interval

musiqidə 2 səs arasındakı məsafəni bildirən anlayış.

intervalları 2 şəkildə izah etmək mümkündür. Bir yol sadəcə səslər arasındakı tezlik fərqləri ilə digəri isə notaların adları ilə izah etməkdir. Birinci yolla başlayaq. (notaları azərbaycan dilində yazacam bəzən mötərizə içində hansı hərfə qarşılıq gəldiyini də qeyd edəcəm)

Ən kiçik interval unisondur. Eyni notalar arasındakı məsafəni bildirir. Oktavdan fərqlidir, çünki unison ancaq eyni tezlikdəki notalara aiddir. Məsələn la4-la4(A4-A4). “La4” la notasının spesifik olaraq 440 hz tezlikli halıdır.

növbəti interval minor ikilidir. 12 notalıq sistemdə ardıcıl notalar minor ikili intervalındadır. Bu intervalda notalar 1 yarım ton(və ya yarım səs də deyilir) aralığında olduğuna görə bəzən bu intervala da yarım ton da deyilir. Məsələn: do-re bemol(C-Db), mi-fa(E-F), fa#-sol(F#-G).

Sonrakı interval major ikilidir və 2 yarım ton və ya 1 tonluq intervalı ifadə edir. Məsələn: do-re(C-D), mi-fa#(E-F#), sol bemol - la bemol(Gb-Ab).

Məncə bura qədəri aydın olduğuna görə qısaca bütün intervalları
minor ikili - 0.5 ton
major ikili - 1 ton
minor üçlü - 1.5 ton
major üçlü - 2 ton
Tam dördlü - 2.5 ton
Artılmış(augmented) dördlü və ya azaldılmış(diminished) beşli - 3 ton
Tam beşli - 3.5 ton
Minor altılı - 4 ton
Major altılı - 4.5 ton
Minor yeddili - 5 ton
Major yeddili - 5.5 ton
Oktav(bəzən tam səkkizli) - 6 ton (oktav eyni notanın fərqli tezlikli halıdır la4-la5)
Belə ifadə edə bilərik. Qısaca 12 notanı qarşınıza qoyun, bir-bir yarım tonları sayıb intervalları təyin edə bilərsiz.

Bəs bu intervallar niyə belə adlandırılır. Bunu başa düşdükdə intervalları da daha rahat anlamaq olar.

Əvvəlcə rəqəmlərlə başlayaq. Bildiyimiz kimi müasir qərb musiqisində 12 nota var. Amma bunları 7 nota və onların alterasiyaları kimi də ifadə etmək olar. [D - do#/re bemol - re - re#/mi bemol - mi - fa - fa#/sol bemol - sol - sol#/la bemol - la - la#/si bemol - si - do] və ya [c-c#/db-d-d#/eb-e-f-f#/gb-g-g#/ab-a-a#/bb-b-c(oktav)]. Mi - fa(e-f) və si - do(b-c) aralıqları yarım səsdir. Burada bemollu(ikinci hərf olaraq b-lər) və diyezli(#) notalar alterasiyalardır və eyni səsdirlər sadəcə fərqli şəkildə ifadə olunurlar. Belə notalara enharmonic səslər də deyilir. Əgər bunları çıxsaq əlimizdə do - re - mi - fa - sol - la - si qalır. Bunlardan istifadə edərək intervallara baxaq.

indi başlayaq do - re aralığına baxaq. Do notasını 1 götürsək re-yə gəldikdə 2 sayırıq(do re). Buna görə də bu interval ikili intervaldır. Amma yuxarıdan bilirik ki ikili aralıq major və ya minor ola bilir. Buna görə də aradakı ton fərqinə baxırıq. do-re arası 1 tondur yəni major ikili aralıqdır.

və ya do - la bemol intervalına baxaq. do-re-mi-fa-sol-la(baxmayaraq ki nota la bemoldur yuxarıda qeyd etdiyim kimi sayarkən sadəcə 7 notadan istifadə edib digərlərinə alterasiya kimi baxırıq) gəldikdə 6 sayırıq. eyni şəkildə altılı intervallar da minor və ya major ola bilər. buna görə yenə ton fərqinə baxıb görürük ki, bu interval minor altılıdır.

indi gəldik maraqlı bir yerə. deyək ki do#-sol bemol intervalına baxırıq. bayaq saydıq ki do-re-mi-fa-sol 5 notadır. do#-sol bemol arası isə 2.5 tondur. yuxarıda qeyd etmişəm ki 2.5 ton tam dördlü intervaldır. sadəcə notalar arası məsafəyə baxsaq bu intervala tam dördlü deyə bilərik. amma bizə verilən notalar spesifik olaraq do#-sol bemoldursa buna double diminished beşli interval deyirik.

amma eyni şeyi do#-fa# üçün etsək(hansı ki eyni intervaldır çünki sol bemol və fa# enharmonicdir). do-re-mi-fa 4 notadır və yuxarıdan da bilirik ki bu interval tam dördlüdür. notanın adını dəyişdirdikdə yuxarıdakı “problem”dən qurtulmuş olduq.

augmented 4th və diminished 5th adında eyni səs aralığını ifadə edən 2 interval olmasının səbəbi də budur. notanın adından asılı olaraq dəyişir. məsələn do - fa# və do - sol bemol.

bəs ən başda niyə belə bir problem yaranır. bunun üçün nəzəriyyədəki hər mövzu kimi klassik musiqiyə baxmalıyıq. bu dövrdə musiqi əsasən diatonic scale-lərdən(ladlardan) istifadə olunaraq yazılırdı. diatonic scale-ləri qısaca musiqi yazarkən istifadə edəcəyiniz 7 nota kimi düşünün. var olan 12 notadan 7-ni seçib bunlardan istifadə edirsiniz. proses belədir - “əsas” 7 notaya baxırıq: do re mi fa sol la si. bu dövrdə diyezli və bemollu notalar bu 7 “əsas” notanın əvəzedicisi kimi görülürdü. diatonic scale-də isə bu 7 nota və ya onların əvəzedicilərindən hər birindən bir dəfə olmaqla istifadə olunmalıdır. məsələn [mi fa# sol# la si do# re#] diatonic scale-dir. 7 notanın hər birindən istifadə olunub. bir qayda olaraq diatonic scale-lərdə eyni anda həm bemollu həm də diyezli nota ola bilməz. və diatonic scale-lərə nəzər yetirsək bu səbəblərdən yuxarıda intervallarla yaşadığımız problemi yaşamırıq, buna görə də nota adları ilə intervalları ayırmaq bu sistemdə ən məntiqli yol idi.

zamanla musiqi də inkişaf edir. diatonic scale-lərdən başqa scale-lərdən də istifadə edirik və bu qədər teori öyrənmək mənasız gəlir. musiqi nəzəriyyəsinin əsas və bəlkə də tək məqsədi musiqiçilərin bir-birləri ilə rahat ünsiyyət qura bilməsini təmin etməkdir. buna görə də əgər qarşınızdakı “bemol beşli çal” dedikdə tərəflər bir-birlərini başa düşürsə “bu situasiyada bemol beşli dimished-dir yoxsa augmented dördlü deyilməlidir” deyə düşünməyə ehtiyac yoxdur.

bunu da deyim ki bu entrydə sadəcə artan intervallara nəzər yetirdim. yəni 2-ci nota həmişə birincidən daha yuxarıdır(high/tezliyi daha böyük). amma deyək ki siz do4 və re3 intervalına baxmaq istəyirsiz. bu interval aşağıya minor yeddilidir. yenə yarım tonları sayırsınız, tək fərq bunu geriyə doğru etməyinizdir: do-si-la-sol-fa-mi-re. eyni şəkildə re3-dən do4-ə də yuxarıya minor yeddilidir.

son olaraq doqquzlar qaydasına gəlirəm. əgər re3-dən do4-ə minor yeddili intervaldırsa, 9-7=2 edib do4-dən re4-ə(re3-ün oktavına) neçəli aralıq olduğunu tapa bilərik. minor ya major olmasını bilmək üçün isə yenə ton saymalıyıq.

musiqi

musiqiyə hər kəsin qəbul edəcəyi bir tərif vermək mümkün deyil. hamı üçün fərqli bir şey ifadə etməklə birlikdə musiqinin mənası insan üçün də zamanla dəyişə bilir. hər səsi musiqi kimi qəbul etmək olar? yoxsa müəyyən qanunlara riayət edən səslərə musiqi deyilir? əgər belədirsə bu qanunlar nələrdir və bu qanunlara kim qərar verib? musiqi qulağa mütləq xoş gəlməlidir? bu suallara verilən cavablar hər kəs üçün fərqli olacaq.

mənim yazmaq istədiyim mözvu isə musiqinin və notaların bugünkü halına necə gəldiyi haqqındadır.

musiqinin tarixinə əgər baxsaq pifaqorun burada önəmli bir yer tutduğunu görmək olar. o musiqi nəzəriyyəsinə böyük töhfələr verib. çox bilinən bir əfsanəyə görə pifaqor dəmirçinin yanından keçərkən çəkicin metala dəyərək çıxardığı səsə diqqət edir və çəkicin ölçüsünün fərqliliyinə görə çıxan səsis dəyişdiyini eşidir. və bəzi çəkiclər eyni anda vurulanda yaranan səsin qulağa xoş gəldiyinə(konsonant olduqlarına) bəzilərinin isə o əksinə - uyğun səslər çıxarmadığına(dissonant olduqlarına) diqqət edir. bunun niyə belə olduğunu araşdırdıqda isə çəkiclərin kütlələri nisbətlərinin buna səbəb olduğu nəticəsinə gəlir.

çəkiclərin kütlələri arasındakı nisbət nə qədər sadə olursa çıxan səs də bir o qədər konsonant olur. məsələn biri 4 kg biri 2 kg olan çəkiclər 2:1 nisbətində olduqlarına görə konsonans yaradırlar.

musiqinin səslərdən(və səssizlikdən) ibarət olduğunu bilirik. səslər isə dalğa şəklində yayılırlar və müəyyən tezlikləri olur. məsələn la notasının tezliyi bu gün 440 hertz kimi qəbul olunur. bayaq çəkiclər haqqında dediyim nisbət məsələsi eyniylə səs dalğalarına da aiddir. tezlik nisbətləri sadə olan notalar qulağa daha ahəngli gəlir. hətta 2:1 nisbətində olan səslər tezlikləri fərqli olsa belə eyni adlandırılır. yəni 220hz, 440hz, 880hz, 1760hz və s. tezlikli dalğaların hər biri la notasıdır və bir-birlərinin oktavlarıdır.

notalar arasındakı məsafələr intervallarla da ölçülür. oktav da bu intervallardan biridir və 2:1 nisbətini ifadə edir. ən sadə interval unisondur və eyni tezlikli notalar üçün istifadə olunur yəni nisbəti 1:1dir. konsonant səslər sadə nisbətlərdə olduğuna görə 2:1 və 1:1dən sonra ən sadə nisbət 3:2 və 4:3 ola bilər. hansı ki bugünkü musiqidə sırasıyla tam beşli və tam dördlü intervallar kimi bilinir.

pifaqorun zamanında musiq alətləri tam beşli intervallar və tetrachordlar əsasında qurulurdu, çünki oktav və unisondan sonra ən sadə nisbətlər bunlar idi. tetrachordlar birinci və sonuncu nota arasında əsasən tam dördlü interval olan və 4 notadan ibarət olan sistemlərdir. tam dördlü interval arasındakı notalar məqsəddən asılı olaraq dəyişilərək istifadə olunurdu. zamanla tetrachordlar birləşdirilərək 7(1-ci tetrachordun son notasını 2-ci tetrachordun ilk notası kimi də istifadə edirdilər), 8(burada 2-ci tetrachord fərqli notadan başlayır), 15 və ya 16 notalı sistemlər də qurulurdu.

amma notaları sadəcə tam beşli(3:2) və ya tam dördlü(4:3) intervallarla böldükdə "sadə nisbətlər" fikrindən uzaqlaşmalı oluruq, çünki bu prosesi bir neçə dəfə təkrar etdikdə 256:243, 243:128, 81:64 kimi nisbətlər əldə edirik. bunun yerinə bu nisbətləri kiçik fədalar edərək sadələşdirsək işləri daha asanlaşdıracaq. məsələn 243:128 yerinə 15:8 və ya 81:64 yerinə 5:4 kimi nisbətlərdən istifadə edə bilərik. bu sistem isə just intonation adlandırılır.

indiyə kimi notaların özündən çox onlar arasındakı intervallardan və bir-birləriylə əlaqəsindən danışdım. bunun səbəbi həmin dövrdə hər kəs tərəfindən qəbul olunmuş notalar sistemindən istifadə olunmamasıdır. bəziləri 440hz-i la kimi qəbul edə bilər bəziləri isə 432hz-i(ədədlər nümunə olsun deyə verilib). bunun səbəblərindən biri istifadə olunan sistemin də buna imkan verməməsi idi. bu gün biri la notasından başlayıb müəyyən intervallarla ilərləsə və başqa biri isə la-dan yox do-dan başlayıb yenə bu intervallarla ilərləsə, tamamilə fərqli notalar çalsalar belə bizim qulaqlarımız bu 2 ardıcıllığın eyni olduğunu başa düşür. amma o dövrdə istifadə olunan sistem notalar arasındakı məsafə bərabər bölmədiyi üçün nota adlarından istifadə edərək ilərləmək intervallarla ilərləməklə eyni olmayacaqdı.

yuxarıda yazdıqlarımı izah etməyə çalışacam. düşünək ki 7 notalı bir sistem istifadə edirik və bunlar a-b-c-d-e-f-g olsun(bunları ingilis dilindəki notalarla qarışdırmayın sadəcə x y z kimi dəyişənlər olaraq fikirləşin). a-nın oktavına yenə a deyək, onda a-b-c-d-e-f-g-a başı və sonu 1 oktavlıq olan bir ardıcıllıqdır. əgər cent adlı bir vahid qəbul etsək və bu notaların hər biri arasında 50 centlik məsafə qəbul etsək(hal hazırda öz sistemimizi qururuq):
a-0 cent
b-50 cent
c-100 cent
d-150 cent
e-200 cent
f-250 cent
g-300 cent
a-350 cent (oktava gəldik)
b-400 cent
c-450 cent
...

indi "ixtira etdiyimiz" cent vahidini tezliklə ifadə etməyə çalışaq. bilirik ki oktavlar 2:1 nisbətində olur. amma burda oktavlar arasında həndəsi(və ya vurmayla ifadə edilən) yox xətti(və ya toplamayla ifadə edilən) bir əlaqə var. müşahidə edə bilirik ki, oktavlar arasında 350 centlik məsafə var. hal hazırda etidiyimiz şey həndəsi bir əlaqəni xətti bir əlaqəyə çevirməkdir. sadə deməyə çalışsaq bir şeyin üstünə 7 dəfə 50 cent gəlmək tezliyini 2-yə vurmaq deməkdir. 7 dəfə 50 cent gəlməyi vurma kimi göstərə bildiksə 1 dəfə 50 cent gəlməyi də göstərə bilərik. burda sual yaranır ki bir ədədi 7 dəfə hansı ədədə vursaq 2-yə vurmuş olarıq? cavab isə 2 üstü 1/7-dir. yəni qərarlaşdırdıq ki, 50 cent ilərləmək tezliyi 2 üstü 1/7-yə vurmaqdır.

bunu centlərlə ifadə etməkdə məqsədim əslində daha asan izah vermək idi, çünki 440-880 arasındakı məsafənin 880-1760 ilə eyni olması və bunun üstündə işləmək yerinə hər oktavın eyni ədədlə ifadə olunması daha rahat olar deyə düşündüm amma ola bilsin ki məsələni daha çətin hala gətirdim. əgər yuxarda yazılanları başa düşmədinizsə narahat olmayın, çünki mən müəllim deyiləm və böyük ehtimalla izah üçün çətin bir yol seçmişəm.

əgər notalar arasındakı məsafəni 50 centə bölməyimlə və bunun tezliklərlə bir qarşılığı olduğunu deməyimlə razılaşırsınızsa əsas məsələyə gələk. yuxarıdakı sistemdə 3 nota getmək 150 cent getmək deməkdir. hansı notadan başlayırısınızsa başlayın fərqi yoxdur, əgər 3 nota irəliləyirsinizsə 150 cent gedirsiniz deməkdir və bu da bizi yuxarda yazdığım nəticəyə gətirir: hər kəs bu ardıcıllığın eyni olduğunu bilir. buna görə də bu notalara ad vermək bizim üçün problem yaratmır. bir dairə və üstündə eyni uzaqlıqda olan 7 nöqtə düşünün. hal hazırda notalarımız bu nöqtələrdədir.

o vaxtki notaların isə 1:2 üstü 1/7 nisbətləri ilə bölünmədiyini bilirik. hər biri fərqli nisbətlərdədir bəzisi 9:8 bəzisi 4:3 və s. bunu da centlərlə ifadə etdikdə hər biri arasındakı məsafə 50 cent ola bilmir. hal hazırda dairəmizin üstündə notaların yerini işarələsək aralarındakı məsafə eyni olmur. məsələn deyək ki:
a-0
b-47
c-96
d-152
e-206
f-248
g-296
a-350 (oktav)
b-497
c-446
(aradakı cent dəyərləri random verilib amma məqsəd bərabər bölünməsindən fərqli olduğunu göstərməkdir)

oktav hələ də 2:1 nisbətidir buna görə də 350 cent olaraq qalmağa davam edir. amma a-dan başlayıb 3 nota gedək a-b-c 96 cent gəlmiş olduq. indi isə e-dən başlayıb 3 nota gedək e-f-g 100 cent gəldik. just intonationda yaranan problem tam olaraq da bu idi(notaların sayı və dəyərləri fərqli idi burda sadəcə oxşar bir simulation qurub onun üstündə göstərdik).

bu gün 12 notalı sistemdən istifadə edirik:
do
do#/re bemol
mi
fa
fa#/sol bemol
la
la#/ si bemol
si
do (oktav)

nota adlarını qısa şəkildə izah etsək hamımızın bildiyi do-re-mi-fa-sol-la-si və bəzi notalar arasında 2 adı olan notalar var. bunlara alterasiyalar deyilir(yalnız #(diyez) işarəli versiyadan istifadə edəcəm daha rahat oxumaq üçün). yuxarıdakı hər bir nota arasındakı məsafəyə yarım ton deyilir. mi-fa, si-do və ya fa#-la arası yarım tonluq intervallardır. 2 nota arasındakı məsafə isə tam tondur. fa-la, la#-do, fa#-la# arası tam tondur. # notanı yarım ton artırmaq, bemol isə yarım ton azaltmaq üçün istifadə olunur. yəni la-nı yarım ton artırmaq üçün # işarəsindən istifadə olunur.

yuxarda just intonation haqqında izah etdiyim problem artıq yoxdur, çünki bu notalar arasındakı məsafə bərabər şəkildə bölünüb. yəni hər bir ardıcıl notanın nisbəti 1:2 üstü 1/12-dir(çünki 12 nota var). və hər bi nota arası 100 cent kimi qəbul olunub. bu da oktavlar arasının 1200 cent olması deməkdir. yəni 100 cent getmək = tezliyi 2 üstü 1/12-yə vurmaq. beləliklə haradan başlamanızdan asılı olmayaraq neçə nota irəliləyirsinizsə o qədər də cent gedirsiniz.

indi suallar yaranır ki, niyə 12? bəs bizim sadə nisbətlər ən konsonant olur fikrimizə nə oldu? bizi 12-də dayandıran nədir? bu sualların müxtəlif cavabları var.

yazının başında dediyim kimi 3:2(tam beşli) çox önəmli bir intervaldır. gəlin 440hz-lik səsi alaq və 12 dəfə tam beşli gedək yəni 1.5-ə vuraq. 440*(1.5 üstü 12) = 57088. indi isə yenə 440hz-dən 7 dəfə oktav gedək. 440*(2 üstü 7) = 56320. bu ədədlər çox böyükdür və insan qulağının eşitmə aralığında deyil, amma müşahidə budur ki aralarındakı nisbət çox kiçikdir. 57088/56320=1.01(hesablamalar təxminidir). onda tam beşlini 3:2 yox çox az hətta qulağımızın hiss eləyə bilməyəcəyi ölçüdə dəyişsək 12 dəfə tam beşli gedib tam olaraq 7-ci oktava çata bilərik.
bu 7-ci oktava yəni başlanğıc notamıza çatana kimi tam beşli intervalla 12 fərqli notayla qarşılaşırıq. əgər 1 oktavı 12 bərabər parçaya bölsək bu notaları həmin aralığa qoya bilirik. eləməli olduğumuz şey onları 440 və 880 arasına gətirənə kimi oktav azaldaraq gətirməkdir. beləliklə bu gün istifadə elədiyimiz 12 tone equal temperament sisteminə gəlirik.

12 nota istifadə etməyin digər bir səbəbi də musiqi alətlərini optimal hala gətirməkdir. bir oktavı 53 bərabər yerə də bölmək mükündür və belə sistemlər də var. amma pianoda sadəcə bir oktav üçün 53 key istifadə etmək heç sərfəli və ya məntiqli deyil.

bəzi mənbələr və əlavələr: əgər musiqi nəzəriyyəsinə marağınız varsa "müzik teorisi 101" kitabını oxuya bilərsiniz. kitabda burada yazdıqlarım haqqında yox sadəcə musiqi ilə məşğul olmaq istəyənlər üçün lazım olan məlumatlar verilib. əgər burada yazılanlar sizə maraqlı gəlirsə:

(youtube: )

yazarların hazırda düşündükləri

Deyəsən həyatda elədiyimiz hər şey ölüm qorxusuna əsaslanır. Tək həqiqi qorxular ölüm və ya bizə ölümü xatırladan şeylərdir. Qocalmaqdan qorxmağımızın səbəbi bizi ölümə yaxınlaşdırmasıdır, xəstəliklərdən qorxmağımızın səbəbi də. Qaranlıqdan qorxmağımızın əsas səbəbi yəqin ki bilinməzlikdi. Bütün insanlar bilmədiklərindən qorxurlar. Amma bundan əlavə bəlkə də qaranlıq da bizim üçün ölümlə əlaqəlidir.

Ölümlə əlaqələndirmədiyimiz qorxuları mənasız görüb fobiya adlandırırıq. Məsələn pişik fobiyası. Pişiyin ölümlə heç bir əlaqəsi yoxdur - bizi öldürə bilməz ya da ölümü xatırladan bir xüsusiyyəti yoxdur. Elə bunu fikirləşəndə ağlıma gələn ilk şey yüksəklik fobiyası oldu. Yüksəklikdən düşüb ölə bilərik, buna görə yüksəklikdən qorxmaq çox normaldır. Amma bu qorxumuz ölümlə əlaqəsini itirəndə, yəni yüksəklikdən düşüb ölmə ehtimalımız çox az olanda əgər yenə də qorxuruqsa buna artıq fobiya deyirik.

Ölümü unutmağa çalışırıq, çünki bu haqda çox düşünsək dəli olarıq. Bəlkə də üzləşməsi ən çətin olan(və ya mümkün olmayan) qorxuların birincisidir. Ölümü unutmaq üçün özümüzə hədəflər qoyuruq, onlar üçün çalışıb çabalayırıq. Ölənə kimi bizi məşğul edəcək hədəflər olur çox vaxt. Bunlar tez tez dəyişə də bilər dəyişməyə də bilər, əsas odur ki bizi oyalayıb düşüncələrimizi yayındırır.

Ölümümüzü "gecikdirməyə" və ya ölümsüz olmağa çalışırıq. Bunun ən asan yolu uşaq doğurub nəslini davam etdirməkdir. Belə olanda düşünürük ki, "mən ölmürəm, özümdən bir parça hələ də yer üzündə yaşayacaq və mənim varlığımın varisi olacaq."

Ölümü "gecikdirməyin" ikinci bir yolu isə uzun müddət yaşayacaq əsərlər qoymaqdır. Asanlıqla başa düşmək olar ki ikinci yol birincidən daha çətindir. Buna görə də ikinci yolu seçəcək imkanı olmayan insanlar - kasıblar, savadsızlar, yaradıcılıqla və ya digər şəkillərdə dünyaya, cəmiyyətə təsirli bir iş qoya bilməyən insanlar(bu yazdıqlarım qətiyyən alçaltma məqsədli deyil, özüm də hal hazırda bu kateqoriyadayam) dünyaya daha çox uşaq gətirirlər.

Buradan bəlkə də mövzunu daha ümumiləşdirib ölümdən yox bilinməzlikdən qorxuruq demək olar. Ölümdən qorxmağımızın səbəbi ölüm haqqında heç bir fikrimizin olmaması və fikrimizin olmasının da mümkünsüz olmasıdır(ən azından hələ ki). Dinlərin kəşf olunmasının səbəbi də bu ola bilər. Ölümü dəqiqləşdirib, bilinən edib insanları rahatlatmaq. Heç ölməyəcək bir ata axtarışında tanrını tapırlar. Tanrı ata heç vaxt ölməyəcək və uşaqlarının arxasında duracaq. Onların etdiyi yaxşılıqları qiymətləndirəcək və onlara pislik edənləri cəzalandıracaq.

Qeyd: bəlkələrlə dolu bu entrydə heç bir elmi mənbədən istifadə olunmadığı kimi dediyim şeylərin doğruluğunu qətiyyən iddaa eləmirəm. Sadəcə ibrahim eminin ölüm tarixinin 2019 olduğunu görüb, biraz ölüm haqqında fikirləşib sözlüyə girəndə də bu başlığı gördüm. Başlığa uyğun olaraq da düşündüklərimi yazdım.

grunge

90-cı illərdə məşhurlaşmış, amerikanın seattle şəhərində yaranan tarixin ən önəmli musiqi axımlarından biri. bu axıma grunge deyilməsinin səbəbi kirli gitar tonları, və soundu olmasıdır. axımın adı ingilis dilində kirli, çirkli mənasını verən grungy sözündən götürülüb.

80-ci illərdə məşhur olan hair/ glam metal, thrash metal, heavy metal * əlavə olaraq daha çox janr saya bilərik kimi janrlar çox dəbdəbəli, sürətli və sərt idi. 80lərdə çıxan metallicanın ilk 4 albomu( kill em all, ride the lightning, master of puppets, and justice for all), 90ların əvvəlində çıxan möhtəşəm megadeth albomları( rust in peace və countdown to extinction) sərtlikləri və kompleksilikləri* xüsusilə rust in peace ilə hələ də thrash metalın ən yaxşı albomlarından hesab olunur.

tarixlər 1991-ci il sentyabrını göstərəndə isə grunge axımının ən önəmli albomu olan nirvananın nevermind albomu çıxış edir. smells like teen spirit böyük hit olur və həm albomun həm də grunge axımının məşhurlaşmasına böyük töhfə verir.

grunge axımının əsas təsirlərindən biri insanlara musiqi ilə məşğul olub gözəl işlər ortaya qoymaq üçün saniyədə 8923732 nota basılan sololara, tez-tez dəyişən rifflərə ehtiyac olmadığını sübut etməsi idi. elə buna görə də dövrün digər qrupları insanların bu tərzə olan tələbatını anlayıb soundlarında softlaşmaya gedirlər. bunun ən bariz nümunələri metallicanın 1996 və 97-ci illərdə çıxan load və reload albomları ola bilər(black albumu bu kateqoriyaya daxil edə bilmərik çünki qrupla eyniadlı albom 1991-ci ilin avqustunda çıxış edib). eyni şəkildə megadeth qrupu da dövrün tələblərinə qulaq asaraq daha sərt tonlara əl atmadığı üçün qrupun lead gitaristi marty friedman qrupdan ayrılmışdı* ən azından özü səbəbin bu olduğunu deyir .

grunge axımı və grunge dördlüsü ilə birlikdə əvvəllər daha kiçik kütlələr tərəfindən dinlənən alternative rock janrı paradoksal/istehzalı şəkilə mainstream halına gəldi, çünki alternative rock bir növ mainstreamə reaksiya olaraq yaranmış, ana axımdan uzaq duran rock qruplarının özləri üçün yaratdığı bir janr idi.

grunge musiqi axımı olaraq uzun illər yaşaya bilməsə də geyim və ya həyat tərzi olaraq bir çox insan tərəfindən mənimsənildi. 1990-cı illərin sonlarına doğru grunge axımı demək olur ki yox olur, 2000-ci illərə gəldikdə isə nu metal və metalcore kimi sərt və sürətli janrlar məşhurluq qazanır.

bakı ali neft məktəbi

universitetlə tanışlıq tədbirində "biz universitetimizdə mail atarkən bəzən 'məqsədəuyğun' sözündən istifadə edirik. məsələn x tədbirinə gəlməyiniz məqsədəuyğundur kimi. Bu o demək deyil ki, bu tədbirlər məqsədəuyğundur - yəni gəlib gəlməmək sizdən asılıdır. əgər məqsədəuyğun sözündən istifadə olunubsa bu tədbirlərə gəlmək məcburidir. məqsədəuyğun tədbirlərdə iştirak olunmadıqda isə bunun müəyyən cəzası olacaq."(sözbəsöz eyni olmaya bilər amma bu minvalda bir şey idi) kimi bir məlumat verilən ali məktəb.

getməyəndə izahat yazdırırlar(ən azından ilk dəfə üçün).

cyberpunk 2077

Çıxış prosesi və oyun çıxdıqdan sonrakı problemləri ilə gamerların oyun şirkətləri və developerlara yanaşmasını dəyişdirən cd projekt red oyunu. Cyperpunk 2077-dən əvvəl insanlar oyunların delay olunmasına şikayətlənir, şirkətlərin oyunların çıxış tarixini dəyişməsinin düzgün olmadığını deyirdilər. indi isə oyunun çıxış tarixi irəliyə atılanda az qala bayram etsinlər ki, oyun yarımçıq çıxmayacaq.

Bayaq twitterda electronic artsın yeni star wars jedi oyunun çıxışının 28 aprela çəkildiyi(17 mart əvvəlki tarix) xəbərini oxudum. Commentlərin çox böyük əksəriyyəti isə "istədiyiniz qədər vaxt ayırın biz gözləyirik" və s. kimi idi.

Belə çıxır ki, bundan sonra bütün şirkətlər yalandan çıxış tarixi atıb tutsun sonra da "biz oyunu çatdıra bilmirik, tam çıxarmaq istəyirik ona görə də 6 aylıq vaxta ehtiyacımız var" desin bütün gamerlar da alqış tutsun "halal olsun sizə yarımçıq oyun çıxarmaq istəmirsiz yeeey(sevinc nərələri)" desinlər. Düzdür, star wars jedi survivor təxminən 1 ay irəliyə çəkilib, yəni uzun bir müddət deyil. Amma artıq heç kimin şirkətlərin yayımladığı çıxış tarixinə inandığını düşünmürəm. God of war ragnarök üçün də 2021 may deyiləndə çox insan götüylə gülmüşdü ki nah çıxararsız və nəticədə oyun 2022-də çıxdı. Skull and bones, beyond good and evil 2 kimi oyunların əqibəti isə hələ də bəlli deyil.

nirvana

1987-ci ildə yaranan seattle mənşəli qrup. alice in chains, pearl jam, soundgarden ilə birlikdə grunge dördlüsünə daxildir. qrupun ilk üzvləri vokal və guitarda kurt cobain, bass guitarda krist novoselic. bir müddət drumda fərqli insanlar ifa edir. nəticədə isə nə kurt nə də krist onun bacarığından tam razı olmasa da chad channingi qrupda saxlamaq qərarına gəlirlər.

qrupun ilk albomu bleach 1989-cu ildə çıxır. mənə görə bu albomun əsas önə çıxan tərəfləri bassların daha öndə və eşidilən, tonların sərt, janrın isə punka daha yaxın olmasıdır. albomun əsas hitləri about a girl və love buzz olur. bu dövrdə nirvana seattleda tanınsa də hələ dünyada bilinirliyə çatmamışdı.

1990-ci ildə chad channing qrupdan atılır və onun yerinə dave grohl gəlir. 1991-ci ildə qrupu məşhurlaşdıran albom nevermind çıxır. smells like teen spirit başda olmaqla albomdan bir çox hitlər çıxır. bu yaxınlarda batman filmində istifadə olunan something in the way, nirvananın ən yaxşı bass linelarından birinə sahib olan lounge act, kurtun ən sevdiyi və demək olar ki hər konsertdə ifa etdiyi drain you, möhtəşəm drum partları olan(chad channing tərəfindən yazılıb dave grohl ifa edib) in bloom bu albomdadır. albomdakı polly mahnısının drumları bir neçə il əvvəl chad channingin ifasında qeyd olunmuşdu.

qrupun toplama albom olduğu üçün underrated qalan incesticide albomu isə 1992-ci ildə çıxır. qrup növbəti albom olan in uteronu şirkətin istədiyi vaxta çatdıra bilmədikləri üçün şirkət istifadə olunmamış mahnıları toplayaraq bu albomu çıxarır. underrated bir albom olsa da məncə nirvananın ən gözəl mahnılarından biri olan aneurysm, klipində kurtun qızı frances bean cobainin də olduğu sliver bu albomdadır.

nirvananın son studiya albomu olan in utero 1993-cü ildə çıxır. nirvananın ən yaxşı drum partlarından birinə sahib scentless apprentice, mənim favorilərimdən olan frances farmer will have her revenge on seattle, smells like teen spiritə reaksiya olaraq çıxardıqları radio friendly unit shifter, six feet underda obrazlardan biri kurt cobainin ölümü üçün ağlayan zaman qulaq asdığı mahnı all apologies, nirvananın tək 2 gitarla çalınan mahnısı very ape bu albomdadır. bu albomun çıxışından sonra konsert turu və sonrası üçün qrupa ikinci guitarist pat smear daxil olur.

1994-cü ildə qrupun unplugged albomu çıxır. kurtun ölümündən illər sonra - 2002-ci ildə nirvana adında son albom çıxır. bu albomda bir çox mahnının yayımlanmamış qeydləri və qrupun son mahnısı you know you're right yayımlanır.

həm grunge həm də musiqi tarixində önəmli yeri olan qrup 1994-cü il aprelin 5-də kurt cobainin şübhəli ölümü nəticəsində dağılır. dave grohl öz qrupu foo fightersı qurur, krist novoselic isə siyasət kimi daha fərqli işlərlə məşğul olur.

görməkdən bezdiyimiz şeylər

internetin hər yerində olan 3 dəqiqədə gta v düzəlt, 5 dəqiqədə elden ring klonu, 1 dəqiqədə kodlama öyrən kimi axmaq başlıqlar, videolar, məqalələr. bu gün internet istifadə etməyi bilməyən üçün zibillikdən başqa bir şey deyil. internet olmadan belə insanlar axmaq fikirlərini digərləri ilə paylaşa bilirdilər amma internet vasitəsilə artıq bunları daha çox insan görmək məcburiyyətindədir.

mənim verdiyim nümunələr sadəcə game development ilə əlaqəli olsa da əminəm ki hər gün bir çoxumuzun qabağına bir şeyləri asan yolla "öyrətməyə" çalışan insanlar və ya yalançı fürsətlər çıxır. əsas məyus edici olan hal isə insanların bunlara inanması, güvənməsi və ya yaxşı bir nəticə əldə edə biləcəklərini düşünməsidir. çalışmadan və əziyyət çəkmədən nəsə əldə edə biləcəyini düşünən və əldə etməyə çalışan insanlar artıqlaması ilə çoxdur. xüsusilə game development sahəsinə baxsaq açıq şəkildə görə bilərik ki, insanların tələbatı elə bu tip mənbələrədir. bu səbəbdən də belə materiallar paylaşan insanları qınamaq o qədər də doğru olmaya bilər.

əlbəttə ki, doğru yerlərdə doğru şəkildə axtarış etdikdə istədiyiniz material və mənbələri tapmaq çox çətin deyil, amma qeyd etdiyim kimi bunun yerinə mənasız videolara və tutoriallara üstünlük verən insnaların sayı heç də az deyil.

bunu da əlavə etmək istəyirəm ki, bəzi mövzular haqqında basic anlayış əldə etmək üçün bu tip mənbələr bəzən çox faydalı olur amma bir çox mənbədən araşdırmanın yerini əlbəttə ki tutmur.

metallica

mən də daxil bir çox insanı metal janrına qulaq asmağa başladan amerikalı metal qrupu. ilk üzvləri lars ulrich, james hetfield, dave mustaine və ron mcgovney olmuşdur. dave mustaine(sonradan megadeth qrupunu qurur) və ronald mcgovney yalnız ilk albom olan kill em all-a töhfə verə bildilər daha sonra isə qrupdan ayrıldılar. qrup dave mustaine-nin yerinə lead gitara kirk hammetti bass gitara isə cliff burtonu gətirdi(əslində cliff burtonu gətirmirlər cliff burtona gedirlər).

1985-ci ildə qrupun ən yaxşı albomlarından biri olan ride the lightning çıxır. cliff burtonun bassları bu albomu möhtəşəm edir. fade to black, for whom the bell tols kimi hitlər bu abomdan çıxır. the call of ktulu ilə metallica-nın cthulhu mifologiyasına aid mahnılar seriyası başlayır.

1986-ci ildə isə nəinki metallica ümumiyyətlə bütün metal tarixinin ən yaxşı albomlarından sayılan master of puppets çıxış edir. metallica üzvləri üçün xüsusi yeri olan orion mahnısı da bu albomdadır.

master of puppets albomu çıxdıqdan sonra qrupun basçısı cliff burton qrup avtobusu qəzası nəticəsində ölür. onun yerinə isə jason newsted qrupa daxil olur. qrup üzvləri üçün jason heç vaxt cliff burtonu əvəz edə bilmir. 1988-ci ildə çıxan and justice for all albomunda bassların eşidilməməsinin səbəblərindən biri də budur. metallica-nın ən sərt mahnıları bu albomdadır.

1991-ci ildə black album kimi də bilinən və qrupun öz adını daşıyan metallica albomu çıxır. bu albomla birlikdə metallica thrash metal janrından uzaqlaşsa da bir çox insanın qrupla tanış edən nothing else matters, spotify-da ən çox dinlənilən mahnıları olan enter sandman kimi mahnılar qrupun daha da daha böyük kütlələrə yayılmasına kömək edir.

black albumdan sonra qrup load və reload adlı 2 albom çıxarır amma bu 2 albom da köhnə dinləyicilər tərəfindən bəyənilmir. çünki 90-larda nirvana ilə başlayan grunge axımı hər qrup kimi metallicaya da təsir edir və ilk 4 albomdakı kimi sərt mahnılar getdikcə azalır. buna görə də qrup yeni gələcək st anger albomu ilə köklərinə qayıdıb daha sərt bir albom hazırladıqlarını deyir. 2003cü ildə çıxan st anger bir çox insan tərəfindən ən pis metallica albomu hesab olunur çünki albom sərt olsa da larsın trampet soundu, soloların demək olar ki olmaması və s. səbəblər albomu digər albomlardan daha aşağıya çəkir.

bu albomun hazırlanma ərəfəsində jason newsted qrup içi problemlər səbəbi ilə qrupdan ayrılır. və onun yerinə müvəqqəti olaraq bob rock yazır və ifa edir. sonra isə robert trujillo qrupa metallicanın son bassçısı kimi daxil olur.

tez-tez soundunda etdiyi dəyişikliklər, metal janrını məşhurlaşdırması, jason newstede edilən haqsızlıqlar və s. ilə metallica həm çox sevdiyimiz həm də nifrət etdiyimiz amma metal janrı üçün əvəzsiz olan bir qrupdur.