sözlük yazarlarının qorxuları

intihara tu kaka deyirik amma intihar etmək istəyərkən ölməyib şikəst qalmaq intihardan daha qorxuncdur. Bilək kəsəcəksən? Kəsdin, ölmədin əllərini bir də əvvəlki kimi istifadə edə bilməmə riskin var. Hündür yerdən tullandın, ölmədin, onurğa beynini zədələdin kötük kimi bir ömür yorğan-döşəyə düşmək riski var. Özünü asmaq istədin, biri xilas etmək istədi amma asanda boynun qırıldı, yenə şikəst qaldın. Dərmanları lüppüldətdin, ölmədin, orqanlarından biri sıradan çıxdısa nanəni yedin. Bir ehtimal silah tapdın, eşşək cənnətini boylamaq ümidiylə atəş açdın. Əlin titrədi, istədiyin kimi dağıda bilmədin beynini (ibrahim tatlıses başından vuruldu ölmədi məsələn). Qaldın yarım yamalaq.
(baxma: bu ne biçim senaryo aq)

yalnızlıq

insan deyilən primatlarla heç bir bağ qura bilməməyim səbəbilə içində olduğum vəziyyət. Heç bir mühitdə uyğunlaşa bilmədim onlara. Məktəb, universitet hətta sosial şəbəkələrdə belə. insan sosial varlıqdır deyirlər amma deyəsən istisnalar da olurmuş. Əvvəllər sosial marağım yox deyiləcək qədər az idi. Sadəcə mənfəət üçün qurduğum əlaqələr də bağda ərik qurtarana kimi davam edirdi. Sonra işimə görə bu primatlar pul mənbəyim oldu. indi isə olmayan sosial marağım yerini yavaşca nifrətə verməyə başlayıb. Heç tanımadığım insanlara belə p*xa baxar kimi baxmağa başlamışam. Yalnızlıq yaxşıdır yoxsa pis deyə bilmərəm. Bu başlığa yazdım amma vəziyyət daha fərqlidir. Yalnızlığı mən seçməmişəm. insanlara olan nifrətimə görə yalnızlığımdan əl də çəkə bilmirəm. Yaxşı hiss etmirəm. Bu anlıq bir hiss deyil çox uzun müddətdir ki belədir. Nə etməliyəm bilmirəm. Sevmədiyim primatlardan dəstək istəyəcək qədər vəziyyət ciddiləşir deyəsən. Buna əvvəl cəhd eləmişəm. Bir dost və ya sevgilim olsun deyə bir şeylər etməyə çalışmışdım. Amma hamısını yarı yolda qoyub ortadan yox olan yenə mən oldum. Tanıdıqca iyrəndilər mi, qorxdular mı soyudular mı bilmirəm ancaq onlar həyatımdan çıxmamış mən onların həyatından çıxdım. Nə hiss etdin desəniz heç nə. Hətta rahatlamış. Yaxşı ki bu canlılardan nifrət edirəm deyə düşündüm. Hələ də elə düşünürəm.

elektrokonvulsiv terapiya

Ağır psixi xəstəliklərin müalicəsində istifadə olunan metodlardan biri. Adından da göründüyü kimi xəstəyə elektroşok verilməsi ilə həyata keçirilir. Belə deyəndə filmlərdə gördüyümüz işgəncə səhnələri yada düşsə də əslində bu metod ağrısız və təhlükəsizdir. Amma onu da qeyd etmək lazımdır ki, psixi xəstəliklərin müalicəsində elektrokonvulsiv terapiya ilk seçim olmur. Bu metod dərmanların və psixoterapiyanın tətbiqinin təsirsiz olduğu xəstələrə, müəyyən səbəblərdən (əks təsir və ya başqa xəstəliyin olması) dərman qəbul edə bilməyən xəstələrə tətbiq edilir. Ağır depressiyada (psixotik, katatonik və müalicəyə müqavimətli olduqda), yüksək intihar riskli xəstələrdə, şizofreniyada (daha çox katatonik şizofreniyada), katatoniyanın görüldüyü digər pozuntularda, bipolyar pozuntuda, o cümlədən maniada, digər psixotik pozuntularda, bəzən dimensiyada effektiv nəticə göstərir.
Ekt-nin tətbiqi üçün qərarı mütləq şəkildə həkimlər verməlidir. Bunlar arasında ən səlahiyyətlisi isə psixiatrlardır. Prossesə nəzər salsaq, əvvəla xəstənin özünün razılığı olmalıdır. Bəzi ölkələrdə məhkəmə qərarı ilə ekt-nin tətbiqinə göstəriş verilə bilər. Xəstə terapiyadan əvvəl ümumi müayinədən keçməlidir. Qan analizinə, həmçinin qalxanabənzər vəz, ağciyər və böyrəklərin vəziyyətini bilməyə ehtiyac var. Elektrokardioqram, tomoqrafiya nəticələri də önəmlidir. Həkimlər ehtiyac görərsə elektroensefaloqram (eeq) müayinəsindən də keçmək lazımdır. Bu mərhələdə əgər bir problem görülmürsə ekt-yə başlanır. Seansdan əvvəl, xəstə gecə yarısından etibarən ac olmalıdır və tualet ehtiyacı seans başlamamış ödənməlidir. Xəstə yatağa uzadılır, başı və boynu rahat vəziyyətə gətirilir. prosses narkoz təsiri altında aparılır. Yəni xəstənin yanında anestezioloq olur. Anestezioloq xəstəyə narkoz və əzələ relaksantı verir. Bu mütaxəssis həmçinin xəstənin tənəffüsünə, ürək ritminə nəzarət edir. Xəstənin dişlərinin arasına yumşaq qoruyucu yerləşdirilir ki dişlər əgər sıxılsa dişlərə, dilə və yanaqlara ziyan dəyməsin. Seansda aparıcı rolu psixiatr oynayır. Xəstə yuxuya getdikdən sonra Ekt aparatının 2 kiçik elektrodunu yerləşdirir. Bir neçə formada yerləşdirə bilər: sağ gicgaha və təpəyə, hər iki gicgaha, qaşların bir neçə sm üstü olmaqla alına. Uyğun yerə psixiatr qərar verir. Elektrodlardan xəstənin başına 1-2 saniyə elektrik axımı verilir və xəstədə süni epileptik tutma yaradılır. (bax: tonik-klonik epilepsiya) tonik-klonik tutmada olduğu kimi xəstənin əzələləri əvvəlcə yığılır (tonik faza), sonra isə səyriməyə (klonik faza) başlayır. Bu iki faza cəmi 30 saniyədən 1 dəqiqəyə qədər yekunlaşmış olur. Əlbəttə ki, bu tutma həqiqi epileptik tutma qədər ağır olmur. Həmçinin narkoz təsiri altında olduğu üçün xəstə bunları hiss etmir. Bununla yanaşı əzələ relaksantı da burada köməyə çatır. Relaksant xəstənin qıcolması zamanı sümüklərə və əzələlərə güc düşməsinə mane olur. Yaradılan süni qıcolmaya eeq aparatıyla nəzarət edilir. Seans bitdikdən sonra da xəstənin vəziyyətinə nəzarət edilir. 15-30 dəqiqə sonra xəstə ayağa qalxa bilir. Xəstə ayıldıqda qısamüddətli hafizə problemləri, donuqluq, qərar vermədə çətinlik, əzələ, çənə, baş ağrısı, yuxululuq kimi əlamətlər ortaya çıxa bilir amma bunlar müvəqqətidir. Nadir hallarda koqnitiv funksiyalardakı düşüş uzunmüddətli ola bilir. Ciddi əks təsirlər nadirdir. Bunlara uzunmüddətli yaddaş pozuntuları, diqqət zəifliyi, narkozun destruktiv təsirləri aiddir.
Ekt 3-4 həftə, hər həftədə 2-3 dəfə tətbiq olunur adətən. Ekt çox qısa müddət ərzində sadaladığım pozuntuların simptomlarını yüngülləşdirə bildiyi üçün effektiv və az riskli üsul hesab edilir.
kimlərə tətbiq oluna bilməz:
yaxın vaxtlarda infarkt, insult, beyin qan dövranı pozuntuları keçirmiş şəxslərə;
ağır sistemik infeksiyalar, xüsusilə beyin infeksiyaları keçirmiş şəxslərə;
beynində şiş olan şəxslərə;
beyindaxili təzyiqi olan şəxslərə;
ciddi ağciyər xəstəliyi olanlara;
yüksək arterial təzyiqli şəxslərə;
kəllə-beyin travmalı şəxslərə.
qeyd: ekt psixi pozuntuların yalnız bir qismi üçün effektivdir. Yəni hər ağırlaşmış pozuntuda da ekt-dən nəticə gözlənilmir.
Elektrokonvulsiv terapiya hamilələrə və yaşlılara da tətbiq oluna bilər. Bunun üçün hamilələrin xüsusi müayinələrdən keçməsinə və əlavə tədbirlərin görülməsinə ehtiyac var. Düzgün şəkildə aparıldıqda dölə ziyan gəlməz, ana və uşaq risk altında qalmaz.
Ekt-nin təsirli olduğu danılmazdır. Amma tam olaraq elektrikin bu simptomları necə yüngülləşdirdiyi hələ də qaranlıq olaraq qalır. Tədqiqatçıların fikrincə ekt bəzi neyrotransmitterləri artırır. Məsələn, depressiyada serotonin, dopamin, noradrenalin kimi bioloji aktiv maddələri artırdığı üçün xəstəliyin simptomları yüngülləşir. Həmçinin ekt-nin beynin bəzi hissələrində (amiqdala, hippokampus başda olmaqla) boz maddəni artırdığı güman olunur. Ən əsası ekt-nin yaratdığı süni epileptik tutma sonrasında beynin özünü yaxşılaşdırmaq üçün çalışdığı və buna görə psixi xəstəliyin yüngülləşdiyi düşünülür.

rainbow

"Gates of babylon" mahnısını kəşf etməyimlə əvvəllər sevdiyim bir mahnını gözümdən salmağı bir olmuş qrup. Mahnı 1978 çıxışlı imiş.

(youtube: )

(youtube: )

bövlər

Azərbaycanın muğan, naxçıvan, abşeron yarımadası və talış dağları başda olmaq böyük bir qismində yayılmış yırtıcı buğumayaqlı. ilk baxışda hörümçəyə bənzəsə də bövlər hörümçək deyil (hörümçəklər 8, bövlər 10 ayaqlıdır). Lakin hörümçəklər, əqrəblər və gənələrlə birlikdə hörümçəkkimilər sinfinə daxildir.
Azərbaycanda ən çox 7 sm-ə qədər böyüyən bövlər gecə yırtıcılarıdır. Kiçik gəmiricilərlə, böcəklərlə, hörümçəklərlə, hətta əqrəblərlə qidalanırlar. Bövlər insanların yaşadığı yerlərə adətən yaxın olmağı sevməzlər. Amma özlərini təhlükədə hiss etdikdə insana hücum edə bilirlər. Bu zaman ön ayaqlarını yuxarı qaldırır və xeliserlərini göstərirlər. Çox cəlddirlər və boylarına nəzərən çox hündürə sıçraya bilirlər. Bövlərin "dişləri" (elmi adıyla xeliserləri) iridir və dişləmələri çox ağrılı olur. yayğın bir mifin əksinə bövlər zəhərli deyil. Tarantullara azca bənzəsə də onlar kimi zəhər vəzləri yoxdur. Sadəcə yaraya infeksiya keçirə bilirlər deyə bövün dişlədiyi yer yaxşı dezinfeksiya edilməlidir.

sırrı süreyya önder

Siyasətə girmiş hər kəs kimi mübahisəli kimliyi olan adam. Ölümü sonrası pkk lideri abdullah öcalandan başsağlığı mesajı gecikməmişdir (bu dılğırın terror qruplaşmasının lideri olduğunu bir də yazım). Önder apoya yaxınlığı ilə də tanınırdı. Hətta apoya "sen benim babamsın" dediyi, cavabında aponun da "sen bir yetimsin" dediyi iddia olunmuşdu. Nə qədər doğrudur bilinməz. Amma iki xalq arasında sülh istəyən biri olaraq neytral mövqedən uzaq olduğunu anlamaq çox da çətin deyil. Bu şəxsin anadolu türkməni olduğunu deyərək özünü kürdlərdən daha çox kürdlüyə vurması da ayrı bir ironiyadır. Anadolu türkmənlərinin kürdlər tərəfindən assimilyasiya olunması və iki etnik qrupun qanlı-bıçaqlı olması nəzərə alındıqda ortada qaranlıq qalan çox məqam var.

qəribə yuxular

Normalda gördüyüm yuxuları qətiyyən xatırlamıram. Amma dünənki indi də beynimi məşğul edir. Ailəmlə heç tanımadığım bir evdəyəm. Hamı oturub mənə baxır. Danışmaq istəyərkən ağzımdan şəlalə kimi qan axır. Danışa bilmirəm. Ağzımı yummaq istədikcə qan burnumdan fışqırır. Əllərimlə evdəkilərə bir şeylər başa salmaq istəyirəm ancaq biləklərimin ikisi də kəsilib. Onlardan fasiləylə qan püskürür hər tərəfə. Heç kəs reaksiya vermir. Yuxu yəqin ki bununla bitmir amma gerisi yadımda deyil. Tək xatırladığım qan töküldükcə gələn rahatlama idi.
Yuxu yozumu kimi nağıllara inanmıram ancaq beynimin arxa planında nələr fırlanır bilmək istəyərdim.

dialektlərdə az bilinən sözlər

qovzamaq. "Yuxarı qaldırmaq" deməkdir. Bəzi dialektlərdə hələ də qorunub. Həmçinin qazax (kozğa) və tatar (kuzqa) dillərində ümumişlək sözdür.
çibin. "Milçək", bəzən də "arı". Mişer tatarcasında "çebin", qazaxcada "şıbın" şəklində işlənir.
yengi. "Yeni" bəzən də "gələcək" mənasında işlənir. "Yeni" sözünün arxaik formasıdır. Özbəkcədə və uyğurcada "yangi" şəklində işlənir.
ircəşmək. "Sataşmaq" deməkdir naxçıvan dialektlərində işlənir.
qayım/qəyim. "Möhkəm, bərk".
ləs. "Zəif/yumşaq".
yaba. Kənd təsərrüfatında istifadə olunan "yaba" ümumişləkdir. Amma "təhlükəli" mənasında dialekt kimi işlənir. Məsələn, ərdəbil dialektində.

gecə terroru

Yuxu pozuntularının xüsusi bir qrupu olan parasomnialara daxil olan yuxu pozuntusu. Uşaqlarda daha yayğındır. Daha çox 3-7 yaş arası uşaqlarda, bəzən 10 yaş və daha böyük uşaqlarda rast gəlinə bilir. Yetkinlik dövründə rast gəlinməsi isə çox nadirdir. indi isə gələk bu pozuntunun əlamətlərinə. 6-7 yaşlarımda bu problemi mən də yaşadığım üçün həm mütəxəssis gözü ilə həm də "zərərçəkmiş" olaraq açıqlamağa çalışım.
Yuxunun ləng və tez olmaqla iki fazası var və yatdığımız müddətdə bu fazalar bir-birini izləyir. Yuxunun böyük hissəsini ləng yuxu fazası təşkil edir. Şüur qapanır, fizioloji prosseslərin hamısı ləngiyir. Gecə terroru da məhz bu fazada baş verir. Şəxs yuxunun ən dərin fazasında olarkən anidən gözlər açılır, oturur, nizamsız hərəkətlər edir, sanki əti kəsilirmişcəsinə qışqırır, tərləyir, ürək döyüntüləri kəskin artır. Bütün bunların baş verməsi şəxsin oyanması demək deyil, o hələ də yuxudadır. Şüur tam qapalı olduğu üçün gecə törətdiyi terroru səhər qətiyyən xatırlamır. Ətrafdakı insanların müdaxilələri də qavranılmadığı üçün təsir etmir. Gecə terroru adətən təqribən gecənin eyni saatında baş verir. Uşaqlarda yuxuya getdikdən 90 dəqiqə sonra daha çox görülür. Bir neçə dəqiqə, çox nadir hallarda yarım saata qədər davam edə bilir. 6-7 yaşlarımdakı "acı" təcrübəmdən yadımda qalan yatmazdan əvvəl əşyaların anidən böyüyüb-kiçilməsi (bu arada gördüyüm bu psevdohallüsinasiyanın gecə terroru ilə bağlantısını hələ də aydınlaşdıra bilmirəm) və ailəmin səhər qorxmuş baxışları oldu. Bir neçə dəfə qollarımı çarpayının kənarlarına vurduğum üçün səhər bəzi nahiyyələrdə ağrılar ilə oyanırdım. Ləng yuxu fazasında yuxugörmə baş vermədiyi üçün gecə terroru qarabasma və kabusdan çox fərqlidir. Gecə terroru digər ikisindən fərqli olaraq heç xatırlanmır.
Gecə terrorunun tam olaraq səbəbi bilinməsə də digər yuxu pozuntuları ilə birlikdə görülməsi (xüsusilə yuxu apnesi), depressiya, təşviş, gün ərzində stresli olmaq, yatılan yerin fərqli olması, "narahat ayaqlar" sindromu kimi səbəblərlə əlaqəli ola biləcəyi düşünülür. Pozuntunun varlığı şəxsin tibbi və ya psixoloji sağlamlığının təhlükədə olduğunu göstərməz. Gecə terroru anidən ortaya çıxdığı kimi anidən də yox olub gedir. Çox nadir hallarda yeniyetməlikdə davam etdiyi görülür. Amma o qədər uzunmüddətli olmağı çox aşağı ehtimaldır. Pozuntunun xüsusi müalicəsi yoxdur. Əgər şəxsin özünə zərər verə biləcəyindən qorxulursa yatdığı mühitdə buna şərait yaradan əşyaları aradan götürmək lazımdır. Onsuz da şüursuz prosses olduğu üçün mürəkkəb davranışlarla özünə/başqasına zərər verməsi baş verməz. Əgər gecə terroru başlayıbsa şəxsi oyandırmağa çalışmaq, əllərini, ayaqlarını tutmaq, üzünə su çiləmək olmaz. Sadəcə gecə terrorunun bitməsini gözləmək lazımdır. Əlavə olaraq şəxsi gecə terroru baş verməzdən 10-15 dəqiqə öncə oyatmaq faydalı ola bilər.

baxılası türk serialları

(bax: şahsiyet)

(youtube: )

(youtube: )

(youtube: )

(youtube: )

(youtube: )

illər sonra tanrının haqsız şeytanın haqlı olduğunu anlamaq

Əgər söhbət səmavi dinlərdəki tanrı və şeytandan gedirsə bu ikili arasında o qədər də fərq yoxdur. Hətta şeytan daha haqlıdır. Tanrı insanlıq üzərində bir qorxu imperiyası qurur. Məsələn, quranı oxuduqda bu kitabın hədə-qorxu və qadağalardan ibarət olduğunu görmək heç də çətin deyil. Düşün ki, yaratmısan, hər zərrəsindən sənin xəbərin var. Gedəcəyi yolu sən cızmısan. Keçmişini, indisini, gələcəyini sən bilirsən. Şüur və nəfs vermisən deyə qısa ömrü boyu bu aciz varlığın üstünə "günah" deyə bir yük mindirmisən. Bu varlıqları cəhənnəmə doğru çəksin deyə oddan şeytanı yaratmısan. Şeytanla insanı bir-birinə qırdırmaq üçün onlar arasında ayrıseçkiliyi də salan sənsən. Oddan yaranan bir varlıq niyə torpaqdan yaranmış bir şeyə səcdə etsin ki?

azercell

Haqqında niyə hələ də entry yazılmayıb bilmirəm amma bu diləncell hər ay minimum 2 manat balansdan silir. Bir neçə axmaq tarifi var və bunlardan hər hansı birini seçmək məcburidir. Əgər balansa pul yükləməsəniz nömrəniz 90 gün sonra tamamilə ləğv olunur. 2 manatdan az yükləsəniz belə hissə-hissə balansınızdan 2 manat (minimum) silinir. 2 manat qarşılığında isə vur tut 25 dəqiqə danışıq və 250 mb internet verir. Məlum məsələdir ki göyə də çıxsanız bunlar 1 ay üçün kifayət etməyəcək.
(baxma: cındırsən tarifi)

ajda pekkan

Əsl yaşı 84 olan türkiyəli superstar. Camaat deyir ki bu qadın 79 yaşındadır amma mən əmin idim ki 80 yaşı çoxdan ötüb keçib. Sübut: 2010-cu illərdəki xəbərləri araşdırdım (bekaram). Xəbərlərdən biri 2013-cü ildə ajda pekkanın 72 yaşına girdiyini deyir:


Amma yenə də bir şey dəyişmir. Ajda pekkan yaşayan əfsanədir. Kaş ki estetikləri və yaşı qədər sənəti haqqında danışılsa dedim və mən də yaşını araşdırdım.

gecə yarısındakı ani aclıq

Gündəlik həyatda əgər çox maneə törətmirsə normal olan, lakin ağırlaşmış dərəcəsinə "gecə yemə sindromu" adı verilən pozuntu. Hər şeyə xəstəlik/sindrom deyib özünü etiketləməzdən əvvəl onu deyim ki hər gecə acan insan bu sindroma sahib deyil. ingiliscəsi "night eating" olan bu pozuntuya sahib olan şəxslər həftənin böyük bir hissəsində, gecələr yemək üçün oyanırlar və doyana qədər yeyirlər. Əgər doymasalar yata bilmirlər (bu inanca sahib olurlar). Pozuntunun başqa pozuntularla birlikdə görülməsi də heç nadir hal deyil. Adətən insomnia ilə komorbidlik təşkil edir. Sindroma sahib şəxslər adətən səhər yeməyi üçün acmırlar. Buna baxmayaraq gecə yedikləri üçün artıq çəkiyə, diabetə və bunlarla yanaşı depressiya, təşviş pozuntuları kimi psixi pozuntulara daha meyilli olurlar. Adətən axşam getdikcə artan pis əhval ruhiyyə və ya stress müşahidə olunur. Bu da pozuntunun həm mental, həm də fiziki olaraq destruktiv təsir etdiyini göstərir. Bu şəxslər aldıqları kilonu təbii olaraq çox çətinliklə verirlər. Pozuntunun tam olaraq səbəbləri məlum deyil. Ümumiyyətlə pozuntu haqqında çox məlumatlı deyilik çünki yetəri qədər araşdırma hələ ki aparılmayıb. Amma hər pozuntuda olduğu kimi genetik faktorların rol oynadığı düşünülür.
Pozuntunun müalicəsi üçün antidepressantlardan və psixoterapiyadan istifadə olunur. Adətən əvvəlcə yuxunu bərpa etməyə çalışırlar çünki yuxusuzluq da gecə acmaya səbəb olur. Yuxunun bərpası üçün Melatonin hormonunu dəstəkləyən vasitələr məsləhət görülə bilər.

anterograde amnesia

Yeni xatirələrin yaradıla bilməməsi ilə təzahür edən, yaddaşın dövrünə nisbi olaraq pozulmalarından biri. Yəni anteroqrad amneziyalı xəstə amneziya başlamazdan əvvəlki hadisələri xatırlayır. Lakin yeni hadisələri yadda saxlaya bilmir. Anteroqrad amneziya daha çox hipokampusun zədələnməsi zamanı ortaya çıxır. Psixiatriyada və psixologiyada məşhur bir keysdə amneziyanı daha yaxşı anlamaq olur: henry molaison adlı bir epilepsiya xəstəsinin şiddətli tutmalarını dayandırmaq üçün hipokampusun böyük hissəsi və ətrafdakı bəzi hissəciklər əməliyyatla çıxarılır. Epileptik tutmalar həqiqətən də dayanır. Amma xəstədə anteroqrad amneziya yaranır. Henry həkim hər dəfə otağa daxil olduqda onunla yenidən tanış olmalı olur. Əməliyyatdan öncəki hadisələri xatırlasa da yeni hadisələri ancaq bir neçə dəqiqə yadında saxlaya bilir. Amneziyanın digər formaları üçün:
(baxma: retroqrad amneziya)
(baxma: anteroretroqrad amneziya)
(baxma: konqrad amneziya)
sifarişi verən: ares