əsəb pozan şeylər

1. Ailə ilə yaşamaq. Otağında sakitcə musiqi dinləyərkən qapının "daranq" deyə açılmadığı vaxt olmur. Daha da pisi əgər evə uşaqlı qonaq gəlibsə uşaq amazon qəbiləsi üzvü kimi qaça-qaça basır özünü otağa. 2 dəqiqənin içərisində gül kimi otağı camış oynaqlamış yonca zəmisinə döndərib gedirlər.
2. "Açkini ver baxım hələ". Gözüm kimi qoruduğum, bir ləkə belə üzərində saxlamadığım eynəyimi taxıb mındar günə qoyurlar. indi gəl kor gözünlə çirkin arasından dünya işığını gör.
3. "Niyə sevgilin yoxdur" və "Nə vaxt evlənirsən" sualı. Götürəsən lapatkanın sapını soxasan xırtdəyinə. Bəlkə geyəm? Bəlkə aseksualam? Bəlkə sizin qədər insan sevmirəm? Sənə nə aq.
4. "Əsgər gedərsən kişi olarsan". Bunu deyənlər də kimlər olur: bir vaxtlar sovetin sərhədlərini qoruyub (güya qoruyub əslində 2 il ərzində sadəcə kartof soyub) deyə özünü ultra kişi zənn edənlər. Ayıb da olmasın, ay dayı siz rusların götünü qorumusunuz. Vətəni yox.
5. Avtobusda, metroda yaşından və cinsiyyətindən asılı olmayaraq heç kəsə yer verməməyimi tənqid edən məni "panyatkasız" elan edən qaqulyalar və qohumlar. Qadınsansa daşıdığın xx xromosomuna görə məndən ekstra hörmət gözləyirsənsə qulağının ardını görərsən. Hamiləsən və ya qucağında uşaq var? Uşaq ki məndən deyil? Qocasan, xəstəsən. Allah şəfanı versin. Mənim xəstə olmadığımı hardan bilirsən?
(baxma: moralim bozıxtır baa dokanmayın)

ölüm qorxusu

Bu meymunlar cəhənnəmindən tək qurtuluşumuz olan ölümdən kim niyə qorxar ki? Əcəliylə ölmüş, intihar etmiş insanları qısqanıram. Heç nə düşünmürsən, hiss etmirsən. Beyninin içindəki cəhənnəmdə yanmırsan. Sadəcə bir cəsədsən. Xəyal etməsi belə insanı rahatlaşdırır. Hər gün oyanıb özünü üstün, ağıllı, gözəl, yaraşıqlı hesab edən canlıların üzünü bir də görmürsən. Onlar özlərinin iki qametin birləşməsiylə təsadüfən əmələ gəldiyini, gözəlliklərinin sadəcə 2 kiloqramlıq bir orqandan asılı olduğunu bilmirlər. Bilsələr də görməzdən gəlirlər. intihar edənlərin arxasıyca "zəif, iradəsiz" kimi etiketlər yapışdırırlar. Haqlıdırlar mı? Məncə Yox. Bizim kimi canlılar bu dünyada sürünərkən onlar heçliyə qarışmış olurlar. Həmin insanlar dünyaya gəlməyi seçməmişdi hamı kimi. Amma bu dünyadan getməyi seçə biliblər. Bu ən təbii haqlarıdır. "intihar çıxış yolu deyil" deyən meymun törəmələri nə qədər boş danışdıqlarının fərqində deyillər. Bəlkə də bir çox vəziyyətdən çıxışın yolu intihar deyil. Amma həmin insanların üzünə intihardan başqa bütün qapıları bağlayanlar da çox vaxt "intihar çıxış yolu deyil" deyən primatlar olur. Mənə görə "ölüm" insanları qorxutmalı deyil cəsarətləndirməlidir. Çünki bir çıxış yoludur. Əgər özün o çıxış yolundan çıxmaq istəsən ölüm əlinin altındadır. Mübarizə aparmağı seçsən belə sənin qaçınılmaz sonundur. Başqa yolları "başqaları" bağlasa da o qapı həmişə açıq qalır.

məşhəd

"Holy Spider" və ya original adıyla "Ankabut-e Moghaddas" filmi sayəsində qaranlıq tərəflərinin də olduğunu öyrənərək şoka girdiyim şəhər. Dini dəyərləri olan şəhər olaraq bilinsə də dini turizmlə paralel seks turizminin türklərin deyimi ilə "çatır-çatır" işlədiyi şəhərdir Məşhəd. Bəli bu yanlış anlaşılma deyil. Seks turizmi iqtisadiyyata təsir edəcək qədər güclü iş görür. Xüsusilə iranın başqa şəhərlərindən və hətta iraqdan, Pakistandan gələn turistlər "siğə" adı altında və ya siğə belə olmadan öz təlabatlarını ödəyirlər. Şəhərin polisləri bunu adətən görməzdən gəlirlər. "Holy Spider" filminə ilham olan "hörümçək" ləqəbli seriyalı qatil Saeed Hanaei Məşhədin dini dəyəri olmasını səbəb göstərərək ard-arda 16 fahişəni baş örtüləriylə boğaraq öldürür. Özünü müdafiə edərkən də dövlətin bu vəziyyətə göz yumduğunu, bu iyrəncliyin Məşhəd kimi bir şəhərə yaraşmadığını bildirir. Dindarlar tərəfindən nə qədər dəstək görsə də Saeed Hanaei 2002-ci ildə asılaraq edam edilir. Məşhəd isə hələ də həm dini turizm şəhəri, həm də seks turizmi şəhəri olaraq qalır.

ayətullah xomeyni

Əgər iranda bir dəyişiklik olacaqsa son sözü deyən həmişə təbriz olur. Buna şübhə yox. Pəhləvilərin fars şovinistliyi etməsinə qarşı mı yoxsa şiəliyə qarşı olması mı Təbrizi qəzəbləndirdi o mübahisəlidir. Ancaq xomeyniyə ən böyük dəstək yenə bu türk əhalidən gəldi və pəhləvilər devrildi. Xomeyninin "fars da türk də müsəlmandır, bir-biriynən qardaşdır" deməsinə aldanan türk əhali hər halda xomeyninin türk olması səbəbilə fars şovinizminin bitəcəyinə ümid etdi. Amma vəziyyət necə deyərlər "şah idi şahbaz oldu". Fars şovinizmi dinlə qarışdı. Yeni "iranlı" kimliyi altında qeyri-fars etnik qruplar da farslaşdırılmağa başlandı. Xomeyni deyilən kaftarı başa gətirən demək olar ki türklər oldu. Bu kaftarı başa gətirən türklər, kaftarın özü etnik türk ama siyasəti qaraçı töküntüsü farslara qulluq edəcək şəkildə oldu. Burdan nə nəticə çıxarmaq lazımdır? Şəriətə ümid edən bax bu günün iran türkləri kimi sürünər. indi də həmin türklər öz tökdüklərini yığıb yığışdıra bilmirlər.

heç vaxt evlənməyəcəyini deyən insan

insanın yalnızlıq tələbatı deyilən bir şey var. Hansı ki Evli olanların heç bir vaxt ödəyə bilməyəcəkləri tələbat. Evli olmaq nə deməkdir? Xx və xy xromosomlu iki canlının bir evdə yaşaması, hətta eyni yataqda yatması, heç bir şəkildə bir-birini görməmə şanslarının olmaması. Çox qorxunc bir şey deyil mi? Heç yalnız qalmamaq, birinin səndən daim bir şey gözləməsi, sənin məsuliyyətinin artması. Bir də bu məhkumluğu zurna nağara ilə qeyd edirlər. Hələ bir səhv edib uşaq düzəltdinsə nanəni yedin. Həyatını onlara qurban verməlisən. Bu sənin istəyin deyil artıq borcun olur. Yük, yük üstünə yük. Məncə insan istədiyi vaxt yalnız qala bilməlidir. Evlilik deyilən şey isə bu sərhədləri dağıdır. Xx və xy xromosomlu birinə bağlı qalaraq illərini fədakarlıqlarla, ailədəki vəzifəni yerinə yetirməklə keçirirsən. Birdən ayıldın ki "Ay Allah bu nə pox idi mən yedim?" nə edəcəksən? Məhkəmələrdə sürünmək, ortalıqda qalmış vik vik eliyən primat balaları, aliment və s. Kimə lazımdı evlilik? Sadəcə "camaat" deyilən bir sürünün gözləntisi uğruna edilən bir şey. Lazımsız, mənasız. Məncə heç kəsin həyatında bir gün "dur vızqırd" deyərək həyatından qova bilməyəcəyi bir insan olmamalıdır.

sözlük yazarlarının qorxuları

intihara tu kaka deyirik amma intihar etmək istəyərkən ölməyib şikəst qalmaq intihardan daha qorxuncdur. Bilək kəsəcəksən? Kəsdin, ölmədin əllərini bir də əvvəlki kimi istifadə edə bilməmə riskin var. Hündür yerdən tullandın, ölmədin, onurğa beynini zədələdin kötük kimi bir ömür yorğan-döşəyə düşmək riski var. Özünü asmaq istədin, biri xilas etmək istədi amma asanda boynun qırıldı, yenə şikəst qaldın. Dərmanları lüppüldətdin, ölmədin, orqanlarından biri sıradan çıxdısa nanəni yedin. Bir ehtimal silah tapdın, eşşək cənnətini boylamaq ümidiylə atəş açdın. Əlin titrədi, istədiyin kimi dağıda bilmədin beynini (ibrahim tatlıses başından vuruldu ölmədi məsələn). Qaldın yarım yamalaq.
(baxma: bu ne biçim senaryo aq)

yalnızlıq

insan deyilən primatlarla heç bir bağ qura bilməməyim səbəbilə içində olduğum vəziyyət. Heç bir mühitdə uyğunlaşa bilmədim onlara. Məktəb, universitet hətta sosial şəbəkələrdə belə. insan sosial varlıqdır deyirlər amma deyəsən istisnalar da olurmuş. Əvvəllər sosial marağım yox deyiləcək qədər az idi. Sadəcə mənfəət üçün qurduğum əlaqələr də bağda ərik qurtarana kimi davam edirdi. Sonra işimə görə bu primatlar pul mənbəyim oldu. indi isə olmayan sosial marağım yerini yavaşca nifrətə verməyə başlayıb. Heç tanımadığım insanlara belə p*xa baxar kimi baxmağa başlamışam. Yalnızlıq yaxşıdır yoxsa pis deyə bilmərəm. Bu başlığa yazdım amma vəziyyət daha fərqlidir. Yalnızlığı mən seçməmişəm. insanlara olan nifrətimə görə yalnızlığımdan əl də çəkə bilmirəm. Yaxşı hiss etmirəm. Bu anlıq bir hiss deyil çox uzun müddətdir ki belədir. Nə etməliyəm bilmirəm. Sevmədiyim primatlardan dəstək istəyəcək qədər vəziyyət ciddiləşir deyəsən. Buna əvvəl cəhd eləmişəm. Bir dost və ya sevgilim olsun deyə bir şeylər etməyə çalışmışdım. Amma hamısını yarı yolda qoyub ortadan yox olan yenə mən oldum. Tanıdıqca iyrəndilər mi, qorxdular mı soyudular mı bilmirəm ancaq onlar həyatımdan çıxmamış mən onların həyatından çıxdım. Nə hiss etdin desəniz heç nə. Hətta rahatlamış. Yaxşı ki bu canlılardan nifrət edirəm deyə düşündüm. Hələ də elə düşünürəm.

elektrokonvulsiv terapiya

Ağır psixi xəstəliklərin müalicəsində istifadə olunan metodlardan biri. Adından da göründüyü kimi xəstəyə elektroşok verilməsi ilə həyata keçirilir. Belə deyəndə filmlərdə gördüyümüz işgəncə səhnələri yada düşsə də əslində bu metod ağrısız və təhlükəsizdir. Amma onu da qeyd etmək lazımdır ki, psixi xəstəliklərin müalicəsində elektrokonvulsiv terapiya ilk seçim olmur. Bu metod dərmanların və psixoterapiyanın tətbiqinin təsirsiz olduğu xəstələrə, müəyyən səbəblərdən (əks təsir və ya başqa xəstəliyin olması) dərman qəbul edə bilməyən xəstələrə tətbiq edilir. Ağır depressiyada (psixotik, katatonik və müalicəyə müqavimətli olduqda), yüksək intihar riskli xəstələrdə, şizofreniyada (daha çox katatonik şizofreniyada), katatoniyanın görüldüyü digər pozuntularda, bipolyar pozuntuda, o cümlədən maniada, digər psixotik pozuntularda, bəzən dimensiyada effektiv nəticə göstərir.
Ekt-nin tətbiqi üçün qərarı mütləq şəkildə həkimlər verməlidir. Bunlar arasında ən səlahiyyətlisi isə psixiatrlardır. Prossesə nəzər salsaq, əvvəla xəstənin özünün razılığı olmalıdır. Bəzi ölkələrdə məhkəmə qərarı ilə ekt-nin tətbiqinə göstəriş verilə bilər. Xəstə terapiyadan əvvəl ümumi müayinədən keçməlidir. Qan analizinə, həmçinin qalxanabənzər vəz, ağciyər və böyrəklərin vəziyyətini bilməyə ehtiyac var. Elektrokardioqram, tomoqrafiya nəticələri də önəmlidir. Həkimlər ehtiyac görərsə elektroensefaloqram (eeq) müayinəsindən də keçmək lazımdır. Bu mərhələdə əgər bir problem görülmürsə ekt-yə başlanır. Seansdan əvvəl, xəstə gecə yarısından etibarən ac olmalıdır və tualet ehtiyacı seans başlamamış ödənməlidir. Xəstə yatağa uzadılır, başı və boynu rahat vəziyyətə gətirilir. prosses narkoz təsiri altında aparılır. Yəni xəstənin yanında anestezioloq olur. Anestezioloq xəstəyə narkoz və əzələ relaksantı verir. Bu mütaxəssis həmçinin xəstənin tənəffüsünə, ürək ritminə nəzarət edir. Xəstənin dişlərinin arasına yumşaq qoruyucu yerləşdirilir ki dişlər əgər sıxılsa dişlərə, dilə və yanaqlara ziyan dəyməsin. Seansda aparıcı rolu psixiatr oynayır. Xəstə yuxuya getdikdən sonra Ekt aparatının 2 kiçik elektrodunu yerləşdirir. Bir neçə formada yerləşdirə bilər: sağ gicgaha və təpəyə, hər iki gicgaha, qaşların bir neçə sm üstü olmaqla alına. Uyğun yerə psixiatr qərar verir. Elektrodlardan xəstənin başına 1-2 saniyə elektrik axımı verilir və xəstədə süni epileptik tutma yaradılır. (bax: tonik-klonik epilepsiya) tonik-klonik tutmada olduğu kimi xəstənin əzələləri əvvəlcə yığılır (tonik faza), sonra isə səyriməyə (klonik faza) başlayır. Bu iki faza cəmi 30 saniyədən 1 dəqiqəyə qədər yekunlaşmış olur. Əlbəttə ki, bu tutma həqiqi epileptik tutma qədər ağır olmur. Həmçinin narkoz təsiri altında olduğu üçün xəstə bunları hiss etmir. Bununla yanaşı əzələ relaksantı da burada köməyə çatır. Relaksant xəstənin qıcolması zamanı sümüklərə və əzələlərə güc düşməsinə mane olur. Yaradılan süni qıcolmaya eeq aparatıyla nəzarət edilir. Seans bitdikdən sonra da xəstənin vəziyyətinə nəzarət edilir. 15-30 dəqiqə sonra xəstə ayağa qalxa bilir. Xəstə ayıldıqda qısamüddətli hafizə problemləri, donuqluq, qərar vermədə çətinlik, əzələ, çənə, baş ağrısı, yuxululuq kimi əlamətlər ortaya çıxa bilir amma bunlar müvəqqətidir. Nadir hallarda koqnitiv funksiyalardakı düşüş uzunmüddətli ola bilir. Ciddi əks təsirlər nadirdir. Bunlara uzunmüddətli yaddaş pozuntuları, diqqət zəifliyi, narkozun destruktiv təsirləri aiddir.
Ekt 3-4 həftə, hər həftədə 2-3 dəfə tətbiq olunur adətən. Ekt çox qısa müddət ərzində sadaladığım pozuntuların simptomlarını yüngülləşdirə bildiyi üçün effektiv və az riskli üsul hesab edilir.
kimlərə tətbiq oluna bilməz:
yaxın vaxtlarda infarkt, insult, beyin qan dövranı pozuntuları keçirmiş şəxslərə;
ağır sistemik infeksiyalar, xüsusilə beyin infeksiyaları keçirmiş şəxslərə;
beynində şiş olan şəxslərə;
beyindaxili təzyiqi olan şəxslərə;
ciddi ağciyər xəstəliyi olanlara;
yüksək arterial təzyiqli şəxslərə;
kəllə-beyin travmalı şəxslərə.
qeyd: ekt psixi pozuntuların yalnız bir qismi üçün effektivdir. Yəni hər ağırlaşmış pozuntuda da ekt-dən nəticə gözlənilmir.
Elektrokonvulsiv terapiya hamilələrə və yaşlılara da tətbiq oluna bilər. Bunun üçün hamilələrin xüsusi müayinələrdən keçməsinə və əlavə tədbirlərin görülməsinə ehtiyac var. Düzgün şəkildə aparıldıqda dölə ziyan gəlməz, ana və uşaq risk altında qalmaz.
Ekt-nin təsirli olduğu danılmazdır. Amma tam olaraq elektrikin bu simptomları necə yüngülləşdirdiyi hələ də qaranlıq olaraq qalır. Tədqiqatçıların fikrincə ekt bəzi neyrotransmitterləri artırır. Məsələn, depressiyada serotonin, dopamin, noradrenalin kimi bioloji aktiv maddələri artırdığı üçün xəstəliyin simptomları yüngülləşir. Həmçinin ekt-nin beynin bəzi hissələrində (amiqdala, hippokampus başda olmaqla) boz maddəni artırdığı güman olunur. Ən əsası ekt-nin yaratdığı süni epileptik tutma sonrasında beynin özünü yaxşılaşdırmaq üçün çalışdığı və buna görə psixi xəstəliyin yüngülləşdiyi düşünülür.