4. gürcü rejissor nana ekvtimishvili’nin minimalist filmi... burdan qubadlıya qədər gedən adam nikli yazara filmi izləməyi məsləhət gördüyü üçün təşəkkür edirəm...

--spoiler--

filmdəki hadisələr 1992-ci il gürcü- abxaz müharibəsi ərəfəsində cərəyan edir...filmin başlancığındakı çörək növbəsi, uşaqlığı o ərəfələrə təsadüf edən, talonla çörək alan mənim kimi izləyicilərə acı bir təbəssüm eşliyində nostalgiya yaşadır...eləcə də, 90-cı illərin digər yadigarları neft lampaları, işıqların tez-tez kesilmesi ve.s...
filmin ilk dəqiqələrini izlərkən andrey zvyagintsev’in “vozvrashenie” filminə bənzədiyi duyğusuna qapıldım ...hətta bu filmin iki bacı versiyası olduğunu düşünsəm də, filmin gedişatında yanıldım...lakin hər iki filmdə istər açıq şəkildə, istərsə də örtük şəkildə istifadə olunan ata leytmotivi basqındır...filmdə edipal kompleks (natia’nın qardaşı gia’nın atasını öldürmək istəməsi), post-modern psixoanalizin “absent father- father hunger” məfhumları filmdə natia və eka obrazlarının timsalında qarşımıza çıxır...hər gün sərxoş olaraq evdə dava salan atasından nifrət edən natia’nın xarakteri “absent father” məfhumunun izlərini daşıyır...ata sevgisini, yaxınlığını onu sevən oğlanlarda axtarır, sonda da atasının prototipi olan ketoyla evlənir...eka’nın atası isə həbsdədir... eka uzun müddətdir atasını ziyarətə getmir...lakin natiadan fərqli olaraq o atasına nifrət etmir...atasına aid əşyalara toxunmaqla adəta ata figurunu kultlaşdıraraq “father hunger” nəzəriyyəmi təsdiqləyir...
filmdə ədəbiyyatda da çox istifadə olunan foreshadowing texnikasından məharətlə istifadə olunmuşdur…bunlardan ilki, natia’nın evində atası və anası dava edərkən şərab sürahisinin qırılması, axan şərab irəlidə axacaq məsum lado’nun (dibim düşdü izlerken, yeme de yanında yat cinsden) qanına işarət etsə də, lado’nun natiaya verdiyi silah isə “çexovun silahı” texnikası olaraq aldatmaca funksiyası daşıyır…filmdə əldən-ələ keçən silahdan atəş açılmır…bununla da rejissor stereotipden məharətlə istifadə edərək, izləyicilərə gərgin atmosferi yaşada bilir; bir növ “sağ göstərib, solla vurur” (buna ədəbiyyatda red herring deyilir)
istifadə olunan bir digər leytmotiv yaşlılar (köhnə nəsil) və gənclər (yeni nəsil) dixatomiyasıdır...filmdə gördüyümüz köhnə nəslin nümayəndələri bir mənalı olaraq mənfi olaraq təsvir edilib…onların hamısı bədbin, acıqlı, gücsüz olana qarşı amansız, güclü qarşısında susub səsini çıxarmayan(çörək növbəsindəki adamlar), natia’nın sərxoş atası, eka’nin cinayətkar atası, işləri-gücləri dava-dalaş olan natia’nin ata-anası, eka’nın ətrafda olub-bitənə laqeyd anası, məktəbdəki despotik müəllimə kimi obrazlarkən, yeni nəslin nümayəndələri bütün o arada qalmışlıqlarına, yoxsulluğa, çətinliklərə baxmayaraq rəngli, üsyankar ruhlu (müəllimə qarşı gələrək sinfi tərk etmələri), haqsızlıqlar qarşısında susmayan, həmrəy yetişkinlər olaraq göstərilir…filmin adından da görüldüyü kimi tumurcuqlanan yeni nəslin nümayəndələrinin daha sonralar “qızılgül inqilabın”ın ön sıralarında olması və günümüz gürcüstanının ictimai-siyasi həyatında fəal iştirakları bu iddiamı təsdiqləyir…
filmdə insanların gözü qarşısında natia’nın qaçırılmasına heç bir reaksiya verməmələri, bu səhnədə vicdan rolunu oynayan eka’nı şiddət (şillə) yoluyla susdurmaları, cəmiyyətin artıq yozlaşdığının bir göstəricisidir…natia’nın toyu ise natia-eka münasibətlərindəki dəyişimin və ideolojik qırılmanın başlanğıcıdır…ən yaxın dostunun gözünün önündə qaçırılmasını, sevmədiyi bir adamla zorla evləndirilməsini qəbul etməyən eka toyda sevinməyən tək adamdır…buna baxmayaraq məğrur və dikbaş natia’nın (sinifdə müəllimə qarşı qoyanın ilk o olduğunu xatırlayın) bu vəziyyəti qəbul etməsi, eka’nı təəccübləndirir…natia əvvəlcə qaçırılır, sonra isə kartof soymağa məcbur buraxılır….beləliklə natia’ya dolayı olaraq qadının yerinin mətbəx olduğu ideyası aşılanır…onun içindəki üsyankar ruh öldürülür…şekspirin şıltaq qızı, evliliyə, böyüklərin sırasına ilk addımı atmaqla əhliləşdirilir (taming of the shrew)…toy səhnəsində eka’nın məğrur ifadəylə, tək başına şaloxo rəqsini ifa etməsi onun erkək hegamoniyasını qəbul etməməsi, ərk iqtidara başqaldırması olaraq oxudum…

daha sonra eka’nın natia’nı ər köçdüyü evdə ziyarətə gəlməsi səhnəsində ikisi arasındakı dialoqdan natia’nın pianist olma arzularından vaz keçməsini öyrənməsi, eka üçün ikinci şok olur…o səhnədə eka’nın sadə, məktəbli qız geyim tərzinə kontrast təşkil edən natia’nın evil qadınlara bənzər saç düzümü və geyimi də ikisi arasındakı fərqi vurğulayır...filmdəki diğər ər-arvad kimi keto və natia’nın dalaşmaları, natia və ekanın o səhnənin sonunda bərabər gülüşmələri natia’nın əhliləşdirildiyinin, lakin hələ evcilləşdirilmədiyinin bir işarətidir…
ümumiyyətlə filmdə eka və natia insanın ağlı və ruhunun təmsilçiləridir sanki…soyuqqanlı, hadisələrə məntiqlə yanaşan eka sağlam düşüncənin, çılğın və üsyankar natia isə insan ruhunu təmsil edir…filmin sonunda eka’nın uzun müddətdən sonra atasının ziyarətə getməsini insanın sadəcə ağıldan ibarət bir rasional varlıq olmadığını, hiss və duyğuların da rolunu qəbul etməsi olaraq gördüm…beləliklə, əvvəllər atasının (hansı səbəbdən qonşusunu öldürməsi bizə məlum olmasa da) cinayət törətməsini qəbul etməyən eka, sonda qatil olmaqdan heç kimin sığortalanmadığını, ən yaxın dostu natia’nın az qalsın qatil olacağını özü son anda əngəlləyərək atasını bağışlayır…


--spoiler--