1. bu sifarişi verən: naümid
Toponimlər də adlanır. Mənbə ensiklopedik lüğətdən olduğu üçün əlifba sırası ilə yazmışam. Hamısı bu qədər deyildi, bunlar arasından seçdiklərimdi.
Ağcabədi - mürəkkəb söz olub, ağca (bozumtul, ağımtıl) və bədi (ərəb mənşəli badiyə sözündəndir, düzən, düzənlik mənasındadı) sözlərinin birləşməsindən ibarətdir. Rayonun coğrafi mövqeyindən də görmək olar, yəni daha çox "əkilməyən dağ yamacı" mənasına gəlir.
Ağdam - ağ sözünün daha çox rəng mənasını verdiyi düşünülsə də, alçaq, kiçik mənasındadı. Ağdam, yəni alçaq təpə, kiçik təpə, dam mənasındadır.
Ağstafa - rayonun adı ilə bağlı bir çox fikir ayrılıqları olsa da, ağsu (təmiz, şirin su) və tafa (zınqırov, qaval, səs-küylü mənasında) sözlərinin birləşməsindən yaranıb. "Səs-küylə axan su" deməkdir. Buna baxmayaraq, xalq arasında toponimin mənşəyi "oğuz tayfası", "Oğuz təpəsi" olaraq da bilinir.
Balakən - 13-18-ci əsrlərdə gürcü mənbələrində belakani variantının adı çəkilir. eyniadlı çayın adının etimologiyasına baxdıqda bel (təpə, yüksəklik), kan/kən (çay) mənasını verir. "Yüksəklikdən axan çay" deməkdir.
Biləsuvar - bu rayonun tarixi sasani şahı xosrov ənuşirəvanın hakimiyyət vaxtına qədər gedib çıxır. 13-cü əsr mənbələrinə görə, hökmdar Kür-Araz ovalığına 10 min "suvar" yerləşdirmişdi. Bilə komponenti toponimiyada düzənlik, çöl, səhra deməkdir. Biləsuvar suvarların yaşadığı çöl, səhra mənasına gəlir. Lakin rayon sadəcə 1992-ci ildən belə adlanır. Ssri hakimiyyəti dövründə rus yazıçı aleksandr puşkinin şərəfinə puşkin adını daşıyırdı.
Cəbrayıl - rayonun ərazisində Cəbrayıl ata adlanan şəxsin adına pir var. Deyilənlərə görə, Cəbrayıl əfşarların nüfuzlu şəxslərindən biri idi və 16-cı əsrdə bu pirdə dəfn olunub. Hazırda rayonun 6 kəndinin həmin kişinin oğlanlarının adını daşıdığına aid məlumatlar da var. Belə toponimlər antropotoponim adlanır.
Cəlilabad - hasıllı, ərazisinə köçürülmüş həştərxan ailəsinin şərəfinə həştərxanbazar/astarxanbazar adlarını daşısa da, 1967-ci ildə görkəmli yazıçı-dramaturq cəlil məmmədquluzadənin 100 illiyi şərəfinə Cəlilabad adını almışdır. Memorial toponim sayılır.
Culfa - tarixən cuğa, calva, culf, culha və s. Adlarını daşıyan culfa rəsmi olaraq 1950-ci ildən bu adı daşıyır. Culfa sözü "toxucu" deməkdir və orta əsrlərdəki tacir təşkilatları ilə əlaqələndirilir.
Goranboy - rayon əvvəllər tayfa adı olan boyəhmədli adını daşısa da, sonralar ehtimal olunur ki, goran çayı ilə əlaqədar Goranboyəhmədli, sonradan isə Goranboy adına keçmişdir.
Hadrut - qəsəbə olsa da, etimologiyası çox maraqlı olduğundan və azad olunmağı şərəfinə qeyd etmək istədim. iran dillərindən ha (ara), du (iki), rud (çay), sözlərinin birləşməsindən yaranıb. "iki çay arasında" deməkdir.
Kəlbəcər - tədqiqatçıları bir neçə yerə bölən ad. Bəzi tədqiqatçılar qədim türk dillərindən kevliçer (çay üstündə qala) kimi izah edirlər. Tərtər çayı boyunca süni mağaralar yerləşdiyindən Kevil (mağara), cər (yarğan, qaya) kimi olduğu iddia edənlər də var. Bəzi tədqiqatçılara görə isə rayonun adı kevli (çayın ağzı) və car (dərə, yarğan, əks tərəf) sözlərinin birləşməsindən düzəlib. Əvvəllər kəbləcər də adlanıb.
Kürdəmir - bəzən "kürd əmir", "qurd əmir" kimi izah edilib. Amma tədqiqatlara görə, rayonun adı Kür çayı ilə bağlı olub "Kür dəyməyən yer" mənasındadır. Kür sözünün dəli, qəzəbli mənasını verdiyini fikirləşərək Kür dəmir, yəni "qəzəbli dəmir" kimi də izah edilir.
Ensiklopediya k hərfində bitirdi deyə bura qədər yaza bildim.