbəkədə çox adam bu xəbəri təəccüblə paylaşır.əslində təəccüblənəsi elə bir şey yoxdu.necə ki, bizim millət iranlılara lağ edir ki, azərbaycana keçən kimi örtüklərini açırlar filan, azərbaycanlı fahişələr də sərhədi keçən kimi "prostitute style" geyim tərzinə keçir.türkiyəyə turla gedən insanların çoxu buna şahid olur.bu o qadınlardı ki, yolda fasilə zamanı şoferin tələbatını da ödəməyi bəzən özünə borc bilir.
15-20 il əvvəl hər binadan barmaqla göstəriləcək fahişə olduğunu bilirdik.bizim də binamızda türkiyəyə "iş" üçün gedən belə bina qonşusu olub.
binanın bir blokunda biri, digərində başqası yaşayırdı.bu iki "sənətkar" bir biri ilə keçinmirdi.məhlə bir növ, bu iki fahişənin biznes mübarizəsinə, intriqasına, qısqanclığına şahidlik edirdi.türkiyədən biri gələndə o biri fahişə srazı polisə zəng edib deyirdi ki, "flankəs türkiyədən qayıdıb, gəlin aparın" polislər də gəlib evlərində bunları şöbəyə aparıb pulunu alıb geri gətirirdilər.iki tərəf də "iki qoçun başı bir qazanda qaynamaz" məsəlinə sadiq qalaraq həyatını yaşayırdı.
çox adam düşünür ki, insanlar pulsuzluqdan fahişəlik edir filan.düzdü, ola bilər, amma deyəsən bunu hobbi kimi ya da uşaqlıqdan travma filan almış insanlar da edir.yoxsa öz uşağını özü ilə türkiyəyə aparıb öz fahişəliyini ona niyə öyrətsin ki? sözümün canı bu fahişələr sonradan sənətlərini daha da inkişaf etdirərək bunu bir növ ailə biznəsinə də çevirdilər.uşaqlarını da türkiyəyə özləri ilə aparmağa başladılar.indi nəvəsini aparır yəqin.

p.s 20 fahişədən 19-u azərbaycanlı çıxıbsa ümumi ehtimal edin türkiyədəki fahişələrin neçə faizi azərbaycanlıdı? dəhşətdi sadəcə.

gündüz ağayev

dünən rafiq əliyev haqqında karikaturasını gördüm.karikaturanı çəkməyinə səbəb rafiq əliyevin müsahibəsində islam dini haqqında fikirləri olub.rafiq əliyev haqqında çox şey demək olar.lütfi zadə irsinin davamçısı, məhşur professor, qeyri səlist məntiq nəzətiyyəsini inkişaf etdirən azərbaycanda barmaqla göstərilən savadlı, elmə töhvə vermiş insandı.
ola bilər ki, rafiq əliyev islama meyilli insan olsun bu onun elmə verdiyi töhvənin üstündən xətt çəkə bilməz. amma gündüz ağayev kimi insanlar reytinq xətrinə hər şey haqqında karikatura çəksə bu onun sənətə hörmətindən yox, gündəm üçün etdiyini ortaya çıxarar.söz yox ki,bu günə qədər çəkdiyi karikaturalarda uğurluları, haqlı çəkdiyi n qədər olub amma bir şeyi hazırlayırsansa təktərəfli düşünməməlisən.sırf din düşmənçiliyi səni çəkməyə vadar edirsə zatən sənin işlərin fiasko ilə nəticələnəcək.
bəlkə də onu tənqid edəndə öz dünyasında orgazm olur ki, karikaturaçını tənqid edərlər, o vaxtı "molla nəsrəddin" jurnalını da daşa basırdılar filan amma başa salmaq lazımdı ki, ay bəni-adəm bir şeyi tənqid edirsənsə onu tutarlı et.gündəm xətrinə etmək nə qazandıracaq sənə? elm sahəsində bu qədər uğur qazanmış birinin bir uğuruna münasibət bildirməyib, sırf islam haqqında fikrinə ön yarqılı münasibət göstərməyin səni uğrulu göstrəməz.
amma yenə də mən gündüz ağayevdə yox, günahı onun hər karikaturasına "möhtəşəm" deyən insanlarda görürəm.vilhem reyxin dediyi kimi "hər qarşına çıxanı böyütsən, davamlı səhv edərsən.insanın bir uğuruna alqış göstərməyib, bir mənfi fikiri məsğərəyə qoysan sən qəbiz olmuş kiçik insan olduğunu göstərərsən" gündüz də bu səhvlərdən hələ bir dənəsidi.

p.s yazıda dinin tərəfini saxlamaq fikrində deyləm.heç bir dinə də inanmıram.

türkiyə kəşfiyyatı

sonuncu dəfə ankarada olan partlayışda çox insan türkiyə istihbaratını günahlandırırdı.günahlarının olub olmamağını bilmirəm bu ayrı mövzudu amma türkiyə tarixində iz qoymuş maraqlı hadisəni yazmaq olar.
osmanlı sultanı birinci ibrahim (dəli ibrahim) hakimiyyəti zamanında türklər tərəfindən romaya cəsus göndərilmişdi.adı mehmet olan cəsus qısa zamanda vatikanda gizliliyi saxlayaraq ətrafdakı xristianlar tərəfindən hörmət qazanıb.daha sonra pillə-pillə vəzifəsini artıraraq "mon senyör" ləqəbini qazanıb.mon senyör vatikanda papadan sonra ikinci olan şəxslərə deyilirdi.yəni papa ölərkən onun yerinə böyük ehtimal o ləqəbi daşıyan insan keçirdi.amma tərslikdən mehmet bəy papadan əvvəl öldü.
avropa dövlətləri vatikanın çağırışı ilə osmanlı dövlətinə qarşı hazırlıq edərkən ayrı-ayrı silah anbarlarında partlayışların olması mehmet beyin adı ilə bağlıdı.müsəlman olduğu üçün şeyxulislamın fətvası ilə özünü xristian dindarı kimi vatikanda tanıtmışdı.yəni bir növ özünü islam dünyasına xeyir verdiyini düşünürdü.məsələnin gizliliyi ölümündən 300 il sonraya qədər gizli qalıb.özünə aid olan evi 300 il sonra alan bir adam , evi təmir etdirərkən ayrı-ayrı yerlərdən vacib məlumatların nüxsələrini tapıb.araşdırmadan sonra məsələnin iç üzü ortaya çıxıb.

məlumat haqqında tək mənbə farnsız tarixçiləri yazıb.daha sonra türkiyədən ilhan bardakçı məqaləsində daha geniş məlumat verib.

knut hamsun

kitablarını oxuduqca təbiətə meyillilik aşırı dərəcədə hiss olunur.əsərlərində insanın mənəvi axtarışı, rahatlığı sonda təbiətdə tapacağını cəmiyyətə çatdırmaq istəyib.azərbaycana bir dəfə səyahət edib.gündəliyində "azərbaycan üçün çox darıxacam, çünki kür çayının suyundan içmişəm" yazıb.yazdığı viktoriya romanını "neoromantik incil" adlandırırlar.kitabda qadının mazaxizmə olan meyli, bilərəkdən acı çəkmək istəyi və digər məsələləri yüksək ustalıqla qələmə alıb.qafqaz təəssüratları zamanı xalqın psixologiyası haqqında maraqlı fikirlər yazıb.yazdığı əsərlərin çoxu bədiiliyinə görə rəqib tanımır.

fatih sultan mehmet

avropa tarixçilərinin yazdıqlarına görə osmanlı sultanları arasında yeganə sultandı ki, xristianlığa meyli olub.hətta avropada "ortodoks müslüman" kimi adı da çıxıbmış.1461-ci ildə tranzonun süqutundan sonra papa ikinci pius "epistola ad mahumetan" (mehmete mektup) adlı məktubu fatehə yollayıb.məktubda qeyd edilib ki, hədəfiniz sezar, böyük iskəndər kimi olmaqdı.əgər avropada ərzasinizi genişləndirmək istəyirsinizsə xristianlığı qəbul edib, xaç suyuna salınmalısınız.xristianlığı qəbul etsəniz şərqin və qərbin imperatoru ola bilərsiniz.bütün xristianlar sizə hörmət edər, öz rızaları ilə sizə tabe olar, vergi verərlər.bu şərtləri qəbul etsəniz roma kilsəsi sizi dəstəkliyəcək.
mənə maraqlı olan budur ki, görəsən pius o vaxtı nə yeyib, içirmiş? istanbula məhəmməd peyğambərin qılıncı ilə girən dindar insana xristianlığı ümidlə təklif etmək hansı ağlın məhsuludu?
məktub: john freelyin "böyük türk" tarixi kitabından götürmüşəm.tarix həvəskarlar üçün məsləhətli kitabdı.maraqlı faktlar var.

native american music

insan uşaq olarkən özünü təbiətin bir parçası olaraq görür.Böyüdükcə təbiətlə arasnda olan kontakt azaldığ üçün özünü yalnız hiss etməyə başlayır.Məsələn ana və ata qayğıs müəyyən müddətlik yalnızlığı aradan qalddır.Daha sonra bununla da kifayətlənmir.Sosiallaşır.Nə qədər insanlarla əlaqədə olsa özünü yalnız hiss edir, təbiətlə olan kontakt bir o qədər azalır.Müasir dövrün tələblərinə uyğun kiçik əyləncələrlə başını qatmağa çalışır.Məsələn, böyük şəhərdə yaşayan insan bir-iki günlük sakit, təbiət mənzərəsi olan yerə qaçmağa çalışır.Uşaqlıqdan daxilində qalan təbiətlə vəhdətə güc gələ bilmir.Sonda böyük şəhərdən bezənlərin çoxu hətta natural təsərüfata keçməyi belə fikirləşir.Bəzi musiqilərdə birbaşa daxilində qalmış təbiətə qayıdış istəyini birə beş artırr.Mənəvi sakitlik yaradır.Native American musiqilərinin özəlliyi təbiətə qaydışı insana aşlamaqdır.Daxilində, ruhunda təbiətə olan bağllığı hiss etmək üçün dinləmək kifayəttdir.

(youtube: )

(youtube: )

kitabı bir günə oxuyan insan

söhbət kitablardan filan düşəndə, bir neçə adam kitabı sürətli oxumağı ya da bir günə bitirməyi ilə fəxrlə danışır.təzə vaxtlar oxuduğum kitablara bayağı yanaşmışdım deyə, bəzilərini təzədən oxuduğum da olub, amma mənə çatmayan adamların bir saata 100 səhifə (sürətli oxumaq), ya da bir günə hər hansısa kitabı bitirmək qabiliyyətinin olmasıdı.əslində qabiliyyət də deyil, həsənsoxdu edib oxumağı hərkəs bacarar amma bu poxdan bir şey götürmüyəcəksənsə nəyin eqosu insanı buna vadar etsin ki? ağıllı görünmək?
kitab istəyirlər verirsən, bir gün sonra qaytarırlar ki, "bitirdim çox sağol" əslində kitabım əlimə nə qədər tez çatsa o qədər sərfəlidi amma adam məətəl qalır ki, bu xiyar mənim 15-20 günə oxuduğum normal ağırlıqda olan kitabı bir günə necə oxuyur? adətən 1 günə kitabı bitirənlərin kitab haqqında fikri də "normal idi , elə də bəyənmədim" tip sözlər olur.başa salmaq lazımdı ki, "xiyar dərindən oxusaydın normal yerinə əla da deyə bilərdin"
2-3 il əvvəl kitab oxumağın fərqli qaydaları haqqında məqalə oxumuşdum.məqalədən sonra tam əmin oldum ki, kitabı bir-iki günə bitirənlərin çoxu, sadəcə "mən də oxuyuram" ab-havasını yaratmaq üçün əlinə kitabı alır.
oxuduğum məqalənin az-çox yadımda qalan hissələrini yazacam.əvvəla adam bir kitabı oxuyarkən ləzzət alırsa o ya dahidi ya da kitabın məzmunu ona tanışdı və yaxud da kitab dərindi oxucu onu əyləncəli formada, nağıl kimi oxuyur.kitab sənə rahat gəlirsə demək sən bildiyin şeyi oxuyursan ya lazımsız bir şeyi oxuyursan (tətbiq edə bilməyəcəyin şeyi) və yaxud da lazımlı bir şeyi lazımsız formada oxuyursan. ümumiyyətlə isə yeni şeylər qazanmaq, əqlini inkişaf etdirmək məqsədi ilə kitabı oxuyursansa mütləq o sənin məntiqini, təfəkkürünü zorlayacaq.elə kitab var ki, hər hansı səhifəsindəki hər hansı 1 cümləsində 4-5 mətləb gizlənib.belə kitabları analiz edib oxumaq daha məqsədə uyğundu amma kitab anakondaları bu tip kitabları 1 günə də bitirə bilir.
bir şeyi bilmək üçün oxumalısan aha, amma onu dərk etmək üçün oxuduğun şey haqqında düşünməlisən, fikirləşməlisən.yox əgər "mən də oxuyuram deyib, göstəriş üçün əlinə kitab alırsansa" sənin qız tutmaq üçün gitara kursuna yazılan emo tipli kakaşlardan fərqin yoxdu.

əsgərlikdə vurulan peyvənd

qarantində hər əsgərə peyvənd vururlar.hərbi xidmətdə olanlar yaxşı bilər.maladoy taborda peyvənd vurulan zaman əsgərlər bekarçılıqdan gic-gic söhbətlər edir.
-əə bilirsiz də niyə iynə vururlar.sikimiz durmasın deyə , əhəhəhə.
+onda mən vurdurmuyacam tipli söhbətlər.
nəysə peyvənd vurulacağını eşidəndə pensin iynədən sonra durub durmayacağı yox, həqiqətən iynənin necə vurulmağı mənə maraqlı idi.çünki hərbiçilər sözün həqiqi mənasında "ağıldan vayenni" olur.bu söz boş-boşuna yaranmayıb.hərbi xidmətdən bezmiş adamlar sanki tibb məntəqəsinə atılıb.onlar da öz sadistliklərini əsgərlər üstündə yoxlayırlar.
otağa girəndə, əsgərlərin sıra gözlədiyini gördüm.leytenanat elə iynə vururdu ki, bıçaq soxsa ondan qanacaqlı idi.sıra boyu fikirləşirdim ki, bu xiyarlığı etməyə nə həcət? bir cavabdan başqa ağlıma heçnə gəlmədi.bunlar əsgərə əziyyətdən kayf tuturlar.
nəysə sıra mənə çatana qədər özümü hazırlamışdım.qolumu açdım, leytenant iynəni ovucunun arasına qoyub hamıya necə mənə də elə bıçaq soxarcasına iynəni vurdu.özümü necə hazırlamışdımsa, nə səs çıxardım, nə də tərpəndim.üzümə baxıb dedi ki,
-aə sənin hissiyyatın yoxdu?
+var niyə ki?
-bəs niyə qışqırmadın?
+camat qışqırsın deyə iynəni elə vurursuz cənab leytenenat?
-hələ bu harasıdı , flan briqadada uzaqdan nişan da alırdım hahahaha.şükr edin e.
bu cavabdan sonra heçnə demədim.təsəvvür edin 18 yaşında, ailəsindən heçvaxt ayrılmamış gənc gəlib belə problemli insanların yanına düşür.onnan sonra bu gənclər niyə ağılsızdı deyirlər.belə orduda xidmət edəndə ağıl olar?:

ana döşündən qopmayan kişi tipi

belə kişilər uşaq qalmaqda davam edir.ana mühavizəsinə,qayğıya, sevgiyə, heyranlıq duyğularına ehtiyac duyurlar.bu tip insanlar bir qadını özünə cəlb etmək istiyərkən ya da cəlb etdikdə qadın üçün cazibədar olma ehtimalı çox yüksəkdir lakin müəyyən müddət sonra qadına olan münasibətləri səthi və məsuliyyətsiz olur.bu tip kişilər sevmək yox sevilmək istəyir.bu tip kişilər çox zaman təbiətcə narahat və aşkar qapalılığı ilə seçilir.arzuladığı qadına rast gəldikdə , özlərini daha təhlükəsiz hiss edirlər.unutquqları bir şey var əslində onlar, olduqları kimi görünmürlər.müəyyən müddət keçdikdən sonra , yəni qadının onların "sevgi" gözləntilərinə uyğun olmaması bitdikdən sonra, məyusluq baş verir və mübahisələr başlayır.sevdiyi qadın ona davamlı heyranlığını bildirmirsə, müstəqil həyata can atırsa kişi özünü təhqir olunmuş və məyus hiss etməyə başlayır və adətən bu hisslərin sevgilisinin "onu sevmədiyini" , eqoist və zalım olduğunu düşünməyi ilə əlaqələndirir.olanları özünə qarşı haqsızlıq hesab edib, özünün güclü sevdiyini qarşısındakının isə nankor olduğunu fikirləşir.
bizim ərgən dediyimiz tiplərdə olan bu "sevgi" hissi , hansı ki, sonradan ayrılıq ilə nəticələnir.ayrılıqdan sonra xoşbəxt və bədbəxt sevgi filimlərinə baxıb, bayağı sevgi musiqiləri dinləyən adamlar əslində sevgi hissinin həsrətini çəkən insanlardı.bu insanlar uşaqlıqdan "uşaq bağlılığı" modelindən ayrıla bilmədikləri üçün, emosianal tələblərinin qurbanı olurlar.nevrotik sevgi nümunəsi kimi misal göstərilən bu hadisənin yaranmağına səbəb uşaqlıqdan valideyinin obrazına olan bağlılıqdan yaxa qurtara bilməməkdi.bu tiplərə də "ana döşündən qopmayan kişi tipi deyilir"

sigmund freud

fizioloji-materiyalist ideyasına görə cinsi əlaqəni enerji itkisi tələb edən iztirablı gərginlik kimi qəbul edirdi.insanlar cinsi meylə həmin iztirablı gərginliyi ört basdır etmək üçün can atdığını fikirləşib.loru dildə desək cinsi meyl, bir növ qaşınmaya, cinsi məmnunluq isə bu qaşınmanın aradan qaldırılmasına bənzəyir.
"cinsi nəzəriyyə məsələsinə dair 3 məqaləsində" isə cinsi meylin və şəhvətin yalnız kişiyə aid olduğunu iddia edirdi.
sonrakı dövrlərdə froydun nəzəriyyələrindəki porodokslar üzə çıxmağa başladı.ona görə ki, cinsi meyl iztirabı aradan qaldırmaq üçün baş verən proses deyil.şəhvət və cinsi meyl tək kişiyə yox həm də qadına aiddir son olaraq şəhvət hissi sırf cinsi meyldən irəli gəlmir.
froydun öz dövründə məhşur olmasına səbəb cinsi əlaqə rolunu çox şişirtməyi, mühavizəkar düşüncəli adamların hədəfi olmağıdı.yenə də 50 il əvvəl düzgün sayılan fikirlərin 50 il sonra yalnış sayılması normaldı məsələ budur ki, azərbaycanlılar hələ də bunu doğru bilir.froyddan sonra bu sahədə çox araşdırma olub.froydu da oxuyaq, onun fikirlərini nəzəriyyəsini yalnış olduğunu sübut edən psixoloqları da.