49. Əslində problem sadəcə azərbaycanın təhsil sistemində deyil, bütün dünyada nəsə bir problem var. Amma görünür heç kimin vecinə deyil, çünki mən öz oxuduğum dövrü və indiki dövrü qarşılaşdıranda, demək olar ki, heç bir fərq görmürəm. Yenə də ənənəyə sadiq qalaraq harada boş, mənasız məlumat var doldururlar gənclərin beyninə. ilk və orta təhsil pox günündədi, ali təhsilə keçməyəcəyəm, orada məsələ biraz qarışıqdı.
Baxırsan adam 11 illik orta təhsili bitirir, amma bank nədir, nəyə lazımdır, kredit, əmanət sistemi necə işləyir, vergi nədir, nə üçün və necə ödənilir, maliyyə nədir? Bəs hüquq nədir, işçinin və işəgötürənin hüquq və vəzifələri nədir, alıcının hüquqları nələrdir, seçki nədir, necə və nəyə əsasən keçirilir və s. Barədə heç nə bilmir. Səhv etmirəmsə gündəlik həyatda bu məlumatlar bizə mendeleyevin dövri cədvəlindən, ya da ki, inteqraldan, paxlakimilər fəsiləsinə aid olan bitkilərdən daha vacibdir. Səhv anlaşılmasın, bu cür məlumatlar da yəqin ki, kiminsə nə vaxtsa işinə yaraya bilər. Amma əsas prioritet bunlar mı olmalıdır? Misal üçün qoşmanın 7 bənd olduğunu öyrədiblər ki, nə vaxtsa qoşma yazsam, fikir verim, sonra səhv olmasın.
Uşaqlara, gənclərə buğumayaqlılar fəsiləsinin həzm və ifrazat sistemini öyrədə bilirik, amma ən vacib məsələ olan cinsi əlaqə (və ya birləşmə), bu cür yollarla yayıla bilən xəstəliklər və s. kimi məsələlər öyrədilmir, sonra da camaat gedib danaya, ata, eşşəyə filan kərkinir. Hüseyn cavidin hansı əsərləri neçənci ildə yazdığını öyrənirik, amma o əsərləri nə üçün yazması, motivasiyası kimi məsələlər ikinci plana atılır. Heç bir yerdə dostoyevski, nietzsche filan oxudulmur, onların psixologiyası, əsərlərini yaratmalarının ardındakı səbəb, dövrün siyasi ab-havası təsvir edilmir. Hansı döyüşün nə vaxt baş verdiyini soruşsanız sizə vcavab verərlər, amma demokratiya nədir, kommunizm əslində nədir, işci hüquqları, haqqları nələrdi, sağ nədir, sol nədir, dövlətlər hansı sistemlərə əsasən idarə olunurlar, niyə bizdə prezident, milli məclis, məhkəmə bölgüsü var? Bunlar nə iş görürlər? Neçəsi Bu sualların cavabını verə biləcək? Bəs bizim üçün əsas olan nədir? Nəyi bilməkdir?
Doğulandan etibarən, dinin budur sitayiş et, hakimiyyətin budur itaət et deyə-deyə, məktəblərdə heç kimə lazım olmayan axmaq-axmaq məlumatları beynə yeritməklə, ancaq və ancaq heç bir baltaya sap ola bilməyəcək bir gələcək nəsil yetişdirilə bilər. Gənclər mənəviyyatın, fəlsəfənin, azad düşüncənin nə olduğunu bilmədən, cəmiyyət içində necə davranacağını bilmədən çoxda ki, triqonometriyanı, döyüşlərin tarixlərini filan əzbərə bilsin.
Amma ağzın nədir bunları öyrənməyəsən? Əgər universitetə girmək, iş tapmaq istəyirsənsə məcbursan öyrənməyə. Məcbursan beynini doldurmağa. Sənə əsas lazım olacaq məlumatları da bir yerdən tapıb, oxuyub, təcrübə edib öyrənərsən. O Bizim çox da vecimizə deyil.

Plus : məktəb həqiqətən də nə isə öyrənmək üçün doğru yer deyil. Hər kəsin oxuyan və oxumayan deyə, oliqarx və demos misalı qruplaşdırıldığı, oxuyana yüksək zümrə, oxumayana "qara camaat" gözü ilə baxılan, müəllimlərin səbirsizliyi və ya səhv yönləndirməsi nəticəsində əlini qaldırıb sual verməyə, səhv bildiyinin doğrusunu öyrənməyə çəkinənlərin olduğu, güclünün zəifi əzdiyi yarı-həsbxana tipli "cəzaçəkmə" müəssisəsidi məktəb.