taured

1954-cü ilin iyulunda bir kişi tokyodakı haneda aeroportuna yaxınlaşdı. Onun haqqında demək olar ki heç nə qeyri-adi görünmürdü, ta ki pasportunu verənə qədər. Pasport qanuni görünürdü, lakin nəsə qəribəlik var idi. Pasportda ölkə adının Taured olduğu iddia olunurdu halbuki bu adlı bir ölkə mövcud deyil idi. Ona xəritə təqdim edəndə o, ölkəsi olaraq andorranın ərazisini göstərmişdi. Səlahiyyətli şəxslərin onun saxtakarlıq etdiyini düşünməsinə baxmayaraq o hələ də ölkəsinin 1000 ilə yaxındır ki mövcud olan dövlət olmasında israr edirdi. Onun ana dili fransız dili idi, amma yaponca da danışa bilirdi. Üzərində daşıdığı Avropa ölkələrinə aid sikkələr onun tez-tez səyahət etdiyini isbat edirdi. Onu bir az da sıxışdıranda sürücülük vəsiqəsini, bank çeklərini və biznes sənədlərini də göstərdi, hansı ki bunların da hamısı tauredə aid idi. Pasportunda Yaponiyanınkı da daxil olmaqla düjünlərcə viza möhürü var idi. Pasportu saxta kimi görünmürdü, tamamilə düzgün materiallardan hazırlanmışdı və bu cür bir sənəddə olmalı olan hər şey var idi. Özü də Tokyoya dəfələrlə heç bir çətinlik olmadan səyahət etdiyini demişdi. Ancaq nə işlədiyini iddia etdiyi şirkət, nə rezervasiyası olduğu otel, nə də görüşməli olduğu şirkət rəsmiləri onun haqqında nəsə bilirdi. Cinayətkar olduğu ehtimalı nəzərə alınaraq gecəni yaxınlıqdakı oteldə keçirməsi qərara alındı. Qeyd etmək lazımdır ki, otaq yuxarı mərtəbədə idi, qapısında mühafizəçilər dururdu, eyni zamanda otaq balkondan məhrum idi. Növbəti gün polislər daha ətraflı istintaq etmək məqsədilə onun otağına gələndə bu sirli insandan əsər-əlamət qalmadığını gördülər.
Sonradan mühafizəçilər içəridə həmin şəxsin şübhəli fəaliyyətlə məşğul olduğunu göstərə biləcək heç nə eşitmədiklərini dedilər. O qaça da bilməzdi, çünki onun qaça biləcəyi yeganə yol pəncərədən idi, bu da şübhəsiz ölümlə nəticələnərdi və onun cəsədi yaxın ərazilərdə tapılardı.
Bəzi insanlar bunun paralel dünyaların mövcudluğuna dəlalət etdiyini müdafiə edir. Digərləri isə bunun bir fantastikadan ibarət olduğunu, həmin insanın sonradan 1960 cı ildə qondarma pasportla ölkəyə giriş etməyə cəhd etdiyi üçün tutulan John Zegrus olduğunu düşünürlər.
Mənim fikrimə gəlincə bu hekayə nəinki paralel dünyalar ilə, heç John Zegrusla belə əlaqəli olmayıb uydurulmuş hekayə də ola bilər. Fikir versəniz hadisə haqda topladığım məlumatda yalnız aeroportun dəqiq adı qeyd olunub. Şəxsin saxlanıldığı otağın hansı oteldə yerləşdiyi, otağın neçənci mərtəbədə olduğu və digər önəmli məlumatlardan xəbərdar deyilik. Demək olar ki hər şeyin məchul olduğu bir məlumata inanmaq düzgün seçim deyil.
sifarişi verən: qaçaraddımdanenənanənan

cinayət və cəza

Zənnimcə, əsərin ən məşum hissəsi budur:
"Raskolnikov pəhrizin sonuna kimi və pasxa bayramını xəstəxanada yatdı. Sağalmağa başlayanda qızdırma və bayğınlıq içində gördüyü yuxuları xatırladı. Xəstə ikən belə bir yuxu görmüşdü: guya bütün dünya, asiyanın içərilərindən avropaya gələn, heç eşidilməmiş, görünməmiş dəhşətli taun xəstəliyinə məhkum edilmişdir. Bu xəstəlik nəticəsində bəzi seçmə adamlardan başqa hamı məhv olmalıdır; bu seçmə adamların da miqdarı çox az olacaqdır. insanların bədəninə yerləşən və ancaq mikroskopla görünən bir növ yeni trixinlər meydana gəlmişdir. Lakin bu tirixinlər ağlı və iradəsi olan ruhlardır. Onlar kimin bədənində yerləşsə, o adamları dərhal cin tutur, inlar dəli olurdular. Lakin insanlar heç vaxt, heç vaxt özlərini bu trixin yoluxmuş adamlar kimi belə ağıllı, belə yenilməz həqiqət tərəfdarı, öz hökmlərini, elmi nəticələrini, əxlaqi və dini əqidələrini belə möhkəm hesab etməmişdilər. Kəndlər, şəhərlər, xalqlar bu xəstəliyə tutulur, dəli olurdular. Hamı təşviş içində idi; heç kəs bir-birini başa düşmürdü; hər kəs elə düşünürdü ki, həqiqət ancaq o deyəndir, başqalarına baxıb əzab çəkirdi, döşünə döyürdü, ağlayırdı, dərd çəkirdi. Bilmirdilər ki, kimi mühakimə etsinlər, necə mühakimə etsinlər; nəyi pis, nəyi yaxşı hesab etmək məsələsində razılığa gələ bilmirdilər. Bilmirdilər ki, kimi təqsirləndirsinlər, kimi haqlı saysınlar. insanlar mənasız bir ədavətlə bir-birini öldürürdülər. Bir-birinə hücum etmək üçün ordular düzəldirdilər; lakin ordular səfərə çıxanda, birdən-birə özlərini parçalamağa başlayırdılar; sıralar pozulur, əsgərlər bir-birinin üstünə cumurdular; bir-birini nizələyirdilər, qılınclayırdılar, bir-birini dişləyirdilər, yeyirdilər. Şəhərlərdə bütün günü təhlükə zəngləri çalınırdı: hamını çağırırdılar, lakin kimin çağırdığını, nə üçün çağırdığını heç kəs bilmirdi; hamı qorxu və həyəcan içində idi. insanlar ən adi işlərini atmışdılar, çünki hər kəs öz fikrini, öz təhsilini təklif edirdi, razılığa da gələ bilmirdilər, əkinçilik işləri dayanmışdı. Bəzi yerdə adamlar bir yerə toplaşır, bir şey barəsində razılığa gəlirdilər, daha ayrılmayacaqlarına and içirdilər, amma elə o saat indicə təklif etdiklərinin əksinə olaraq, tamamilə başqa bir şeyə əl atırdılar, savaşırdılar, bir-birini öldürürdülər. Yanğınlar üz verdi, aclıq başlandı; hamı və hər şey məhv olurdu. Taun get-gedə artır, daha da yayılırdı. Bütün dünyada bu xəstəlikdən ancaq bir neçə adam xilas ola bildi; bunlar təmiz və seçmə adamlar idi, bu adamlar yeni insan nəsli yetirmək, yeni həyat qurmaq, yer üzünü yeniləşdirmək və saflaşdırmaq üçün əvvəlcədən intixab olunmuşdu; lakin bu adamları heç görən olmadı, heç kəs onların sözünü və səsini eşitmədi.
Bu mənasız sayıqlama Raskolnikovun xəyalında canlanaraq onu kədərləndirir, ona əzab verirdi; həm də bu xəstəlik xülyalarının təsiri xeyli vaxtdı davam edirdi, keçib getmirdi,bu onu çox incidirdi..."

azərbaycanca danışarkən türkcə sözlər işlətmək

Mənə heç də xoş gəlməyən bir xüsusiyyətdir. Əlbəttə ki insanlar istədiyi kimi danışma hüququna sahibdir amma bir yerdən sonra "bu qədər də yox da" dedirdir insana. Həmyaşıdlarımda daha çox rastlaşdığım haldır, şəxsən mənə yaxşı təsir bağışlamır. Ələlxüsus Azərbaycan dilində qarşılığı mövcud olub türkcə halından qat-qat daha gözəl, zərif, ahəngdar səslənən sözlərə qarşı bu təxribatın baş verməsi xoş deyil. Bəzən dilimizin kasad olmasından gileylənirik, əksər hallarda düşünmürük ki, buna yol açan əslində biz özümüz ola bilərik. Məsələn, mən də müəyyən müddət ərzində Türkiyə türkcəsindəki "önyargı" sözünü əvəz edə biləcək bir leksik vahid tapa bilmirdim. Lakin sonradan "qərəz" sözünün tamamilə bu mənaya gəldiyini dərk etdim. Növbəti olaraq "hayal kırıklığı" (disappointment) sözünü də misal göstərə bilərəm. Bunun da doğma dilimizdəki qarşılığı "məyusluq" sözüdür.Bunun kimi bir çox nümunə deyə bilərik. Bu örnəkləri göstərməkdə məqsədim əslində dilimizin heç də kasad olmadığını bilavasitə nümayiş etdirməkdir. Bəlkə də dilimizdə alınma sözlər çoxdur, türk mənşəli sözlər dilimizdə azlıq təşkil edir, dilimizi bəzəyən sözlərin əksəriyyətini ərəb-fars mənşəli sözlər təşkil edir. Amma əsas olan odur ki, dilimizdə alınma da olsa,milli də olsa sözlər mövcuddur və biz çox da tanınmayan, yalnız şeiriyyatda, ədəbiyyatda işlənən bəzi sözləri gündəlik nitqimizə daxil etməklə onları ümumişlək sözlərə çevirə bilərik. istəyərdim ki, azərbaycan dili üçün də Oxford lüğəti kimi onlayn bir lüğət mövcud olsun. Hansı ki, həmin lüğətdə istər sözlərin ümumişlək, istər dialekt ,istərsə də arxaikləşmiş mənalarını o cümlədən təhqiramiz sözləri və s. tapa bilək. Sözlərin demək olar ki bütün mənalarının olduğu bir lüğətin varlığının bizə çox faydası toxunardı. Azərbaycanda da bu kimi təşəbbüs göstərilsə çox yaxşı olar.