blok başlıqlarını gizlət
stalin
andrei rublev
sigmund freud
bütün zamanlarda yazdığı ən əjdaha entrylər:
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
insan əlaqələrinin zədələnməyə ən münasib; dəyər anlayışının bayağılaşıb, öz tərki dünyalarına sığınan robot insanların yüz illiyində, artıq inanmaq istədiyim, elə gəlir ki aylar və günlər keçdikcə inandığım (lakin qəribədir: bu inanış, əlavə edilmiş vaxt ərzində azərkeşlik edilən klubun qol vurma istəyinə oxşardır – xilas, çırpınma – ) iki insanın bir yerdə yaşaması halı, sevgililik müəssəsinin bir üst leveli.
yeni yetməlik və ilk gənclik çağı evliliyə inanmamaqda (buradaki inanc təbii ki onun səmimiyyətindən gedir) azaddır. elə azad olduğu ölçüdə də haqqlıdır da. o dönəm – xüsusiylə böyüdüyümüz ölkə modelinin şərtləri çərçivəsində – başımız asanlıqla gicəllənir. bir xeyli dağılan, xoşbəxtlikdən uzaq ailələrlə böyüyürük. çoxu heç uzağa da getmir, götürür elə anasıyla atasını. sovet dövründən qalma dəmir evlilik prinsipləri (ki, zaman zamanı qovaladıqca işin içinə teistik möhfumlar da girir; ailənin müqəddəsliyi, toxunulmazlığı vs) uşağı, onun hələ yaşanmayan gəncliyini elə o vaxtdan zədələyir.
qonşularına, qohumlarına nəzər yetirir: gördükləri soyuq mənzərələr olur çox vaxt. bu onu qorxudur, anasının tək yatdığı gecələrdə ağlamalarını eşidib, atasının anasını döydüyünü görüb, anasının çarəsizlikdən başqasıyla atasını aldatdığını və yaxud da atanın, anasının yerinə başqa məşuqələr saxladığını görə görə inkişaf periyodu keçib. bu onu təkrar etdiyim kimi, evliliyə, onun gətirə biləcəyi səmimiyyətinə əngəl törədib.
gəncliyin bir digər ekolu isə, bunu sırf fərqlilik naminə müdafiyə edir. xüsusiylə gənc qızlar; həyatlarında bir dəfə sevgi hissiylə qarşılaşmayanlar, sevdiyi qadınla sevişməmiş bütün o kişilər; onlar da bir başqa faciəni – tolstoyvari ifadə etsəm, özlərinə məxsus deyil, kollektiv bədbəxtliyi – yaşayırdılar.
etiraf edim ki, mən də uzun müddət evliliyə qarşı olmuşam. o vaxtlar sevdiyim bir qadın var idi. əla vaxt keçirirdik, yaşanacaq çox şeyi (həyati mənada olmasa belə, xüsusi zövqlər əhatəsində) yaşamışdıq. bizə elə gəlirdi ki hər şey belə də davam edəcək, hətta o iddia edirdi ki bu təbiət qanunudur, bütün yunan tanrıları bizimlədir. lakin yanılırdı və mən bunu çox sonra, birbirimizdən ayrıldıqdan iki, üç il sonra anladım. bəli, yəqin ki indiyə qədər davam etsəydik həyatımda ilk dəfə bir qadına evlilik təklifi edərdim. o, böyük ehtimalla qəbul edərdi. ancaq təbiət ana bizi təhna qoydu, gəncliyin aldadıcı, axmaqyana söz və vədlər yığınından ibarət karnaval olduğunu öyrətdi. ümumiyyətlə yunan tanrıları da mif imiş, çox sonra öyrəndim.
və məsələ heç də o qadın deyil, o gedəcək, başqası gələcək. mən gedəcəm, başqa kişiylə sevişəcək. bax, əsl təbiət qanunu budur. buna heyfslənmirəm. əksinə, ödənilən bir bədəl var ortalıqda və indilərdə başa düşmək heç də çətin deyil ki, böyük danışmamaq, vaxtı çox uzatmamaq lazımdır. (hər nə qədər bunun özü böyük cümlə olsa da...)
hə, yadlıq yüzilliyi. insan əlaqələrini hamımızı müşahidə edirik.
– hey, mən steyk yeyəcəm.
– steyk? mən veganam, bizdə alınmaz.
və yaxud digər absurd səbəblərlə əlaqələr sona çatdırılır. yola vermə əsrində yaşayırıq. heç kim heç kimə qatlanmaq niyyətində deyil, naz çəkmək üçün başqa qapını döysünlər.
şopenhaur belə bir şey yazmışdı: hər kəs, qarşısındaki şəxsdə gördüyü, lakinin özünün yoxsun olduğu tərəflər naminə o kəsi sevir.
ancaq indi buna görə bu yaşlı filosofa götüylə gülərlər. cümləni dəyişdirirəm: şəxs, qarşısındakini, öz bəyəni və dəyərlərinə xidmət göstərdiyi üçün sevdiyini zənn edir.
doğurdan da elə deyil? the beatles sizin ən sevimli musiqi qrupunuz olduğuna görə və partnerinizdə sırf onları bəyəndiyinə görə diqqəti çəkmir? ya da dostoyevski oxuduğu üçün, fritz lang filmlərini analiz etmə bacarığına görə vs (ancaq səhv başa düşülməsin: vermək istədiyim məna, fizyolojik kompanentlərdən uzaqdır)
evlilik isə şəxsi fikirimə əsasən, elə gəlir ki (razılaşmamaq haqqınız əlinizdədir) bütün bu absurdluğu bir müddətlik belə olsa təxirə salmaq, insanları ciddiyətə qaytaran, on beş günlük aldatmacanı, bir neçə ilə çevirən bir möhfumdur.
xüsusiylə bəzi insanların elə işləri olur ki, onlar flirtlə ömür çürüdə bilməzlər. uşaq istəyə bilirlər. uşaq isə vacibdir. aranızda istəməyənlər ola bilər, zamanla keçər vəya keçməz, fərq etmir, ancaq çox böyük detaldır insan əlaqələrində.
uzun sözün qısası olaraq isə: deyəsən bu yaxınlarda bir qadına evlilik təklifi edəcəm. tələskənlikdir bəlkə də bunun adı, ancaq sevilən insanın itirilməsindən daha yaxşı hiss etdirəcəyi məlumdur.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
kafelərdə, barlarda, avtobus və metrolarda, yaşadığım evlərdə, yaşadığım və gəzdiyim şəhərlərdə xeyli təklik hiss etmişəm. bu təklik iki tərəfli, biri maddi, bir digəri isə mənəvi olub. maddi təklik yeniyetməlikdən yetkinliyə keçid dövrüylə birgə - bəlkə də yetkinliyimdən yaşlılığıma keçidə qədər - məndən uzaqlaşdığı halda, uşaqlıq və ilk gənclik illərində elə də varlığını hiss etdirməyən mənəvi təkliklə baş başa qaldım. bu hal, yanınızda insanlar və baş verən hadisələrdən sizləri uzaqlaşdırır. məkan və zaman konsepsiyası mövqeyini itirir, səslər qeybə çəkilir, üzlər bulanıqlaşır, an etibariylə yaşanan bir hadisə, qarşı qarşıya oturduğunuz insanın işlətdiyi bir cümlə bir başqa hadisə, bir başqa fikirlə calaşır və siz bütün bunların nəticəsində öz tərki dünyanıza çəkilirsiniz.
nədir bunun adı? yadlıq? indivindual dekadans? soyuqluq? buzlaşma? sentimental yoxluq? yoxsa böyük meqapolisin modernləşdirərək məhv etdiyi insan portreti? hərdən mənə elə gəlir ki insanın təkliyini təmsil edən böyük literaturik yaddaşa sahibəm. sonra bu hiss keçir, o böyük səssizlikdə hamının o anki yaşadığım hisslərə oxşar duyğular keçirdiyini zənn edirəm. bəli, onlar da danışır, mənim kimi gülür, siqaretini yandırır, kofe və içkisini içir; lakin qəribə olan və məni onlardan ayıran onların ətrafa mənim kimi baxmamasıdır. hərhalda tək fərqlilik budur. hərəkətin olmadığı yerlərdə bacardıqca ətrafı süzməyə çalışıram. baxışımı bir başqa baxış tutduğu əsnada gözlərimi başqa detala çevirirəm. bu sanki insanları yenidən kəşf etmək kimi gəlir mənə. hər gün minlərcə təzə üz. minlərcə fərqli geyim. minlərcə eyni yadlıq.
və elə mənəvi və maddi təkliyin içimə yayıldığı günlərin birində, yorğunluğumu üstümdən atmaq naminə kiçik bir kafeyə girib, kofe sifariş vermişdim. kafe şəhərin mərkəzi küçələrinin arxasında yerləşən xalqa açıq bir ərazidə yerləşirdi. o kafeni xüsusiylə açıq olduğuna görə sevirəm. kofemi içə içə həm insanlar baxır, bir tərəfdən də səki və yollarda su kimi axan yaşama nəzər yetirirəm. masamdan bir neçə addım aralıda iki gənc qız oturub, söhbətləşir. qarşımdaki masada bir kişi əllərini teatral şişirtməylə iki yana açaraq qadına nəsə maraqlı hekayə nəql edir. bu əsnada kafeyə baxmadan keçən, əynində qırmızı - nimdaşlaşmış - paltolu bir qadını fərq edirəm. sürətli, harasa tələsir. nə məni, nə kafeni, nə də başqa bir şeyi görür. bəlkə də dəfələrlə gördüyü üçün bu belədir. meqapolis sakinlərinin taleyi o qadının hərəkətlərində təzahürləşir: eynilik, yadlıq, tələskənlik. meqapolislərdə insan üzünə ehtiyac yoxdur.
kofe bitir, yeniləyirəm. bir müddət ötdükdən sonra uzaqdan bir səs eşidilir: kibrit, salfetka, alışqan və onlara oxşar bir neçə əşya satan kor bir qadındır bu. bir-bir masalara yaxınlaşır, mümkün dərəcdə qoruduğu ciddiyyəti geyiminə yansımayıb. geyimi xeyli optimist və xoşdur. insan hər gün balerinlərə xas bu tip geyimləri küçələrdə görməyə öyrəşməyib. buna rəğmən isə işindən bezdiyi səsindən məlumdur.
hamı yavaş yavaş ona baxır. insanların üzlərində, kor bir qadının, dilənçi olmayan bir qadının həyata qarşısında göstərdiyi əzəmətə kiçik heyranlıq hiss edilir və o qısa heyranlıq, bir neçə saniyə sonra hadisədən uzaqlaşır.
biri qadından saqqız alır, digəri alışqan. yavaş yavaş oturduğum masanın yanından keçdikdə qeyri ixtiyari ona səslənirəm. əslində ona da deyil, sadəcə "hey" çıxır ağzımdan. dayanır. baxışları qeyri müəyyən uzaqlıqdaki boşluğa zillənərək, "mənə səsləndiniz?" deyə qarşılıq verir. bir qəribə oluram, kafedəki baxışların əksəriyyəti bizə çevrilir, səsindəki soyuqluq və bezginlik məni çaşdırır. və fikirləşirəm ki niyə zamanı dondurmayaq?
"mənə səsləndiniz?" bəzi baxışlar mənə, bəzi baxışlar kor qadına, bəziləri isə hər ikimizə baxır. ehtiyacım olmayan bir şeyə görə ona niyə səsləndim? indi nə etməli? zaman axır. ayağa qalxaraq - üzr istəməyərək - cibimdən çıxartdığım bir miqdar pulu əlinə uzadıram. "nə almaq istəyirsiniz?" deyə soruşur. çaşqın halda "heç nə" deyə bilirəm ancaq. "mən dilənçi deyiləm!" deyir, səssi aqressiv və günahlandırıcıdır. yoluna davam edir. masamın yanındaki qızlar mənə baxıb, bunun psixologiyada insanları təhqir mənasına gəldiyini deyir. onlar zəyif deyillər. və eşitmədiyim bir çox cümlə. təsəvvürümə adleri, freudu, jung və lacanı gətirirəm. hamısı qabağımda qəhqəhə çəkir sanki o an, qıza heç nə demədən ilıqlaşmış qəhvəmi içirəm. qızlardan biri qadına yaxınlaşıb alışqan alır. və dərhal mənə, heç olmasa alışqan alardınız deyir. "ehtiyacım olmayan şeyi almamaq kimi prinsipim var" deyib, məsələni bağlayıram. ətrafda hər şey əvvəlki kimidir.
indi isə tələsmədən, zamanı geri qaytarmağa münasibətiniz necədir?
"kofe bitir, yeniləyirəm. bir müddət ötdükdən sonra uzaqdan bir səs eşidilir: kibrit, salfetka, alışqan və onlara oxşar bir neçə əşya satan kor bir qadındır bu. bir-bir masalara yaxınlaşır (...) biri qadından saqqız alır, digəri alışqan. yavaş yavaş oturduğum masanın yanından keçdikdə qeyri ixtiyari ona səslənirəm. əslində ona da deyil, sadəcə "hey" çıxır ağzımdan. dayanır. baxışları qeyri müəyyən uzaqlıqdaki boşluğa zillənərək, "mənə səsləndiniz?" deyə qarşılıq verir. bir qəribə oluram, kafedəki baxışların əksəriyyəti bizə çevrilir, səsindəki soyuqluq və bezginlik məni çaşdırır.
"xeyr, yanımdaki şəxsə səsləndim" qadın xəfif təəssüf hissiylə uzaqlaşır. halbuki yanımda heç kim yoxdur, mən təkəm. o qızların timsalında kafedə o epizodu görən hər kəsi təssəvvür etməyə çalışıram: kor və həyata qarşı əzəmətli mübarizə aparan bir qadını dolayan əxlaqsızın biriyəm. az əvvəlki hərəkətim də elədir: əxlaqsızlıq. hansı daha ağır olardı deyə fikirləşirəm.
qadını təhqir etmək istəmişdim? əgər elədirsə, hansı səbəblə? yox deyilsə, niyə kiçik kafenin içindəki gözlər təhqir etdiyimi qışqırırdı?
qadına kömək etmək istəyirdim. cibimdə alışqanım var idi. alışqanı ehtiyacı olan başqasına sata bilərdi. mənim üçün əksi, alışqanım ola ola, sırf ehtiyacım olmadan qarşı tərəfi məmnun etmək naminə alışqanı almaq, - ən azı - qarşı tərəfə əxlaqsız yanaşmadır.
hər nə isə, bu hadisə kiçik bir misaldır, katarsist tərəfi də yoxdur. demək istədiyim, göstərmək istədiyim, yəqin bəzilərinizə məlum oldu.
zamanı geri qaytarmaq insanın ən qədim arzularından biri, bəlkə də birincisidir; ancaq bir də zaman geri qayıdacağı təqdirdə heç nəyin dəyişməyəcəyi fikirini də təkmilləşdirdi kor qadın məndə.
xülasə, uzun fasilədən sonra entry orucumu pozub, unutmamaq və xatirəyə çevrilsin deyə bu yazını qaraladım. indi sizə louis malle-nin çəkdiyi, kinematoqrafiya tarixinin təkliyi yansıdan ən yetkin epizodunu göstərəcəm. sonra müəmmalı bir müddətə sağollaşacam. parklara, kafe və barlara gedəcəm. avtobus və metroya minəcəm. gizli gizli insanlara baxacam. elə birini fərq edsəniz, bəlkə də o mənəm, çəkinməyin yəni. -*
belə. Cafe scene from Le feu follet:
(youtube: 
)
)Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
təxminən dört min əvvəl (4000) bədənin daxili və xarici orqanları arasında üsyan baş verir. beyin insana ötürülən siqnallardan, bədəni və insanı idarə etmə gücünə görə özünü bədənin kralı elan edir. ürək beyinin bu fikirini absurt olaraq dəyərləndirir və, bir gün ərzində təqribi yüz min (100.000), il ərzində isə qırx milyon dəfə (40.000.000) səkkiz tona (8t) yaxın qan pompaladığından bəhs edərək özünün kral olduğunu bildirir. qaraciyər bu iki fikirinin insan bədənin krallığı üçün bəs etməyəcəyini, diafraqma vasitəsiylə hormonlar üstündə yaratdığı illuziyalardan danışır. ağciyər isə oksigenin qan dolaşımına onun idarə etməsiylə yayıldığını qışqırır. mədənin, penisin ortalığa çıxartdıqları fikirlər əsaslı sayılmasa da ortalıq gözlənilməz gərginlik həddinə çatmaqda gecikmir. son olaraq isə göt bütün fikirlərə ironik üz quruluşuyla cavab verərək, özünü kilitləyir. kilidləmə nəticəsini bir neçə gün sonra verir. ifrazat sistemində yaranmış tıxac zəhərə çevirilir və o zəhər qana, qandan, qara-ağ ciyərlərə, ciyərlərdən, ürəyə, ürəkdən isə beyinə qədər sürətli halda irəliləyir. beyin baş gicəllənməsini hiss edərək vəziyyəti idarə etməkdə çətinliklə qarşılaşır. hamı eyni ağızdan götün insan bədənin (həm də insanın) kralı olduğunu elan edir.
o üsyandan sonra insanların böyük əksəriyyəti götləriylə fikirləşməyə başlayaraq, beyinlə götün funksiyalarını qarışdırmağa başlayır və hələ də bunu davam etdirirlər.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
heç "yaxşı" xatirələrlə ağlıma qazınmayan, on bir illik karnaval.
ancaq xatırlamağa çalışır və gözlərimin qarşısına gələn ilk epizodu belə şərh edirəm: o vaxtlar siniflər "a" və "b" kateqoriyalarına bölünürdü. ikinci sinifdə "a" sinifində oxuyan g. adlı qıza platonik aşiq olmuşdum. çöl görünüşü xəfif kök, gözləri çəkik olan g, bir çox oğlanın diqqət mərkəzindəydi. ilk libido siqnalım adlandırdığım bu qıza kiçik məktub yazmışdım. məktubda, ondan xoşum gəldiyi, mənimlə sevgili olacağı təqdirdə özümü xoşbəxt hiss edəcəyim minvalında hisslərimdən bəhs edirdim. evimizdə yazdığım, bütün diqqətimlə gizlədərək məktəbə qədər üstümdə daşıdığım məktubu, bir sinif yoldaşım vaistəsiylə ona göndərmişdim. həyəcanlı halda cavabı gözlədiyim an, sinifə riyaziyyat müəlliməmiz daxil oldu. məni lövhəyə dəvət etdi. adını yaz dedi mənə. van den budenmayer yazdıqdan sonra məni çölə çıxardıb, məktubu göstərdi. bunu niyə yazmısan dedi? o an nələrsə qırıldı, çox utandım. yəqin ki sevginin nə olduğunu hələ öyrənməmişdi. yoxsa bu kiçik yaşlı platonik uşağa belə sual verməzdilər. xeyr, acılamadı, lakin səsi sərt çıxmışdı. qırıldım dedim də, xatırladım: qırılna böyük ehtimalla utanma hissim idi. g. böyük ehtimalla ona yazılmış və gülünc sözlərdən ibarət bu məktubu sinif yoldaşlarıyla paylaşırdı. bütün baxışları üstümdə hiss edirdim. niyə beləydi? belə olmalı idimi?
xatırladığım bir digər xatirə, sevilməməyimlə əlaqəlidir: bu "cool story" kateqoiyasına daxil olan hekayə deyil, səhv başa düşülməsin. bütün siniflərin "şef"ləri var idi, yadınıza düşər: bax, mən o uşaqlardan deyildim. buna nə fiziki gücüm əl verirdi, nə dəki başqa xüsusiyyətlərim. sinif qruplaşmalarının çölündə qalırdım. bu şəxsi istəyim deyil, onların məni istəməməsiydi. şübhəsiz ki bütün bunlar ilk beş illə əlaqəli olduğu üçün, indi bütün yaşananlara gülürəm.
həmişə "3" yaxşı halda "4" alan tələbə olmuşam. tarix sevmirdim, ədəbiyyat sevmirdim, riyaziyyat sevmirdim, idman dərsini sevmirdim. bütün bu ailələri utandıracaq qiymətlər qarşısında o sinif yoldaşlarının kinayəli gülüşləri gəlir gözlərimin qabağına. hətta bir dəfə bir müəllimin haqqımda dediyi kimi: "səndən bir zibil olmayacaq" bu sözlər o vaxtlar mənə təsir etmişdi; lakin indi, indi o sözləri başa düşürəm: olimiyadalara qatılacaq dərəcədə savadımın olmaması, məni onun gözündə avtomatik zibillə bərabərləşdirirdi. və bütün bu ifadələr sadəcə mənə də deyil, eyniylə mənim statusumda olan, mənə oxşar digər şagirdlərə də səslənirdi. sındırma politikasıydı bu. ss zabitlərinin təhqirlərinə oxşar bu ifadələrin bizə səsləndiyi yaşa baxın: on üç, on dörd. yeni yetməliyin qapını döyəclədiyi çağlar. təhlükənin fərqində deyildilər?
bir digər sındırma politikası sinifləri ayırmaqla oldu: a, b, c sinifləri. a sinifində sadəcə dahilər, b sinifində sadəcə normallar, c sinifində isə sadəcə axmaqlar oxuyacaqdı. mən "c" kateqoriyalı şagir idim. sinifdəki üzləri indi yadıma salmağa çalışıram. türməyə düşdüyümüz ilk gün idi. bu etibarsızlaşdırırdı. "c" sinifindəki kütbeyinin "a" sinifindəki dahini sevməyə necə cəsarəti olardı axı? ən yaxşı halda "b" sinifindən dostların olardı... qəribədi, səkkiz illik böyük dostluqlar bu kiçik manevrayla tələyə düşmüşdü. müəllimlərin də sinifə görə reaksiyaları dəyişirdi: a sinifindən xoşbəxt ayrılan ingilis dili müəllimi üçün c sinifinin aurası əzab vericiydi. hamı o kolonyanı barmaqla göstərirdi. sinifin adı auschwitz idi.
bir xatirə daha: bir gün dostum m. və e. ilə dərsdən çıxmış, səkiylə, hər gün olduğu kimi gülərək, gülməyə bəhanə axtararaq evə yollanırdıq. e. aramızda ən gülməli olanı idi. insanların yeriyişləriylə məzələnir, qadınları məsxərəyə alır, bizi güldürürdü. və elə bir günlərin birində bir xoşa gəlməz, hətta acı uşaqlıq xatirəsiadını verə biləcəyim hadisəylə qarşılaşdıq: bizdən hardasa iki, üç yaş balaca bir qız səkinin kənarında dayanıb, yola keçməyə hazırlaşırdı. üçümüz də onu fərq etmişdik. e. qızın bu tələskənliyini yumorla yozaraq: indi maşın onu vurub ayaqlarını göyə qaldıracaq, dedi. gülərək, təsdiqlədim. m. gülməkdən özündən getmişdi. axı nə var idi bu cümlədə? qız yolu keçərkən qabağını avtobus kəsirdi. və bir volvo markalı maşın, eyniylə e.nin təsvirində olduğu kimi, balaca qızcığazın ayaqlarını göyə qaldırmışdı... üçümüz də iyirmi metr sürüklənən qızın qanlı bədəni qarşısında donaraq qalmış, nə edəcəyimizi bilmirdik. bəli, qız elə oradaca keçinmişdi... və indi təzədən soruşuram, nə var idi bu cümlədə? niyə o qədər gülməli gəlmişdi qulağımıza? ciddi olaraq onun ölümünümü istəmişdik? zənn etmirəm, bizim sadəcə gülüşə ehtiyacımız var idi və günülük tələbatımızı ödəyirdik.
soyuq havanı pozaraq, gülməyə başladım. olur belə şeylər, gəlin gedək dedim. e və m sözlərimə qulaq asmışdılar, lakin bu təkrarlanan gülüşümü başa düşmədiklərini hiss etmişdim. evə gəlib hadisəni fikirləşdim. o qızın yaşadığı, yaşayacağı bütün hekayələr ölmüşdü, geriyə heç nə qalmamışdı.
uzun depressiya yaşadım. nə olsun, bunun müqabilində səhərsi gün e və m yenə də gülməyə davam edirdilər. hətta bu epizot o qədər təsir etmişdi ki, gülməyi uzun müddət həyatımdan çıxartdım. o qızın ruhuyla yaşadım bir neçə il. yerdə yatan ölü və isti, kiçik bədəni gözümün qabağından getmirdi.
və bir xatirə daha: keçən həftələrin birində, təsadüfən, köhnə bir sinif yoldaşımın sosial şəbəkədən profilini tapdım. bir neçə saatımı ayırıb, bütün o dahiləri, normalları və axmaqları müşahidə etdim; bu artıq üzümü güldürməmişdi. məni təpikləyən şefin işsizlikdən statusu, məktubumu gülərək sinif yoldaşlarına oxuyan g. nin bəsit eşq cümlələri, olimipyada gözbəbəklərinin bir labirintə ilişib qalmaları və digərləri, digərləri... səmimi deyirəm, fikirləşdim: aramızda bu uçurumu yaradan nə olmuşdu? ölkəni tərk edişim? xeyr, yüzlərcə beləsi var. işim? yəqin ki.
işdir, fikirləşirəm: indi o partalara qayıdıb otursaq, aramızda yüzillərin olduğu açıqdır. bu məmnuniyyətim deyil, məni təəccübləndirən sosyolojiq bir şeydir: "səndən bir zibil olmayacaq" cəsarətinin sındırmaq istədiyi bir fərd, bu cümləni işlədən müəllim və bu cümləyə gülən tələbəylə necə yer dəyişdirmişdi?
yəni, mahnıda da deyildiyi kimi, ömrümün sadəcə əvəzolunmaz deyil, qaranlıq illəridir həmçinin. bir gün belə darıxmamışam.
ancaq bir şeyi dəqiq öyrədib o illər: zaman hər şeyi dəyişdirmək gücündədir.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
karamazov qardaşları, yaradılış tarixinin ən köhnə (köhnə olduğu ölçüdə də dünyəvi) hekayəsini işləyir: atalar və oğullar. və dostoyevskinin axırıncı romanı üçün seçdiyi bu leitmotif heç də təsadüfi sayılmasın: bu, illərcə yaşama yığılan təcrübələrin, sibir yollarında cücərməyə başlayan və bütün romançı kariyerası boyu bir insan kimi doğularaq, böyüyərək, yetişkinləşərək periyod keçirən düşüncələrin, xarakter parçalarının su üstünə çıxma halı, bir şeirə (bəli, romandan daha çox, bir lirikaya) çevrilişidir.
roman tarixinin ikinci keçid dövrü (xıx. əsr) realizm ekolunun ən estetik nümunələrindən birini (bəlkə də birincisini) təhlil etməkdən, eyniylə cinayət və cəza kimi, çəkinirəm. bu tərz romanları bir dəfədən başa düşmə cəhdi xeyli qəliz olmaqla yanaşı, biraz da cəsarət işidir. deyək ki siz karamazov qardaşları tərzi romançılığı qavrayıb, əsərin üstünüzdə yaratdığı illuziyanı (ah, yanıldıcı, çox vaxt da saxta) illuziyanı yazıya, bir dosta, hər şey bir tərəfə, özünüzə yansıtmaq istədiniz; bəs sonra? bu yansımanın əslində bir yanılsama olduğu fikri sizi əsrinə çevirməzmi? bu dəli cəsarətdir; ancaq, bu cəsarət haqqından istifadə edib, xarakterləri haqqında yazacam...
fyodor pavloviç karamazov: çarizmin hökm sürdüyü dövrlərdə evləndiyi qadınlar tərəfindən burjua varlıq halına gələn pavloviç, həmçinin hekayənin davam etdiyi kiçik kəndin içində, insan şəhvətinin yaşlılıq halını göstərir: dostoyevski, xarakteri üstündən (bunu böyük cəsarətlə karamazov qanı adlandıraraq) orta təbəqənin cəsarətini, (hürkmüş, ehtiyatlı cəsarətdir bu) kilsə (ümumiyyətlə dövrün indivindualizmlə teizm) əlaqələrini işıqlandırır. oxuduğum bir digər mənbənin iddiası isə, pavloviç xarakterini dostoyevskinin kiçik yansıması olaraq görürdü. dostoyevskinin karamazovları yazdığı yaşla, pavloviçin yaşı hardasa yaxındır. mövzudan kənarlaşmayaraq, davam edirəm: şəhvət sözü məni fikirləşdirir. sanki bu ilahi və şeirsəl səsləniş romanın arxa pərdəsində gizlənən böyük qəhqəhədir. cinsəl yaşamın son illərində tərs mütanasibliyə uyğun formada libidonun yüksəlişi. elə dostoyevski də altını qalın xətlə çəkərək, xəbərdarlıq edir: ifadə edir ki, fyodr pavloviç ilk gənclik illərinə nəzərən, yaşlılıq çağlarında şəhvətin tələsinə daha asanlıqla düşürdü. burada isə diqqətimi ilk gənclik sözü çəkir: gənc karamazovun üç şəhvət meyvəsi mövcuddur: dmitri (mitya) karamazov, ortancıl, ivan karamazov və isanın bir digər bədənlə zühru, aleksey (alyoşa) karamazov. bu üç oğula bütün roman boyu şübhəli oğul damğası daşıyan, smerdyakovda daxil edilir. və indiki, yaşlılıq dövrünə qayıdıram pavloviçin: o, ilk oğlu mityanın dəli kimi aşiq olduğu qadını sevməktə, onu oğlunun əlindən almaq üçün hər bir yola əl atmaqdır. romanın ortalarında heç gözlənilməyən (əslində işarələri verilən, lakin inanılması çətin) ölümü isə şəhvətlə deyil, kiçik, unudulan intiqamla əlaqəlidir. şəxsən bunu təxmin etmək mənim üçün çətin idi. dostoyevski rahatlıqla sağı göstərib, solu vurmuşdu.
dmitri karamazov: evin ilk göz ağrısı, anasının ölümündən sonra atasından uzaqda böyümüyə məcbur buraxılmış, bədbəxt! ona bədbəxt deməkdən zövq alır və onun bu ifadədən inciyəcəyini, köpürəcəyini heç fikirləşmirəm. mitya, romanın ən bədbəxt, zavallı piyonudur. ona xarakter demək də gəlmir içimdən. halbuki fikir verilsə, dostoyevski onu daha canlı, daha detallı, daha inamlı təsvir edirdi. kim bilir? bəlkə də sözü gedən canlılıq, ağır realizm onu məndən bu qədər uzaqlaşdırır... amma yox, uzaqlaşdırmaq sözü səhv seçilmiş ifadədir. mitya qürurlu, tez əsəbləşən, özündən çıxan, vurub ətrafı dağıdan, lakin saf insan kimi hələ də sevgiyə inanan və böyük qürur hissiylə sevəbilən varlıqdır. onun katerina ivanovayla başlayan alçaldılmış hekayəsi, gruşenkanın qarşısında mityanın alçalmasıyla davam edir. bir dəfə qeyd etmişdim, bu ikinci olsun: dostoyevskinin xarakterləri alçalmışlıqdan böyük zövq alan varlıqlardır. söz gəlimi; mən 9.dərəcədən məmur kolyanov... içki içən, arvadı tərəfindən üzü tüpürcəkli, alçağın biriyəm! vs... qısacası, bunu etiraf etməkdən çəkinmirlər. mitya haqqında isə iki polemikanı deşəcəm: birincisi ata qatilliyi və qürur; ikincisiysə katerina ivanovna və gruşenka arasında sıxışıb qalan qürur və alçalmışlıq.
ata qatili
mitya anasından ona qalan sərvətin alt min rublnu alaraq, atasından bir daha pul istəməyəcəyini bildirir. lakin sonrasında cərəyan edən hadisələr onu bir daha atasına ağız açmaq məcburiyyətində qoyur. o, katerina ivanovnadan borca aldığı üç min rublu, bir gecənin içində gruşenkayla yeyir. bununla iki tələyə birdən düşür mitya: birincisi o nişanlısı katyaya xəyanət edir; ikincisiysə, bu qədər böyük miqdarı necə geri qaytarmalı olduğundan xəbərsizdir. özünün də ifadə etdiyi kimi, dmitri karamazov qatil ola bilər, ancaq oğru, oğru əsla! qürurlu və axmaqyana ifadələrdir. mitya atasından o pulu almaq üçün müxtəlif yollara əl atır. lakin pavloviçin başına vuran şəhvəti, qaçınılmaz tragediyanı özlüyündə gətirir: bu yaşlı burjua, pulu onunla evlənəcəyi təqdirdə gruşenkaya vermək niyyətindədir... dmitri buna görə onu dəfələrlə döyür, hər kəsin içində alçaldır, üzünə tüpürür. getdiyi içki məclislərində onu öldürəcəyini, bəhs edilən üç min rublun ona aid olduğunu dəfələrlə, həmçinin qarşısına çıxan hamıya qışqırır.
nəticədə bir gecə yarısı pavloviç qətlə yetirilir. bütün diqqətlər mityanın üstündədir.
katya və gruşenka
hansını sevirdi dmitri? ayaqlarına dolanması üçün lağ etdiyi katyanımı, yoxsa onu rəzil rüsvay hala gətirmiş, alçaltmış gruşenkanımı? məncə hər ikisini; lakin fərqli formada: mitya sevgi əksikliyi ilə böyümüş uşaq idi. onun şəhvətə, sığallanmağa ehtiyacı hiss edilirdi. qüruru da bu səbələrdən gün işığına çıxmışdı. bir tərəfdən bir qadına xəyanət, digər tərəfdən oğru olacağı reallığının onu qəhr etməsi. dediyim kimi, mitya romanın ən yazzıq uşağıdır.
ivan karamazov: böyük inkivizitorı təmsil edən ivan, təsvir etdiyi hekayəsiylə bir yerdə, rus insanının şübhəsini təmsil edirdi. tanrı tanımaz, kilsəyə qarşı şəxsiyyəti, üç oğul arasında onu daha çox pavloviçə yaxınlaşdırırdı. ivan dmitrinin nişanlışı katerina ivanovnanı sevir, lakin bu eşqi mümkünsüz adlanırdı. mitya hər nə qədər duyğunun (sentimentallığın) xarakteridirsə, ivan da o qədər, onun əksinə məntiqin ifşasıdır. ələlxüsus romanın sonlarına tərəf şeytanla monoloqlarını fikirləşirəm. orada hər şeyi ifadə edir əslində: atasının ölümünü o hamıdan çox istəyirdi. lakin məntiqi, bunu sadəcə istək olaraq sərhədləmişdi. və məhkəmədə dediyi bir ifadəni necə yaddan çıxartmaq olar: kim istəməz ki atasının ölümünü?
alyoşa karamazov: onu, isanın bir zühruna oxşatmışdım. romanın ən masum xarakterindən (qəribədir, məsum olduğu qədər də böyük günahın təmsili olaraq da oxunur) bəhs edirəm. rahib olmaq xəyalındaki bu gəncin ürəkdən sevdiyi şəxs zosima babadır. çöldə davam edən yaşamın uzağında, incilin içinə qapılaraq günahsız yaşamaq istəyindədir. lakin zosima babanın ölümünə yaxın xahişiylə çölə çıxmağa, baş verəcək fəlakətin qarşısını almağa qərar verir. zosima baba ona, bir fəlakətin yaşanacağını deyir. alyoşa bir isa kimi qurtarıcı rolundadır. romanın bütün qəhrəmanları tərəfindən sevilən (o qədər sevilən ki, oxucu şübhəyə düşməkdən özünü ala bilmir: bu qədər sevilib, rəğbət görməyin nəyi yaxşıdır axı?) hörmət edilən alyoşa, qardaşı mityanın atasını öldürmədiyinə yekdilliklə inanır. lakin ona xatırladırlar: kim olursan ol, nəticədə karamazov qanı daşıyırsan. içdən içə hiss edilən bu ağrı, zosima babanın ölümündən sonra bu gənc oğlanın günah işləmə istəkləri, bir tərəfdən bu qan teoriyasını isbatlamaq gücündədir. alyoşa roman boyu tanrı/insan söhbətlərini bir çox xarakterlə danışır. tanrını, incili sonuna qədər müdafiə etsə də, sanki bir tərəfdən şübhəli, onun varlığına sonuna qədər inanmamaqdadır...
smerdyakov: bu, #150946 cı entrydən bir pasajın altını qalın xəttlə çəkirəm: lap deyək ki, sələmçi qadını pis, daşqəlbli olduğuna görə belə tez unutduq. bəs ən xırda xarakterli obrazlara belə mənəvi dərinlik qatan dostoyevski, lizavetaya qarşı niyə belə səthi yanaşır? bu böyük ürəyə malik qıza, niyə kiçik xarakterli, fağır obraz kimi davranır? (...) raskolnikov nə edibsə, əslində özünə edib. qurduğu həyatın əzabını çəkməkdədir. sırf bunu vurğulamaq üçün, lizavetanın əzabı bir o qədər də qabardılmır və nəzərə çarpmır əsərdə. lizavetanın ölümü cinayət hüququ mövzusudur, dostoyevski isə bizə daha yüksək bir hüquqdan bəhs edir. yazarımız haqqlıdır; lizanın şeirsəl ölümünə, vicdanı ləkələməmək, leitmotifi zədələməmək adına səthi yanaşılıb. ki, eyniylə smerdyakovun bu mətndə qabardılmaması kimi... smerdyakov bir dəli qadından doğulan uşaqdır. hardasa bütün kənd bu uşağın şəhvət tələsinə düşən fyodor pavloviçin oğlu olduğunu iddia edir. və dostoyevskidən fərqli olaraq, mən onun üstündə biraz durmaq niyyətindəyəm: lizanın ölümündəki səthi yanaşma anlaşılandır; lakin smerdyakovunki deyil. dostoyevski romanın sonuna qədər var olan şübhəni açıqlamır. bu təbii ki o dövrlər üçün (tibb misalı) mümkünsüz idi; lakin dostoyevskinin romanın içinə daxil olması (elədir, dostoyevski mityanın məhkəməsində, hər şeyi bildiyi halda səssiz səssiz oturmuşdu!) bu qaranlığa aydınlıq gətirə bilərdi. şübhəsiz ki də gətirdi. ancaq başqa formada, yenə solu göstərib sağı vurmasıyla: cinayəti işləyən smerdyakovdur. lakin bunu pərdələyən o üç min rublu oğurlamasıdır. smerdyakovun pavloviçi öldürməsi pula görə idimi? təbii ki deyil, o bunu ustalıqla ivanı məxsərəyə alaraq, sırf ivanın istəyi üçün etdiyini deyir. əslində isə o uzun illər idi bu anın xəyalıyla yaşayırdı. yəni, dostoyevski bu axmaq adlandırılan, lakin təməldə böyük ağıla sahib dördüncü karamazovu, səthi yanaşma, günahı başqasının üstünə yıxma metoduyla mükafatlandırır. qeyd edim ki, smerdyakov romanda sevdiyim ikinci xarakterdir...
gruşenka: haqqında qısa yazacam. min səhifəlik sütunların arasında sevgisi heç də təbii, şəffav, içdən, safca gəlmədi. modern qadın tipologiyasının bir digər (və əsas) üzü olan bu qadın, dostoyevskinin qadın təsvirləri arasında ən qəddar olanlarındandır. heç şübhəsiz ki bir digəri üçün bu, nastasya flippnovnadır. (bax: idiot)
katerina ivanovna: ah, katya, katya... lirik qadındır katya. cinayət və cəzadaki katerina ivanovnanın cavanlığını xatırladır. qürurlu, qadının qəzəbi və lirizmidir.
və
kolya krosotkin: romanın ən sevdiyim, on üç yaşlı gənc sosyalisti, alyoşanın dostu, rus kəndlisini axmaq yerinə qoyan, lakin dostu ilyuşaya görə pervzonu* pervzon ilyuşanın çörəyə batırılmış iynələri qarşısına atdığı və yaraladığı itdir (bu fikri də ona smerdyakov vermişdi ) tapıb, onu xoşbəxt edəcək dərəcədə də müdrikdir. gələcəyin, sosyalizm siqnallarıdır kolya...
dxaniyamın çatdığı qədər yazmağa çalışdım. daha yazılmayan üstündən səthi keçilmiş yüzlərcə detal var. bir üst entrydəki fikrimi təkrarlayaraq bitirim, mənə görə dünya ədəbiyyat tarixinin ən güclü romanı.
yaşasın karamazov qanı!
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
ağırlıqlı olaraq, üçüncü dünya ölkələrinin qadın və qızlarında rastlaşacağınız problemdir. şəxsi fikirimə görə isə həyatda hər şey (təkrarlayıram:hər şey) cinsəldir və seksə hesablanıb. razıyam, ağır frued travmasıyla böyümüşəm, lakin biraz üstünə fikirləşdiyiniz vaxt hər şeyin və hər kəsin cinsəllik üçün müharibədə olduğunu anlamaq asanlaşır.
yenə də həmin psixanalitika, bəhsi keçən paranoya haqqında bunu başa salmaq niyyəti güdürdü: insan(varlıq), əslində normal hadisələri paranoya halına gətirirsə və ona qarşı sözlü/fiziki mübarizə aparırsa, bu şüuraltı olaraq əslində tərsini istədiyi reallığıdır.
bəli, hazır olun: qızlardaki hamı məni sikmək istəyir paranoyası; əslində şüuraltı olaraq hamıya vermək niyyətindəyəm məntiqiylə, mahiyyətcə bərabərdir.
yuxarıda bəhs edilib, mən də bildirim: çox vaxt bu qadınlar baxımsız və çirkin olurlar. həyatlarındaki güzgü faktoru* bax: lacan öz güclərini onlara göstərməyib. çirkin və dəyərsiz olduqlarının fərqindədirlər.
bu fərqindəliyi isə məntiqlərinə yedirmək gücündən yoxsundurlar. bu an isə özlərini qoruma mexanizması olaraq, yersiz, səbəbsiz, gülünc bir halda paranoyanın içinə yuvarlanırlar.
o qızlar bilirlər ki, vagina hədəflənəndir: əllərində(daha doğrusu ayaqlarının arasında) ondan başqa silahları yoxdur. və bu paranoya, silah onları xoşbəxt etməyə bəs edir.
çünki onlar müzakirə olunurlar. cinsəllikləri insanlar tərəfindən qınansa belə, bundan zövq alırlar.
əlxüsus avropa, burjuanın gətirdiyi seksual senzuradan sonra bu paranoya ilə qaynayırdı. sarsılmaz əxlaq prinsipləri, insanları öz bədənlərindən utanmağa məcbur edirdi. lakin viktoryenlərdən sonra, iyirminci yüz illiyin təkamülü, avropa qadını və insanını bu paranoyadan uzaqlaşdırmağı bacardı. çünki onlar kiçik bir şeyin fərqindəydilər artıq: seks əslində insanın gümrahlaşması, enerji depolaması, zəruri bədən ehtiyacıdır.
sonda isə, şübhəsiz ki bunu illər sonra, elə bugün belə oxuyaraq bu paranoyadan əziyyət çəkən qadın və qızlara kiçik komplimentim var: bəli, hər kəs şüurlu, şüursuz sizi sikmək niyyətində və icazəniz varsa iqtidarındadır. bu təbiət qanunudur və bu qanunu tapdalamğa çalışmağınız vaxt itkisidir. hər şeyin alıcısı var, relax.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
fyodor mixayloviç sevgi istedatsızı deyildi; əksinə, onu, eşqin qürursuz uşaqlarından hesab etmək olardı. fedya kimi insanlar sevəndə dəhşətli sevirlər. o qədər dəhşətli ki, sevgiləriylə necə davranmalı olduğunu bilmir, eşqdən əldə etdikləri xoşbəxtliklə bacarmırlar; və bütün bunların müqabilində hər şeyi iyrəncləşdirir, sevdiklərinə mənəvi zərər ötürürlər. həqiqətən də var belə insanlar. hər nə qədər qəribə səslənsə də, onlar sevgiləriylə ziyan vururlar. - məni o qədər sevirsən ki, sevgindən iyrənirəm.
deyirlər ki, eşq qürursuzdur. böyük qələt edirlər zənnimcə, amma o qədər də səthi olduğunu fikirləşmirəm. fedya kimilər eşqdə qürursuzlaşırlar. ya da belə: eşq onları it qüruruna dönüşdürür. məhv olurlar. dünyanı bir qadından vəya bir kişidən ibarət görəcək həddə korlaşırlar. hərəkətləri başa düşülmədikcə aqressivləşirlər - əslində, təməldə, hər şey onlar üçün yaxşıdır, amma korun mahiyyəti bəllidir: o, görə bilmir - və çox sonra gözləri açılanda, hər şey ona sadə və axmaqcasına gəlir.
mənim yüz illik gözlərim və dünyadan qoca təcrübələrim eşqi üçün yerlərdə sürünən çox bədənlər və ruhlara şahidlik edib.
məsələn elə bizim fedyanan polina suslovanın hekayəti kimi.
deməli dostoyevski, parisdə suslovanı görəcəyindən həyəcanlansa da, hələ də onu səbəbsiz və qəfil tərk edib getmiş bu qadına olan qəzəbi soyumaq bilmirdi. suslova, dostoyevskinin onun yanına – parisə gələcəyi xəbərini gündəliyində bu cümlələrlə təsvir edir: “bugün dostoyevskidən bir məktub gəldi. məni görmək üçün səbrsizləndiyini yazıb. yazığım gəlir ona!”
parisə çatdıqda, suslovanın kiçik pansionatlardan birində qaldığını öyrənir. yanına gedir, qapını döyür; suslova onu dəyişmək bilməyən baxışları və solğun simasıyla qarşılayır. dostoyevski suslovanı özünün qaldığı yerə aparır, ondan hər şeyi danışmasını istəyir: lakin yol boyu ikisi də dərin səssizliyə qapılırlar. dostoyevski, yolda bir neçə dəfə ağzını açsa da, tələsməsi üçün faytonçunun üstünə çığırmaqla kifayətlənir.
nəhayət ki, evə çatırlar, içəri daxil olan kimi dostoyevski suslovanın qarşısında diz çökür və onu itirdiyi üçün peşmanlığını dilə gətirir. əvəzində isə suslova onu sakitləşdirməyə çalışaraq, parisdə tanış olduğu yeni sevgilisi – salvadordan danışır. suslovanın gözyaşları içində danışdığı hekayəni dostoyevski donuq baxışlarla dinləyir və ondan xoşbəxt olub olmadığını soruşur. cavab “xeyr” idi. dostoyevski bir qədər əvvəl qulaq kəsildiyi hekayəni təhlil edirmiş kimi dillənir: “necə olur ki, həm sevir, həm də xoşbəxt olmadığını deyirsən?” suslova alçaldılmaqdan duyduğu həzz və dostoyevski üzərində qazandığı qələbənin məmnunluğu ilə bildirir ki, ondan fərqli olaraq, salvador sevmir. dostoyevskinin gücü: “onu kölə kimi sevirsən hə? dünyanın o biri ucuna da olsa onunla birgə getməyə razısan. bir gün başqasına aşiq olacağını bilirdim. mənə olan hisslərin təsadüfi idi”, – deməyə yetir.
fedya peterburqa, suslova isə parisə yollanır. suslovanın bir vaxtlar gözlərində ilahiləşdirdiyi dostoyevski, bu eşqdə təlxək obraza dönüşür. gözdən düşür. bir il sonra da ölür.
biz əksərən ya çox sevirik, ya da ümumiyyətlə sevməyi bacarmırıq. ortasını tutuzduranda isə deyəsən xoşbəxtlik haqqında azca danışmağa haqqımız çatacaq.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
nostalji (yəni, keçmiş) yaxşı vəya pis - qətiləşmiş olandır. və deyim ki, insanın, sözügedən qətiyyəti qəbullanmağı xeyli çətin və ağır olur. keçmiş - kaşkilərin, peşmançılığların vətənidir. heç nəyin əvvələ qayıtmayacağı, əvvəlki tək olmayacağı fikiri insanda çarəsizlik yaradır.
bugün (yəni, indi - anın daxilindəki "keçmiş") - bulanığdır. ona görə də heç vaxt indiki zamanda, anı yaşamaq fikirinə inanmağım gəlməyib. insan, anın daxilində qeyri-şüurlu varlıqdır; indinin mühakiməsini ya keçmiş, ya da gələcək həll edə bilər. çünki anın sürətiylə insanın zamanı qavrama sürəti tərs mütənasibdir; ona görədir ki insan heç vaxt anın öz formal zamanını tuta bilmir. zaman - ən dərində, mühakimə prosesidir. insan isə ancaq və ancaq ya keçmişini ya da gələcəyini mühakimə edə bildiyinə görə indiki zamanın davam ediciliyi, yanılğıya yaxındır.
gələcək - müəmmadır. insanın keçmişə yazdığı məktub öyrənilmiş çarəsizlikdirsə, gələcəyə yazdığı məktub da xəyalpərəstlikdir. (gələcək ümidvericidir, deyirlər)
gələcəyə məktub yazmaq mənlik deyil, belə bir şeyə cəhd etsəm belə, inanmıram ki mən də alınsın. ancaq keçmişə - xüsusiylə yeni yetməliyin ən qızıl çağı və həndəvərlərinə - bir şeylər xatırlatmaq olar.
indi yazılan yaşın (carpe diemin yanılğı dolu mühakiməsində) dəyərini itirsə belə...
- o vaxtlar, yaşın etibariylə sənə şübhəli gələn, lakin zaman ötüb, illər və təcrübələr dəyişdikcə qətiləşən bir şey var və bunu gec (ağrılı, sancılı olsa belə) qəbul edəcəksən: heç nə, heç vaxt istədiyin kimi olmayacaq; bilirəm, bunu qəbul etmək çətin gələcək sənə; həqiqəti ifadə etmədən dolaylı yollara əl atmaq köhnə məharətindir; ancaq həyat sənə özü başa salacaq.
- yanında sənə bağlı, həmişə olmasa belə uzun müddət yanında dayanacağına inandığın bir qadınla yaşayırsan. eqoist olsa da, sənə dəyər verir. elə bilirsən ki çıxıb getməyəcək. yanılırsan, bir səhər, bütün əşyalarını ağlaya-ağlaya çamadanlarına yığıb səni tərk edəcək. içində nəhəng bir rahatlıq var. bilirsən ki, geri qayıdacaq. o, həmişə qüruruna uduzanlardandır. qürurları bir parça zədələnsin, bax necə sürətlə qaçırlar. o ki, sakitləşir, əsəbləri soyuyur; bax qaçdıqları sürətlə geri qayıdırlar. lakin səhv etmirəmsə 19 oktyabr səhəri deyil. çıxıb getdiyi anda qapını arxasıyca çırpıb, siqaret yandırıb, tək qalmağın bəxş etdiyi xoşbəxtliklə musiqi dinləməməliydin. o, o gündən sonra sənə heç vaxt qayıtmayacaqdı. ilk sevgin, səni həmişə uzaqlardan təqib edəcəkdi. sən sonra çox kədərli musiqilər dinləyib, çox siqaret kötükləri söndürəcəksən. çoxları girib, çıxacaq. onu xatırladan bədənlərlə sevişib, gözlərini yumub başqa dodaqları öpdükcə onu təsəvvürünə gətirəcəksən - bunlar zamanla sənə ağır təsir etsələr də, keçəcək. zaman, öz hökmünü sakitləşdirməklə verəcək.
indi o, başqasıyla xoşbəxtdir - vəya bilmirəm, bəlkə də xoşbəxt görünməyə çalışır. bu ikincisi, zədələnmiş kişi qürurunun bir uydurması, təsəllisi də ola bilər. yox, zaman səni özü öz əlləriylə böyüdüb, yetkinləşdirəcək.
- oxuduğun fakulteti, indi oxuduğun bir başqa fakultet kimi - bitirə bilməyəcəksən. sənin sonluqla bağlı, bitirməklə əlaqəli çox ciddi problemlərin var. hekayələrin kimi, sevgilərin kimi, dostluqlar və bir şəhərdə yaşamaq kimi. səni on yeddi yaşında, qeyri müəyyən gələcəyin ən böyük və axmaq xəyalpərəstlərindən birisən və buna görə səni günahlandırmıram; bu özü yaşının xarakteristikasında var.
- atanla hələ yeddi il sonra görüşəcəksən. yolda görsən tanımayacağın şəxsi qabağında oturmuş halda tapacaqsan. ümumi hərəkətlərinin repertuarını təqib edib, onu tanımağa cəhd edəcəksən. o yaşlarda ona qarşı heç nə hiss etmirdin, indi də xüsusi heç nə hiss etmədiyini bilmiş ol; lakin bir fərqlə: onu kəşf etmək eşqi içinin dərinliklərindən sənə tərəf gülümsəyir.
- bir dəfə çox ciddi ölüm təhlükəsi yaşayacaqsan. və sənə məlum olacaq ki, yaşamın ən uzun gecəsi 21 dekabr deyil, insanın ölümə çox yaxın olduğu halda, yaşamı seçdiyi gecədir. o gecə sənə oxuduğun bütün kitablardan daha çox şey öyrədəcək.
- artıq flirtlərlə ömür çürütmürsən. bu, yaxşıdır. kifayət dərəcədə bəzi insanların heyfini başqalarından çıxartdın. bir gün fikirləşdin ki, bəsdir, normal həyat yaşamaq lazımdır. düzdür, evlənmədin, ən uzun münasibətin on yeddi yaşına təsadüf etsə belə, sənə hələ də normal bir yolun axtarışındasan.
xülasə, hələ çox böyüməli olacaqsan, yoldaş van den budenmayer.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
on beş yaşım var. litsey cəbhəsində dəyişən heç nə yoxdur. siqaretə təzə başladığımız aylardır və litseyi bitirib, ölkədən siktirib getmək dərdindəyik. o vaxtlar coolluğun təzə başladığı vaxtlardır. saçlar uzanmalı, gitara öyrənilməli, qadınlar kəşfedilməlidir. on beş on altı yaş, iki üç ortaq məntiqli dostlarla bunları fikirləşirdik.
təhlükəli məhəllərdə böyüməsəm də, yetəri qədər samballı küçələrdən keçirdim. o vaxtlar aliye deyə serial var idi və krosnu adlanan peykimiz də yox idi. izləmirdim. amma bir dəfə günorta nejat işleri və serialı fərq etmişdim. maraqlı gəldi. sırğasını fərq etdim. ağ halqa o qədər xoşuma gəldi ki, həftəsonu iynəylə, gigiyenik dəyərlərə məhəl qoymayaraq qulağımı deşdim. on altı yaşında, nejat işler dəstəyi ilə.
sonra o adamı izləməyə, nələr etdiyinə fikir verdim. oxşar tərəflərimiz var idi və oxşar tərəflər insanları bir birinə çəkirdi. hər nə isə. qulağım şişdi, yara tökdü. deşik qapqara olmuşdu. bakı kimi yerdə küçədə cool olacam deyə deşilən qulağın deşiyi bir həftə keçməmiş öz özünə bağlandı.
litseyi bitirib, bir təhər siktir olub getdik. qulaqlarda deşildi, saçlarda uzadıldı. rock "n" roll girmişdi həyatımıza.
punk, rocknroll, underground, estetikalar, nə isə. sonra zamanla böyüməyə başladıq. nejat bütün bu müddətlər boyu yaddan çıxmamışdı. barda əfsanəsiylə egzozcu selim-in verdiyi ayarı qayıdıb təzədən izlədiyim olur...
sonra sırğalar çıxardıldı, saçların kəsildiyi də oldu. bugünlərdə isə öyrənirəm ki, nejat işler ölüm yatağındadır.
birincisi onun 27-lər klubuna niyə girmədiyini soruşuram. ikincisi isə, bu qədər asan, xəstəliyə uduzaraq ölmələidir. öləcəksə klişevari səhnədə ölsün. ya da intihar etsin. amma belə ölməməlidir. on altı yaşlı insanlara cool olmağın mahiyətini göstərmiş adamın ölümünü bu qədər tez, boşu boşuna istəmirəm, istəmirik.
əlaqəm olmasa da, yaxından tanımasam da, dəyər verdiyim insandır. nejat işler-lə bağlı ortaq hekayəmiz var. hekayələr asanlıqla ölmür.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
son on ildə iqtidar aparatları, sifarişçi şirkətlər, cəmiyyət sevgisizliyi nəticəsində mərhəmətsizcə "məhv edilən" itlərdir.
azərbaycanda icra hakimiyyətlərinin, itlərə qayğı adıyla iqtidar tərəfindən maliyələşdirilən toplan adlı mərkəzin sifarişləriylə, vətəndaş şikayətləri əsasında itləri rahatlıqla küçənin ortasında güllələyə bilirlər.
(baxma: göyçayda öldürülən it)
sizin mən sevilməmiş həyatınızı sikim elə. cəmiyyətin strukturu belədir. zəif olanı sikib, qabağa düşmək. heyvanlar da cəmiyyətin ən zəif sakinləri kimi əzilir, öldürülür, vəhşiliyi 500-600 manatlıq cərimə ilə ötüşdürə bilirlər.
qanıma toxunur artıq. vicdanımın sərhədlərini keçir.
(bax: toplan)
şəhərdə it qoymayıb. vəhşi kimi hamısını oğurlayır, müxtəlif üsullarla öldürürlər. öz adıma sizdən çəkinənin, üzünüzə tüpürməyənin var yoxunu siksinlər.
eurovision-a görə sahibsiz küçə itləri öldürüldü, islam oyunları ərəfəsində heyvanları eyni təkrarla, zövqlə öldürdülər, şəhər həyatına paz olmuş formula 1-ə görə itlər oğurlandı, orda burda öldürüldü. təzəlikcə məlum oldu ki, bp küçə itlərini öldürən işçilərə 460 manat ödəyirmiş. bu hələ bildiklərimiz, gördüklərimizdir. rayonda 86 yaşlı bir gijdillaq həyətdə iti asıb bunu videoya çəkdi. bu gün də göyçaydaki debil bir məmur bir iti güllələyib, arvadın biriylə küçədə sürüyür. bütün bu sistematik vicdansızlıq toplan adlanan qansız qurumun verdiyi dəstəyə görədir. arxasında da iqtidar etinasızlığı dayanır.
bu nə sevgisizlikdir belə, nə cındırlıqdır ki?
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
açıq danışaq, sözlük; məsələ qısa, lokanik və qəlizdir: bacardıqca friedrich nietzschenin "xıx əsrin filosofu, yaşamağı bacarandır" frazasına xəyanət etməməyə çalışaraq; fikirdə müdafiə edilən mahiyəti; yoxlayaraq, hekayələr yaradaraq yaşamaqdan qaçınmamışam. bir çox insanın qaçınacağı; həmçinin də yaxın durmayacağı yaşanmışlıqlardan ibarət olan, elə zaman zaman da kollektiv olaraq (dostlarla) gülməyimizə səbəbiyyət vermiş, o unudulmayacaq içki stollarında hüzünlənməmizlə də əlaqəli olan bu hekayələr, artıq mahiyyətini, başqa dillə ifadə etsəm, özünə xas ruhunu itirmək təhlükəsiylə üz üzədir.
bu halı (inanın, ona problem deməkdən çəkinirəm) daha açıq ifadələrlə şərh edək: keçən dəfə dostuma bir hekayə danışırdım. hekayə bəsit; son zənginə bir həftə qalmış şagirdlə əlaqəli, keçmiş və məni niyəsə həmişə güldürən hadisəylə bağlı idi: on birinci sinifin (təhsil karnavalının) son vaxtlarında, tarix dərsində, müəllimənin gələcəklə bağlı (buna özü də inanmırdı; və ayrıca bir tarixçinin gələcəkdən bəhs etmə cəsarətiylə) mühazirələrinə qulaq asırdıq. bu an telefonuma bir mesaj gəldi: sinifinizin qabağındayam. xahiş edirəm koridora çıx. nömrəni, təxmin edəcəyiniz kimi tanımırdım; və heç tərəddüt etmədən (on birinici sinif olmağın ifadə edilməz cəsarətiylə) çölə, yəni koridora çıxdım. hələ də yaddaşımdadır: əynində, adsız (burası vacibdir) real madrid formalı qız, əlində telefonu, dəhlizin pəncərəyə dayalı divarında mənə baxırdı. telefonumu azca yuxarı qaldırıb, onu salamladım. gülümsəməklə şübhəmi təsdiqlədi. yaxınlaşdım və azacıq həyəcanlı halda, adım nərmindir deyə bildi. adımı, nömrəmi, izləyicisi olduğum futbol klubunu, hətta bir həftə sonra hansı şəhərə aid olduğumu, bir bir sayaraq, məni üç ildir sevdiyini, lakin mənim bunu heç vaxt fərq etmədiyimi ifadə etdi. bütün bunları bir neçə saniyə içində, heç dili sürüşmədən, sakitcə (məndən soruşulsa, biraz həyəcanla) dedikdən sonra, fikrini, səndən əslində heç nə tələb etmirəm, çəkinmə; sadəcə bunu bilmək haqqın idi deyə tamamladı. qəribə və haqqlı idi əslində: üç ildə ilk dəfə idi ki onu görürdüm. üç ildə ilk dəfə idi ki real madridin finalda bayer leverkuzenə zidanla vurduğu qolu xatırlayırdım; və mənim haqqımda hardasa (xəyallarımım xaric) hər şeyi öyrənmiş nərminin qarşısında, baxmaqla, görməməyin eyni şey olmadığını fərq edirdim. nərmin bilirdi ki mənim bir həftə sonra istanbula biletim var; öyrənmişdi ki, xəyallarım (ah, onun əsla bilməyəcəyi) ora aiddir; təxmin edirdi ki, biletimi ona görə zibil yeşeyinə tullamayacam; və yenə də nərmin yaxşı görürdük ki mən milan fanatıyam. bizdə heç nə alınmayacaqdı, sözlük. bu bir hekayəyə çevriləcəkdi və çevrildi.
keçən dəfə isə, az əvvəl bəhsini verdiyim dostum, bu hekayəni artıq ikinci dəfə danışdığımı, sonluğun necə bitəcəyini bildiyini ifadə etdi. bu hal artıq neçənci dəfədir ki (fərqli dostlarla) təkrarlanır; və təkrarlandıqca, açığı, hekayənin davamını gətirmədikcə pis oluram. bu, karamazov qardaşlarını iki dəfə oxumaq lazımsızdır deməklə eyni mənanı daşıyır. yox; səhv başa düşülməsin: nərminin çarəsiz hekayəsini dostoyevskinin (həmçinin dünya roman tarixinin) ən güclü hekayəsiylə qarşılaşdırmıram. nə nərmin gruşenkadır, nə də mən dmitri. sadəcə, nərmin mənə bir şeyi öyrədib: baxmaqla görmək eyni şey deyil, əzizim. nərmin bilmir ki bütün hədəflərimi (eləcə də xəyallarımın) istiqamətini, bu kiçik, hüzünlümü hüzünlü, hekayəciklə dəyişdirib.
nərmin; artıq hekayələrimin təkrarçılığından şıkayət edən dostlarım var. eybi yox; olsunlar. bu mənim son illər daha az yaşanmışlıqların əhatəsində olduğumu isbatlayar sadəcə. olsunlar; başqa dostlar tabıp, hekayəni onlara danışaram. bəlkə də övladlarıma.
sonluqda isə deməyim odur ki, heç kimin hekayəsinin yarımçıq saxlamayın sözlük sakinləri. bütün hekayələr təzədən xatırlasınlar deyə yaşanırlar.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
bəzən elə təəssürat oyadır ki, sanki yaradılış tarixçəsinin ən qədim, qədim olduğu ölçüdə ən çətin, lirik və ağır sualıdır.
bir neçə ay əvvəl "niyə" sualı haqqında kiçik araşdırma aparmışdım. araşdırmanın - qısıtlı - nəticəsinə əsasən deyə bilərəm ki, təkcə sentimental və lirik dil qrupuna aid edilən azərbaycanca da deyil, demək olar kökü və yaşı hardasa insanla eyni olan digər bəzi dillərdə də bu sual, qarşı tərəfə çarəsizliyin ifşası üçün ötürülür və qarşı tərəf sözügedən sualın ağırlığı altında əzilir.
fikir verin: fransızlar " pourquoi" (pu'kva), portuqallar " porque" (porke), italyanlar " perche" (perke) deyir. orta avropalılara nəzər saldıqda xorvatlar " zašto", çexlər " proč", macarlar " miért", ruslar isə " почему" deyirlər. azərbaycan dilində isə bu "niyə" sualıdır. demək olar bütün dillərdə niyə sualı həm də səbəb dilənçisi mövqeyində olur; və əgər fikir versək, bütün intonasiyalarda (xüsusiylə lirizmə sahib dillərdə) səbəblər oxşar kədərlə axtarılır. pourquoi, chéri? perche, marcello? bir yanğı var "niyə" sualında; eynilə belə: " məni niyə gözləmədin?"
bilmirəm...
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
yuhanna (1/1): əvvəlcə söz var idi və söz, tanrıydı. buradaki tanrı sözünü, köhnə yunancaya məxsus, melodiya sözüylə dəyişdirmək xoşuma gəlir. əvvəlcə söz var idi və söz, musiqiydi. hər sözün melodiyası olmur; lakin elə ifadələr var ki, - və xüsusiylə bu ifadələr eyham vurduqları, kəsb etdikləri mənalarla da səsləniş/vurğu baxımından lirik, sentimental, xoşbəxt, poetik vəya hüzünlü əlaqə içinə girirlərsə - o sözlər hərəkətin altında qalır, vəya hərəkətin özünə çevrilirlər... ağlıma çox sevdiyim əlvida sözü düşür. mənası etibariylə xeyli köklü kədərə malik bu sözün digər dillərdəki qarşılığıyla, "bir daha görüşməməyin", "bir daha görməmənin" kədərini müqayisə edirəm. amerikanlılar "farewell" deyirlər; sinonim olaraq, " goodbye" sözü var. lakin "goodbye" daha çox "hələlik", "görüşərik" optimistliyini ötürür sanki. "farewell" də isə xüsusi, ağır yanğı var... fransızlar " au revoir" (ouğva), ruslar, " прощай", çexlər " sbohem" (daha çox gülə-gülə mənasında vidalaşırlar), polyaklar " pożegnanie", kədərli kişilər və qadınlar vətəni italyanlar " addio", portuqallar " adeus" (hər iki ifadə adagio - ağır templi musiqini xatırladırlar) deyirlər. və yuxarıda sadalanan sözlərə diqqət kəsilsək, məlum ayrılıq, bir daha heç nəyin geri qayıtmayacağı həqiqətindəki kədərə vurğu olan - əlvidanın melodiyasını hiss edərik...
anar isə "beşmərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi" romanının ilk sətirlərində təhminənin zaura əlvidasına belə şərh verir ki, "əlvida", "hələlik", "görüşərik" - bunlar eyni sözdürlər. hələlik deyib, bir ömür görüşməmək də olar, əlvida deyib, bir gün sonra qovuşmaq da...
yəni ki, çox çətin söhbətdir birinə əlvida demək. daha da çətini, əlvidanı reallaşdırmaqdır. bunu isə nə melodiya, nə sözlər nə də tanrı ifadə edə bilər...
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
xatırlamayan adam* van den budenmayer
insan sifətlərini xatırlamamaq kimi problemim var. tibb buna, ona öyrəşməyim üçün, tələffüzdə ilişdiyim adlar qoyub. mənim latın diliylə problemim yoxdur, üzləri, adları, insanları xatırlamıram sadəcə. çirkinəm, o qədər çirkinəm ki güzgü fobiyam var. saçlarım tökülür, fərq edilməyən sifətim, yeyilmiş dırnaqlarım var. bunun səbəbi genetikdir. ya da deyil. sadəcə genetik olduğunu deyərək, özümdən utanmamağı öyrədirlər. çirkinliyimi anama borcluyam. tanrı onu yaradanda qadınlara qarşı düşmən olmalıydı. yoxsa bu qədəri mümkün deyil. anamı asanlıqla günahlandırıram...
insan sifətlərini xatırlamıram. buna görə çox insan itirmişəm. öz üzünə dəyər verməyən başqalarının üzünü unutmaqda mahirləşir. zamanla. insan yaşadıqlarını axtarır başqalarında. yaşamadıqlarımızı yaşamamışıq, o qədər. sonra adları unuduram. bunu görə də insanları rənglərə, səslərə bölürəm. qalın səsli qadın, mavi rəngli kişi və sairə.
amma qırmızı qadını unuda bilmirəm. adı olmadığına görə, o qırmızıdır. onu bugün xəstəxananın çıxışında siqaret çəkərkən fərq etdim. siqareti iki barmağının arasına sıxışdırıb, primitiv dekabr soyuğunda titrəyirdi. bəlkə də xərçəng xəstəliyini otuz dəqiqə sonra öyrənib, altı aylıq həyatında mübarizə aparmağı öyrənəcək. bəlkə də həkimdir, ya da tibb bacısı. amma mən onu xəstəliyinin ağrısıyla təsəvvür etdim. məni fərq etməmişdi. yerdə dayanan daşları təpikləyərək siqaretin tükənməsini gözləyirdi. yaxınlaşdım. daha əvvəl anamdan başqa heç bir qadına yaxınlaşmamışdım. seks həyatım yox idi. bir dəfə fahişə yanında olmuşam. koridorda ayaqlarında partlamış damarlara baxıb, boşalmışdım. pulumun yarısını almışdı amma. hər nə isə. yaxınlaşdım.
daha əvvəl qağayı səsli qadına aşiq olmuşdum. onun rəngi boz idi. soyuq və ruhsuz. adı, üzü, yaşı yadımda deyil. ona da yaxınlaşmışdım. qağayı səsli qadının sifətini aşiq olduqdan iyirmi saniyə sonra unutmuşdum. qırmızını isə unuda bilmirdim. hətta indi belə, bütün hər şey bitdikdən sonra hələ də yadımdadır. ona sadəcə qadınların əllərindən daha ağırlıqlı olaraq üşüdüklərini dedim, gülümsədi. belə lazımsız məlumatlar qadınlara təsir edir. amma heç nəyi bərpa etmir. qırmızı təşəkkür edərək içəri keçdi. xəstəliyini öyrənməyə. mən isə onu unutmadığıma görə xatırlayıram. nə vaxtsa qarşılaşsaq, bütün bunları ona etiraf edəcəm.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
qadının yaradılışından başlasam, ən təməl olana ensəm, hər şey corab söküyü kimi parçalanacaq. məncə qadınla kişi bərabər hüquqlu deyildi, deyil, olmayacaq olaraq başlamalıyam. bunun səbəbi qadın düşməni ya da feminist olmağımla əlaqəli deyil. bunun səbəbi müharibə açdığım və boğulduqca uduzduğum təbiətin qaydalarıdır. təbiət yaratdığı insanlığı tərəzinin bərabər ağırlığıyla ölçməməliydi və ölçmür. çünkü bərabərliyin olduğu yerdə drama, konflikt yaranmır və insanlıq dramasız, tragediyasız yaşaya bilməzdi. bu bərabərlik frazaları üstünü deyəcəklərimdir.
təbiət qadına ağırlıq verib, çünkü yaratdığı ilk qadını sevəcək qədər uşaq idi. təbiət yetişkinləşdikcə qadın da paralel olaraq böyüməyə başladı və təbiət ona aid olanı heç kimlə paylaşmadı. qısaca, qadın təbiətə aiddir və təbiətin sevgilisidir. məntiqlə yaxınlaşsam, qadın daha güclüdür.
qadının gücü fərqli mövzularda yatır. qadın ağladığı, güldüyü, gülümsədiyi, yalvardığı, yalvartdığı bütün mövzularda ən böyük saxtkarlıq memarı halına gələbilər. cəmiyyətlər və fərdlər tərəfindən saxtakarlıq mənfi olaraq analiz edilsə də, qadın bu silahın (medalın) digər üzünü görəbiləcək potansiyala sahibdir.
amma təbiətin gücü qadına, sevgilisə verdiyi hüquqlarla da sübuta yetirilir. qadın yaradılış olaraq beyini ikinci planda tutan, hisslərini qüvvətləşdirən varlıqdır. kişi isə konfliktin bərpası üçün bunun tamamiylə əksi.
xarakterlərin inkişafında bu iki hissə yer dəyişiminə açıqdır, amma təməl olaraq bunu ələ alsam, yanıldığımı fikirləşmirəm. qadın həvvadan bu yana itaət edən halındadır. tarix boyu bu itaətin dozajları mümkün olduğu qədər azaldılıb və günümüzdə bərabər hüquq anlayışına qədər gətirilib. amma bunun adı bərabər hüquq yox, qadının özünü fərq etmə gücüylə açıqlanır.
xəyanət mövzusunda qadınlar çox mənalı açıqlamalarla dəyərləndirilə bilər. xəyanətə sürülən qadın qəddardır. haqqlı olub olmadığı fərdin yox, şərtlərin dərəcələriylə açıqlanmalıdır. normal olaraq isə qadınla kişini xəyanətdə ayıran balaca xətt budur: kişi, qadınıyla cinsəlliyin həddinə çatdıqdan sonra ətrafa açılmaq hissi ilə qarşılaşır. qadın isə bunun tam əksi, bu həddə çatdıqdan sonra, kişiyə bağlanmağa başlayır. dediyim kimi bu dəyişə bilər, şərtlər mütləqdir. amma ən başda ifadə etdiyim təməl, təbiətin iqtidarındadır. qadına ona aiddir. və kişi təbiət olmağa çalışacaq qədər ya cəsurdur ya da axmaq. bu hissə müəmmalıdır.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
kimilərinə görə charles, kimilərinə görə bukowski, mənə görə hank. linda üçün də hank idi. egosantrik çıxacaq, amma onu tanıyanlar üçün o hank-dən başqası deyildi.
hank-i on altı yaşımda tanımağım təsadüf nəticəsində olmuşdu. son sinifin son partalarında oturan, beş il sonra hara aid olacağını bilməyən, hədəfsizlik ucbatından onlarla insan itirmiş, passiv bir şagird idim. o günlər üçün insanlar təsəlliyə, onları başa düşəcək bədənlərə ehtiyacı olur. hər iki ehtimaldan ixtisarlaşdıqca kitablara tərəf hərəkət edirsiniz. hank-ə qədər çox kitab xətm, bəzilərini də xədim etmişdim. onun da ifadə etdiyi kimi: sizi parçalaya bilməyən yazıçı, kitabı boşuna yazıb. məni parçalamışdı. indi parçalamır. çünkü o həyata çevirilmişdim...
pis moruğun notlarıı ilə başlasam da, ikinci dəfə həyata gəlsəm, o kitabla başlamayacaqdım. la free press-ə içki almaq adına, həyatını davam etdirərcəsinə yazdıqlarını oxumaq istəməzdim. səhv etmirəmsə hank-ə ilk kitabıyla - ekmek arası - la başalamaq məntiqli olacaqdı. burada hank-in avtobiyoqrafiyasını yazmaq istəmirəm. səhv anlaşıldığı, ucuzlaşdırıldığı, nöqtələrə biraz işarə verəcəm.
səhv anlaşılmaq, ucuzlaşmaq, dayaz ola ola dərinlik haqqında fikir ifadə etmək hank-i güldürürdü. çünkü ona görə hərkəs tərəfindən sevilmək, nələrinsə yolunda getmədiyi mənasını veriridi. hamı tərəfindən sevilmək yazıçılıq kariyerasının sonudur. amma işarə vermək istədiyim yer - nə qədər hank-in vecinə olmasa da - səhv anlaşılmaq bacarığıdır.
bacarığıdır, çünkü səhv anlamaq asan, insanlığın asanlıqla mühakimə etmə potansiyalını inkişaf etirir. insanlığın ilk peşəsəi fahişəlikdirsə, ən ustalaşdığı peşə səhv anlamağıdır.
onu mühakimə etmək bir kitaba sığımır, külliyyatını bitirməyə də. hank-in varlığı şeirlərində yatır. onu onsuzda düz yazsısını, şeirindən çox sevənlər, yanılırlar. ya da şeirin tanrı olduğu məntiqini anlayacaq dərəcədə böyüməyiblər.
hank, yazdıqları şeirlərdir.
hank, ironiyadır.
ironiyadır, çünük yazdıqlarının altında, subniminal olaraq əxlaqçı, romantik, insanlıq və həyat haqqında beş cümləsi olan yazıçı ola bildi. sizə kiçik bir sirr verim: yazıçı, yazdıqları deyil.
ironiyadır, çünkü celine, hemingway, tolstoy paranoyalarını yaradaraq oxuyucusunu aldatdı.
əvvələ onu oxduqca fikirləşirdim, indi isə mətnlərin altında gizlənən ironiyaları fərq etdikcə gülməkdən başqa əlimdən heç nə gəlmir. hank klassika deyil. klassika ilə tək əlaqəsi chopin dinləyərək yazdıqlarıdır. bəsit anlatım səviyyəsində avtobioqrafiq təsəvvürlərini, yaşadıqlarını yazdı. səhər oyandığım vaxt başqalarının ayaqqabılarını geyinmirəmsə, öz yaşadıqlarımı, avtobioqrafiq üslubla yazmağım məntiqlidir dedi. yazıçılıq hank üçün qarnını doyudzdurmaqla başlamışdı. sonra şəraba, şeirə, qadınlar çevirildi. içkili halda çeçələ barmağını l hərfinə oxşasın deyə sındıran insandan daha başqasını gözləmək məntiqli deyildi.
məni niyə oxuyursunuz ki sualını vermişdi hank. ya içiniz sıxılır, ya da təksiz, ya da populist olacaq qədər vaxt saxlıyırsınız özünüzə. başqa edəcəyim heç nə yox idi hank.
hank haqqında bacardıqca yazacam. səhv anlaşılmağı, həyatının sadəcə içki, sikiş, qadınlardan ibarət olmadığını görəcəksiniz. bəlkə də yazmayacam. hank insanlara mənasılzığı öyrədir. bunlar mənə - sabah - mənasız gələ bilər.
nəticədə bura yazmağıma səbəb şərab içmək istəyimdir!
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
heyf ki,
heyif ki jean: səninlə heç vaxt bir qatar səyahətinə çıxmayacağıq,
a. adlanan bir peronun,
ya da yirmi səkkiz nömrəli bir kupenin içində rastlaşmayacağıq.
heç olmadığım peronların içində qatarı nə qədər gözlədiyini,
vaxt ötsün deyə əllərini ovuşdurub ovuşdurmadığını,
əyləşdiyin skamyanın yanına yazılı xatirələri,
biletinin üstündə səni məndən uzaqlaşdıran adresi,
(paris, michigan, mexico city?)
əsla öyrənməyəcəyəm.
bu tarixin təkrarlanmasını sevdiyi bir günahıdır,
atamla anamın sevişməyə gec qərar verməsi,
tanrının uzaqlardan bir yerdən gülümsəməsidir:
yoxsa hər şey əvvələ qayıtsa, istədiyim kimi olsa,
çox deyil, otuz yeddi il əvvəl doğulsam,
çemodanlarını yerləşdirdiyin kupenin yanında,
səni fikirləşə fikirləşə, mənzərədəki donuzlara baxar,
kofemi içər,
və bilərdim:
bütün bu vaxt ərzində yatıb yatmadığını,
yoxsa mənim kimi palçıqda üzən donuzlara baxıb,
kədərlənib, kədərlənmədiyini...
indi otuz yeddi il uzaqdasan,
bu şeiri yazdığım yaşda...
sevişdiyin bütün kişilərdən,
ən azından biri ola bilmədiyim üçün,
üzr istəyirəm.
buna görə kimi günahlandırmalıyıq?
zamanı?
bəlkə də heç parisdə doğulmazdım.
yoxsa tanrını?
bəlkə də heç yoxdur o,
tək reallıq: sənin ştatlarda,
mənimsə bakıda,
həyata göz açmağımız,
sənin güclü kişiləri sevmə sindorumundan əziyyət çəkməyin,
mənimsə sevə biləcəyim bütün qadınlarda səni axtarmağım olub.
saçlarını kəsdir dediyim bütün qadınlar,
əl quruluşlarına, xüsusiylə baş barmaqlarında xalın olub, olmamasına,
mimikalarına, dişlərinə, qulaqlarına
nəzər yetirdiyim,
bütün və tək günahları sən ola bilməyən qadınlara,
səninlə xəyanət etmişəm.
kim bilir, bəlkə də,
eyniylə təsvirdə olduğu kimi,
oralarda,
uzaqlarda bir yerdə,
sonsuz bir həyat var,
və tanrı bu şeirdən sonra səninlə məni,
elə orada,
parisin arxa küçələrinin birinə oxşayan,
prospektlərin birində,
on bir gün sonra tapılan çürümüş üzünlə
ilk dəfə qarşılaşdıracaq:
və səni sadəcə saçlarına görə sevəcəyimə heç şübhən olmasın.
van den budenmayer: jean sebergə ithaf edilən şeir
bu şeir bir fikirdən yarandı: çox köhnə, keçmişə aid olan hissdən. o vaxtlar bir qeyd dəftərçəsinə, bir kişinin dört tip seks bioqrafiyasının olduğunu yazmışdım.
birinci biyoqrafiya, bir vaxtlar bizə aid olmuş qadınlardan bəhs edirdi. tanıyırsınız əslində o qadınları: sizi sevən və sevginizin qarşılığı olan hisslər yığıncağından danışıram. bədəninə, ruhuna sahib olduğunu (öz aramızda bu böyük illuziyadır) fikirləşdiyiniz və bu fikirin sizdə yaratdığı rahatlığı təmin edən qadınlar.
ikinci biyoqrafiya: həmişə başqasını fikirləşən, lakin içindəki dərin boşluq, axtarış səbəbiylə sizinlə birlikdə olan qadınlar. sizinlə sevişdikləri vaxt ruhları başqa adreslərdədir.
üçüncü biyoqrafiya: yorulan kişi və təzə insan tanımaq istəməyən qadın əlaqəsi. onunla bir qatar səyahətində tanış ola bilərsiniz. ya da cenovanın arxa küçələrinin birində yerləşən kafədə. o qarson ola bilər. sizin isə axşam səkkizdə amsterdama biletiniz. sizdə heç nə (əslində hər şey alınacağı təqdirdə) alınmayacaq.
dördüncü biyoqrafiya: jean seberg kimi tarixin qaranlıq dəhlizlərinə basdırılmış, aranıza zamanın, tanrının, illərin, coğrafiyaların, okeanların, inqilabların girdiyi qadınlar.
belə halda şeir yazmaqdan başqa çarəniz yoxdur.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
açığı bu hal son vaxtlar məndə də yaranıb. indi yazacaqlarım biraz etirafla da əlaqəli olabilər; lakin bu ad: yazmaq istəyib də yazmamaq, indi ifadə edəcəyim fikirlər üçün idealdır.
əvvəla sözlük mütləq surətdə vacib məhfumdur. yer və zaman zaman bunu ifadə etməkdən çəkinməmişəm: buraların (sözlüyün) mahiyəti, illər sonra anlaşılacaq. burada fikirlər (şübhəsiz ki burada anonimliyin də rolu böyükdür) danışır. bir baza yığılır. insanlar (fikirimcə) istədiklərini sərbəst halda yazma güclərini tapa bilirlər. onlar yazdıqca əslində birbirimizi daha yaxşı başa düşməyə başlayırıq. kimliyimiz olmadığı vaxtlar (və paralel olaraq oxucunun da kimliyi gizlidirsə) dəyər vermə halları çoxalır. hər halda, bu mənə görə belədir. sözlük ön mühakiməni bacardığı ölçüdə minimalizə etməyi bacarıb.
mənim artıq yazmaq istəməməyimə səbəb sözlük deyil. düzdür, ara sıra mənim də etiraz etdiyim mövzular şişirdilir; mənasız, iki cümlə qurma gücündən yoxsun bəzi kimsələrin yazılarını oxuduğum olur; lakin bu mənim həvəsimi qırmaq gücündə deyil. yaxşı yazarların yanında, zəyiflər də olmalıdır. hər şeyi stabilizə etmək mümkünsüzdür. belə yaxşıdır. (bu arada iki cümlə qura bilməyənlər haqqındaki fikirim zarafatdır təbii ki; hamı cümlə qura bilir. belə deyək: sadəcə fikiri qarşı tərəfə ötürmə halında kiçik problemlər yaşayırıq ki; o da onsuz da zamanla düzələn, yoluna düşən bir periyotdur -* )
ümumilikdə hansı mövzu olur olsun, yazmaq istəyim artıq yoxdur. bunu özümlə, iç dünyam; bəli, biraz da şəxsi həyatımla əlaqələndirirəm. bəzi hallarda gələn kiçik depressiya dalğaları birinci dərəcədən yazmağıma əngəldir. hardasa üç gündür real həyatda danışmaq istəyim də yox olub. ancaq bu haldan zövq alıram. zaman zaman gəlir və gedir. şəxsi həyatımdan uzun müddət interneti çıxartmaq istəyindəyəm. onsuz da ağıllı telefonum vəya ona oxşar, insanların əsiri olduğu texnolojiq alətlərim yoxdur. geriyə internet qalır ki, işim onsuz da keçərlidir. kitablar və dvd filmlər bizimdir -*
van den budenmayerə gələk. indi bütün bunları yazarkən onu dinləyirəm. fonda labirynt çalmaqdadır. dört yazar frazası şübhəsiz ki kiçik bir oyundur. bütün 271 entry mənə aiddir. sözlükdə vaxt keçirtdiyim kiçik zaman ərzində heç kimlə şəxsi (eqoistcəsinə) konfliktim olmadı. bəzi anlarda yazı stilimi qeyri səmimiliklə (ala, şey, sən öl vs ifadələrini yazmaq vəya səsləndirməyi özümə yaraşdırmadığım üçün) günahlandırdılar. bunun üstünə deyəcəklərim qısadır: yazı tərzim və ifadə etmə bacarığımdan utanıb, çəkinmirəm. necə deyim? öz yazdıqlarımı dəfələrlə oxumaqdan zövq alıram hətta -*
mesajlar vaistəsiylə söhbətləşdiyim; fikirlərimizi paylaşdığımız, vermək istəyib də anonimlik adına verə bilmədiyimiz sualları xatırlayıram. qısacası, yaxşı təriflər, əla anlaşmalar fonunda, beynimizdən keçənləri ifadə etdik. rakı sözü aldıqlarım və verdiklərim; bunu mütləq reallaşdıracağıq -* başqa nə söz vermişəmsə, lütfən xatırladın.
yazmaq istəyəcəm. və yəqin ki bir gün qayıdıb, yazacam. bu çox yaxın tarix vəya bir daha olmaya da bilər. bu yəqin ki ilk səmimi entrymdir. günah çıxartma effekti verir.
bu arada, unutmadan: ara sıra başlıqları oxuyacam. interneti həyatımdan çıxardacam dedim; lakin bu, bu halı inanc halına gətirəcəyim mənasına gəlmir -*
uzandıqca yazasım gəlir. burada major notalarla bitirək: yola davam.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
yaraşıqlı yox; xarizmatik kişilərdir: bütün digər dünya kişiləri kimi öz sifət, bədən və ümumi görünüşləri genetikanın əllərində olan kişilərdir.
xarizma dəyərləndirilməsindən nəsibini almamış üçüncü sinif zövqlərə sahib qızların onları kənara itməsi; vəya kompleksə soxma cəhtlərini müşahidə etmək heç də çətin deyil. birincisi əsmərdirlər. əksəriyyətinin almacıq sümükləri çıxıqdır. burunları ağırlıqlı olaraq helenistikdir. gözləri açıq ya da tünd qəhvərəngidir. sarışınlar kimi ruhsuz deyillər.
mənfi cəhətləri: əksəriyyətinin boyları qısadır. geyim tərzləri formalaşmayıb. etik, kübar davranmağı öyrənməyiblər. vaxtı vaxtında sevişmə enerjilərini boşaltmağı bacarmadıqları üçün aqressiv və komplekslidirlər. (bunları əbəs yerə saymıram; səhv anlaşılmasın. zira insanın çöl görünüşünü iç görünüşləriylə qarışdıranlar üçün yazıram) dünya görüşləri; həmçinin intellekt gücləri qısıtlıdır.
xarizmaları avropada işə yarayır. asanlıqla (çöl görünüşləriylə: mənfi vəya müsabət) fərq edilirlər. sadəcə yuxarıda saydığım mənfi cəhətlər (ayaqqabılarının çirkili, əllərinin baxımsız, türk insanı kimi həftədə bir vəya iki dəfə çimmək alışqanlıqlarını da əlavə edərək) onlara qarşı ön mühakiməni, başqa millətlərin kişiləriylə qiyaslanma halını yaradır.
və şübhə yoxdur ki aralarında həm savadlı, etik və yaraşıqlı olanları da görmək mümkündür. və niyəsə onlar da bəzi azərbaycan qızlarının liqasına düşmürlər. tələbatları biraz kiçiltməkdə yarar var.
qısaca toparlasam: uşaq peydahlamaqdan qabaq seçəcəyiniz partnyora diqqət edin. uşaqlarınızı başqalarının altında bu tip dəyərsiz mövzuyla əzilməsinə şərait yaratmayın. hər kəsin şəxsi layiqi var.
aynaları da unutmayaq. aynalar da vacibdir.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
əsgərlikdə seks skandalları dünyanın bir sıra ölkəsində yaşanır. intihar hallarının yaranması, əsgərlik sonrası kütləvi əsəb pozuntuları, vicdan əzəbaı çəkən insanlar bu sistemin qurbanlarıdır.
dünən bu skandal türkiyədə təkrarlanıb: http://www.radikal.com.tr/turkiye/kislada_zorla_oral_sekse_iyi_hal_indirimi-1166499
qısa olaraq oral seksə məcbur edilmiş əsgər var və türkiyə ədaləti* yazarı burada gülmək tutur cəzanı on səkkiz ildən yeddi ilə qədər endirir. türkiyədə ədalətin işləmə stili belədir: bir nəfəri istədiyiniz qədər döyüb, sonra təcavüz edərək, silahınızla öldürmək haqqınız var. türkiyə ədalətinin, məhkəməsinin buna verəcəyi cəza, -qəsdən adam öldürmə- maddəsinə əsasən on, siksən on beş il olacaq. amma keçən həftə on səkkiz yaşlı uşağın, 43 nəfərin kredi kartından istifadə etdiyi aşkarlanır və o uşaq 199 il cəza alır. hümanistlik göstərməyəcəm. o uşağın cəzası əf, bayramlar, xına yaxdılar yollarıyla on ilə qədər düşəcək. sadəcə cəza sisteminin məntiqi çatdırıram. cəzanın verilməsində şiddətin payı demək olarki heç yoxdur və şikayətçinin varlığı cəzanızı artırıb, azalda bilər. yuxarıda yeddi il alan əsgərlər böyük ehtimalla həbslərini cəbhə xəttində keçirərək başa vuracaqlar. bunlar türkiyədə illərdir təkrarlanır.
əsgərlikdə niyə seks skandalları baş verir?
əsgərlik seks ehtiyacını bastıran ən təhlükəli faktordur. normal seks həyatına sahib olmayan əsgərlərin bu tip yollara əl atmasını başa düşmək olar. başa düşmək, haqq vermək mənasına gəlmir, amma bu xəbər sadəcə üzə çıxandır, çıxmayan, maraqlanılmayan minlərlə oxşar hadisə var.
bizi poxa salabilər verin, maraqlı deyil. amma azərbaycanda da analoji problem var və nə qədər əsgər cinsəl və sözəl təcavüzə uğrayır. bu intihara, əsgər yoldaşının ölümünə, öldürülməsinə, əsəblərin tarıma çəkilib psix olunmasına qədər davam edir.
hətta bu mövzuyla bağlı qısa bir hekayə var:
bir gün kiçik rayona əsgərlərin yatması üçün balaca danalar gətirilir. əsgərlərin sayısı 100 danalar isə 200dür. yəni hər əsgərə iki dana düşür. amma buna baxmayaraq bütün əsgərlər ac kimi danaların üstünə hücum çəkirlər. birisi əsgərdən niyə belə bir şey etdiyini, onsuzda hər kəsə iki dana düşdüyünü soruşur; əsgər, mənə ən yaxşısı lazımdır cavabını verir.
bu problemi başqa vaxt daha çox deşəcəm.
amma bu problemlər haqqında bildiklərinizi yazın.
türkiyə kimi ölkədən getdiyim üçün sevinirəm. ora yaşılacaq yer deyil artıq.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
insan doğuluşunu seçə bilmir: doğulduğu ayı, günü, saatı. ölkəsini, ölkəsinin içindəki xəstəxana vəya evi; o xəstəxananın içində sizi min bir sancıyla dünyaya gətirən ananı; yeddi saniyəlik orqazm üçün (bir seçimdən çox, bir sınamayla) sizi peydahlayan atanı; qardaşını, bacısını, ümumən ailəsini seçə bilmir.
cinsiyyəti də onun iqtidarında deyil. kim bilir, bəlkə də qadın olmaq istəyərdi, ya da kişi. bədənini seçə bilmir məsələn. döş gilələrinin rəngini, penisinin uzunluq vəya qısalığını, əl, dırnaq quruluşunu vs. (sonradan onları dəyişdirmək istəyi, təbiətə seçə bilməməyin verdiyi kiçik üsyanı xatırlatmırmı?)
deyilə bilər ki insan ölümünü seçə bilir. bunun üçün intihar var. haqqlı da sayılarlar; ancaq bunlarda bir növ digər həyat şərtlərinin üzə çıxardığı, içində şüuurlu vəya şüuursuz yüzlərcə seçimsizlik, qərarsızlıq və onların yaratdığı yadlaşma, çöküşün nəticəsi deyilmi? lakin bunu bacarmayan insanlar da var. tarix, topluluqlar yüz illərcə onları qorxaqlıq, cəsarət, güc vəya zəyiflik tərəzisində ölçüb, ölçür, ölçəcək. bu əhəmiyyətli deyil. əhəmiyyətli olan vaxtsız gələn (bu ifadə necə də çarəsizliyin ifşasıdır) xəstəliyin, bir avtomobil qəzasının, infarktın, zəhərlənmənin, əcəlin insanın əllərində olmamasıdır. eyniylə doğulduğu kimi: kimlərin ətrafında, ərazisində, iqtidarında, dövründə öləcəyini seçə bilmir.
güya insan sevdiyi qadın vəya kişini, dostunu, həyat yoldaşınımı seçir? onun bu seçimləri öz istəyinə görəmi, yoxsa əksinə, yuxarıda sadaladıqlarımın yaratdığı münbit şərait nəticəsindəmi seçilir? əgər sevgi seçiləbiləndirsə niyə onun ömrü çox vaxt qısa olur? şərtlər zaman keçdikcə əldə olan (əldə edilən) nəsnələri yaşamlarımıza adaptasiya edə bilir. bu isə təbiətin seçimidir.
bunların müqabilində insan universitet təhsilini, kariyerasını (ailə daxili hegemoniya nəticəsində əzilmiş, ata və analarının arzularını davam etdirən, heç də xoşbəxt olmayan minlərlə bədbəxti saymadan) ideologiyasını (bu da vaxt aşırı ata ideologiyası, irqin tələbi, sosial statusun üzə çıxma halıyla da yarana bilir) geyimini (çirkli ayaqqabılar, iyi verən corablar, səliqəsiz üst başla dolaşmaq məcburiyyətində qalanları yada salmıram) saç stilini (tökülən saçlar, saçının rəngi, seyrəkliyi, qalınlığı, ümumən genetikanın panoraması) və sairə, heç də insan həyatında həll edici (!) olmayan (bəli, təhsilin də həll ediciliyi təsvirini verdiyim insan çarəsizliyində bir yerə qədər söz sahibidir) epizodları seçə bilir. bu kiçik seçimlər (ona təbiətin təqdirə layiq jesti, vəya göylərdən bizə gülümsəyən tanrının bəxşi də adlandırmaq olar) əsas haqqlarımız olmalı seçimlərimizin bir növ qarşılığı, təsəllisidir.
xeyr, filosof deyiləm; ancaq insanın taleyində, yaşam kariyerasındaki həll edici seçimsizliyi azad olmadığımızı isbatlayır. gülməlidir: bəlkə də azadlığa olan ümumi aclığımızın səbəbi də bu detalda gizlənir. insan, seçə bilmədiyi hər şey üçün azad deyil. çünkü tarix göstərir ki, insan seçimlərinə görə mükafatlanmır; seçə bilmədikərinə görə mühakimə edilir.
seçmək ya seçə bilməmək? köhnə yunan tragediyaları da elə bundan danışırdı.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
bir insandan istənə biləcəklərin (ondan tələb edilənlərin) sərhədiylə əlaqəlidir. və bir neçə misal verərək davam edirəm: ağlıma salam sözü gəlir. bütün dünya dillərində özünə başlıca yer tutmuş bu ifadə qarşısında necə davranmalı? nəticədə insanıq, bu salamı almağı etik çərçivədə qəbul edirik. arxasından qaçınılmaz olan necəsən sualı gəlir. çox vaxt söz olsun deyə səslənən, ikiüzlülüklə verilən bu sual, eyniylə salam sözünün mənası tək, etik çərçivə və eyniylə sualın ikiüzlülüyü kimi, yaxşıyam, sən necəsən cavabına çevrilir. və artıq qarşı tərəf sizdən iki şey istəyərək, pozitiv reaksiya alıb. siz artıq bu andan sonra sizdən istənəcək bir şeyə proqramlısınız.
qarşı tərəf davam edir: bilirsən, siqaretim qurtarıb (ya da camel ciyərimə düşmür) olar sənin siqaretindən bir ədəd (!) götürüm? açıq danışaq, necə qarşılayarıq? böyük ehtimalla siqaretsiz keçən gecələrin, günlərin nə olduğunu yaxşı öyrənmişik. ya da bundan xəbərsizik; ancaq fərqindəyik ki siqaret həcmcə kiçik bir şeydir. deməli qarşı tərəfin buna ehtiyacı var. bir də axı qarşı tərəf bizdən bir ədəd istəyir. etik çərçivələrimiz (cəmiyyət tərəfindən gözlərimizin ölçüsünə görə müəyyənləşdirilmiş at eynəyimiz) yenə müsbət rəy bildirərək, siqareti qarşı tərəfə ötürür. sonra həmin insan şarjının bitdiyini, mümkündürsə sənin telefonundan istifadə etmək istədiyini dilə gətirir. həcmcə daha böyük bir dünya istənilir səndən və sən şarjın bitmə ehtimalının çox yüksək olduğunu bilərək (bədbəxt, öz halından bilirsən) telefonunu ona uzadırsan.
aradan kiçik bir fasilə keçir. yeməkxanada qarşılaşırsınız. adam pulunun olmadığını, axşam səkkizdə hesabına yatacaq pulu gözlədiyini ifadə edir. sən axı aclığında nə olduğunu öyrənmisən, ürəyin dözmür, onun yediyi yeməyin pulunu ödəyirsən. axşam saat səkkizdə qarşına çıxır; bankın transferində problemlər yaranıb. mümkündürsə ona borc pul verə bilərsən? aha bu artıq nə siqaret, nə telefon, nə də ucuz yeməkdir. bu puldur və hansı ki şübhəli yanaşmağın lazımdır. birdən fərq edirsən, anlayırsan ki yuxarıdaki üçlüyü sırf pulsuzluq ucbatından yaxşı öyrənmisən. insanlıq halıdır deyib, ona bir miqdar pul verirsən.
uzatmayım, qısa vaxt keçir. o insan bir gün evinə gəlir. həyat yoldaşınla yaşayırsan. qadının pişirdiyi yeməklərdən dadır, sənin aldığın içkiləri içərək piyan olur. yaranan sözlü çaxnaşma, ona etdiyin yaxşılıqları onun üzünə vurmağınla nəticələnir. əvvəlcə səni bu haqlı üzə vurmanla ittiham edir, sən bunu da qəbul edib, utanıb, ondan üzr istəyirsən. arvadının üstünə bıçaq çəkir. onunla yatacam və sən də bizə baxacaqsan deyir. bax burada qarşı çıxırsan. artıq beyninə qan getməyə başlayıb.həyat yoldaşını gözünün qarşısında sikmə tələbi səni özünə gətirib. özündən çıxırsan. səhv bir hərəkətlə özün bıçağın altına keçirsən. adam tələbini davam etdirir. deyir ki baxacaqsan və mən arvadını sikəcəm. əvvəlcə yatacam deyən adam artıq sikəcəm ifadəsini işlədir. yox desən nə olacaq? heç nə, gözü dönmüş o adam bıçağı boğazından səlist və soyuqqanlıqla keçirəcək. razılaşırsan. niyə razılaşdın? canın qiymətə minir.
bu təbii ki indi fikirləşdiyim və yazdığım bir şeydir. bu sual məni həmişə maraqlandırıb: bir insandan istənə biləcəklərin sərhədi varmı? varsa o sərhəd hara qədər davam edə bilər? kiçik şeylər deyib, keçməmək lazımdır. bir siqaret böyük bir pərdənin cırılmasıdır.
ailəyə də baxanda bu belədir: ailənin avtroitar siması atanı fikirləşin. üçüncü dünya ölkələrinin biraz (!) böyümüş uşaqları sırf ona yox dedikləri andan böyüməyə başlayırlar. bu çox vaxt on yeddi, on səkkiz yaşla əlaqəli, həvvanın başqaldırışı, tanrının tək qadağasına yox demə halına oxşayır. atalara yox dedikcə böyüyürük.
sevgililər arasında da yaşanır: vaxtı vaxtında yox demə bacarığından istifadə edə bilməyən bütün kişilər, qadınlar tərəfindən cəzalandırılır. kiçik bir hədiyyəniz (jestiniz deyil, məhz hədiyyiniz) ortadan pərdələri qaldırır. əgər siz yox cavabını verib, niyə o cavabı səsləndirdiyinizi müdafiə edə bilirsinizsə, artıq böyümüş, istər qadınınızın, istərsə də kişinizin (zira kişi bəsitdir; ona kiçik yataq macərası yaşadıb, boynuna ipi keçirə bilərsiniz) gözündə yüksəlirsiniz.
bu əxlaq (etik normlar, çərçivələr) viktorya çağında qüvvətlənərək, burjua həyat tərzinə çevrildi. yoluxucu olaraq, bütün insanlar arasında yayıldı. bundan qaçınıram. radikal dərəcədə olmasada, hə deməyə çalışıram. buna səbəb, insanlığın nə dərəcədə alçaq, ikiüzlü, yaradılışından saxtakar olmasını bəzən unutduğuma görədir. unuduram bəzi hallarda. lakin yox demək lazımdır. dövrümüzdə bunu bacarmaq sənət halına gəlib.
yox demə sənəti.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
açığı, faciə deyil; əksinə, təcrübədir. elə bir təcrübə ki, partnyorlar arasında anlaşılmazlığı (bir digər ifadələrlə, çatışmazlıqları, kompleksləri) əritmək gücündədir. və eyniylə bir çox kişi modelinə çətin gələn (inanılsın: bunu qəbullanmaq bəzi hallarda ciddi zaman alır) periyotdur. çünkü, kişinin zəyifliyi poliqonluğundadır; çünkü kişi, bir qadının yoxluğunu, onun ilki olması reallığına asanlıqla dəyişərdi.
baxın, kişiləri də başa düşmək mümkündür. nəticə etibariylə digər yaşanan təcrübələr qaçınılmaz olaraq onunla da əlaqəli hala gəlir. kişi, şəxsiyyətini (ataerkillikdən gəlmə penis şəxsiyyətdir polemikası) qiyaslama tərəzisində ölçməkdən qaçına bilmir. və istər istəməz, günəşin ətrafında rəqs edən dünya sakinləri bir çıxmazın içində, paradoksl yaşamaq məcburiyyətində qalırlar: bu hadisəni ilk dəfə törədən (qadınla sevişən) kişinin sevinciylə, bir digər kişinin (qadının digər sevgilisinin) buna heyfslənməsi. lirik mənzərədir: nəticə olaraq hamı birbirinin köhnə sevgililəriylə sevişir.
bakirəlik polemikası da çətindir: illərlə vaginalarını bastilya qalası kimi qoruyan qızlar, bu boşluq nəticəsində paranoyak varlıqlar halına gəlirlər. hərçənd dünya hələ ki, bunun tam olaraq öhdəsindən gəlmək gücündə deyil. çətindir, qəbullanmaq asan deyil ki, heç kim işğalçı insan təbiətinin şəxsi mülkü deyil. bəli, sözüm də odur: sevişən qadınla üzə üzə qalıb, bu vəziyyətdən təəssüflənmək, təəssüflənən tərəfin doyurulmamış aclığıdır. doyuzdurulmamış bütün eqolar, bəslənməmiş hisslərdən danışıram.
və cəhdlə inanmağa davam edirəm: bir kəsin ən böyük ifşası (onu tanıma halı) onunla sevişməkdən keçir. zəruri bədən ehtiyacının ödənməsiylə yanaşı, insanlar da kəşf edilir. ayrıca da; qloballaşan (söz gəlimi onu modernizm də adlandırmaq olar) dünya, paralel böyümənin, öyrənmənin, inkişaf etmənin əhatəsində, cinsəllik lənətindən qaçmağımızı əngəlləyir. bunu sadəcə qəbullanmaq lazımdır. və də, artıq demək olar ki bakirə qızların qalmadığını.
qısacası, mənim üçün maraqsız məhfumdur; lakin ikinciləri, daha əvvəl məşğul olduğu gerçəyini daha çox istəyərəm.
çünkü bir realist belə bitiridi sitatını: dünya fırlanır, insan qəbullanır.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
bu seks müddəti boyunca qadın tərəfindən aktuallığını qoruyan problemdir. problemin yaranması partnerini (kişini), məmnun etmək üçün qadın tərəfindən edilən orqazm təqlidləridir. tibbi və təbiətin buyruğuna əsasən qadın ortalama olaraq gec orqazm yaşayan varlıqdır. kişilərin böyük əksəriyyətinin tez boşalması və daha çox şərq kişilərinin yaşadığı penis həcmi problemi qadının boşalmağına problemlər yaradır. penis məsələsinə real yanaşmaq lazımdır və əlinizdə olmayan səbəblərə görə özünüzü günahlandırmağınız axmaq olduğunuz mənasına gəlir.
orqazmı təqlid edən və orqazm yaşayan qadınları tanımağı və kategoriyalara bölməyi sevirəm. müddət başlanğıc üçün vacibliyini qoruyur. bu qadının hormonlarına və partnerinin aktivliyinə görə dəyişəbilər, amma 35-40ın altında yaşanacağı inandırıcı deyil. ikinci periyod səslərlə bağlıdır və o artıq kişinin partnerini nə səviyyədə tanıdığıyla bağlıdır. orqazm təqlidi etməyən qadın bədənin gərginliyinə görə, normal həyatda çıxartmayacağı zövq qışqırıqlarıyla seçilir. bu da dəyişkənliyini qoruyur. üçüncü periyod isə, bədən gərginliyidir. bədən zövq nəticəsində gərginləşir (kasılır) ayaq baş barmaq dikəlir və sudurqa keçirən insanın gərginliyi ilə 30 saniyədən çox eyni qalır. bu həmçinin əl barmaqları üçün də keçərlidir. döş uclarına görə də partnerinizin təqlid edib etmədiyini aşkarlaya bilərsiniz. normal ön sevişmə mərhələsidə qadının döş uclarına fikir versəniz, onlar itiləşir. seks davam etdiyi müddətcə yavaş yavaş normal halına qayıdır. son olaraq isə orqazm yaşayan qadın, ön sevişmə zamanı itiləşən döş ucuna yenidən qayıdır. müddət, səslər, bədənin gərginliyi(!), ayaq baş barmağı, döş uclarının itiliklərini eyni anda aşkarlasanız, ortada təqlid yoxdur.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
mədəniyyət tarixinin beşiyi.
adəm ilə həvva, cənnətin əvəzsiz guşəsi olan adendə, hələ almanı gəmirməmişdən çox qabaq, günah və utanc hissindən yoxsun halda həyatlarına davam edirdilər.
adəm sonsuz təbiətin əhatəsində bir uşaq kimi qaçışır, lüt ayaqlarıyla yerdəki çiçəkləri əzir, dodaqlarıyla fit çala-çala torpaq ananın üstünə işəyir, sıçırdı. bəzən həvva da qabırğasından törədiyi kişisinə qatılır, insanlıq tarixi var olduqca dəyişməyəcək bədənsəl təlabatlarını ödəyirdilər.
qoxu hissiyatı hələ o qızıl çağlarda inkişaf etməmişdi. bir digər tərəfdən qoxular hələ lənətlənməmiş, vəya əfsun edici hesab edilməmişdilər. ona görə onlar üçün adenin yaşıllıqları üstünə həkk edilən ifrazatları, kədərli bir qızılgüldən (onun qoxusundan) bir o qədər fərqlənmirdi.
sonra olanlar hər kəsə məlumdur. həvva hissiyatına uduzur (qadınlığın ilk inqılabı), adəm məntiqsiz davranaraq almanı dişləyir və onlar beləliklə günah və utancı eyni anda kəşf edirlər. bu kəşf etməylə birgə ilk protest edilən çılpaq bədən olur ki, buna da səbəb penis, vagina və anüs olur. deməli heç nə artıq əvvəlki kimi olmayacaq adendə. bu utanmayla birgə bir ritualda sona çatır. ritual: torpaq anaya qayıtmağı xatırlamaq naminə bir jest...
mədəniyyət tarixi, tualetlərin təbiət ananın qoynundan dörd divar arasına keçməsiylə başlayır. sonra ora qapı əlavə edilir, qapı arxadan bağlanır və belədə tək tənha, bir səhnəni xatırladan tualet pistləri insanı ətraf dünyadan məhrum edir.
mən daha çox tualetə girib arxadan qapıları bağlayan insanlarla maraqlıyam. və qeyd edək ki, bəzi insanlar (uşaqlıq fobiyaları, klastrofobiya nəticəsində) qapını arxadan bağlama ehtiyacı hiss etmir. mən, hərəkətin iki mahiyətiylə maraqlanıram: qapını bağlayıb, orada sıçmaq vəya işəmək; lap deyək masturbasiya etmək. hamı bilir ki bir insan tualetə çox vaxt bu üç hərəkəti reallaşdırmaq üçün girir. birinci variantda, qapının bağlanması adəm ilə həvvanın utanc hissləriylə müqayisə edilib, açıqlana bilər. çünki, bəli, mən işəyib vəya sıçıram, amma bu mənimlə öz bədənim arasındaki əlaqəmdir və sizlər - ev sakinləri, pub/cafe yoldaşlarım - məni bu halda görə bilməzsiniz... bu hərəkətin kökündə lənətlənmə var. utanc hissi aşkardır. demək olar ki heç kim sıçdığı vəya işədiyi anı risk altına atmamaq naminə qapını bağlayır.
ikinci variantda isə, qapının bağlanışı, xəyalpərəstlik və diqqət mərkəzində qalmayla açıqlana bilər. işəyirəm, deməli varam. onlar sanki bir tərəfdən də inandırmaq istəyirlər ki, biz əslində tualetdə heç nə etmirik. sadəcə xəyal qururuq. özümüzlə dərdləşirik. kitab oxuyub, gələcəyi fikirləşirik. problemləri bu qısa vaxt ərzində tək başına həll etmək istəyirik. və bu bağlı qapılar arxasında xəyallarımızı bölməmək naminə qapıları bağlayırıq.
nə isə. neçə vaxt idi bu mövzu ağlımdan çıxmırdı; dərdləşmək istədim.
Notice: Undefined variable: user_id in /var/www/soz6/sds-themes/vengeful-light/profile.php on line 1336
blok - başlıqlarını gizlət
Notice: Undefined variable: user_id in /var/www/soz6/sds-themes/vengeful-light/profile.php on line 1343