3. ivan qonçarovun 1859-cu ildə yazdığı roman. əsər 1 ay müddətində yazılsa da yazıçı bu mövzunu 10 il müddətində beynində düşündüyü barədə açıqlama vermişdi.
“oblomov” romanı 300 kəndlisi olan və " ma solitude, mon ermitage, mon repos" (mənim yalnızlığım, mənim inzivam, mənim rahatlığım") frazasını özünə həyat tərzi seçmiş kənd zadəganı oblomovun məşum həyatı barədədir. roman oblomov və dostu andrey ştoltsun fonunda rus və qərb insanının həyat tərzini, eləcə də süst həyatın gec-tez məhvlə nəticələnəcəyini ön plana çəkir.

--spoiler--

əsas sürətlər:
ilya iliç oblomov – həyatda görüb-görə biləcəyiniz ən tənbəl, süst, passiv insan, eyni zamanda ən səmimi və ən ürəyitəmiz insandır. əsas fəaliyyəti yatmaq və yemək yeməkdir. əqli cəhətdən gerilik yoxdur, hətta bəzi istedadları var, amma onun bu cür hərəkətsiz yetişməsinin əsas səbəbkarı, deyərdim ki, onun ailəsi, “ oblomovka” kəndində keçirdiyi uşaqlıqdır. ilya iliç oblomov sahib olduğu kənddən gələn illik gəlirlə yaşayır, amma bir dəfə olsun, kəndə gedib malikanəsinin və kəndlilərin (mujiklərin) vəziyyəti ilə maraqlanmır, o, bir ünvandan başqa ünvana köçməyi və ya səyahət etməyi, aktiv həyatı faciəli həyat kimi qiymətləndirir. onun üçün xoşbəxtlik rahat yatmaq, bolluca yemək və bütün günü divanda mürgüləməkdən ibarətdir. o, olqa sergeyevna ilinskaya vurulduqdan sonra həyatı qismən dəyişir, aktiv həyat sürməyə cəhd edir, amma bacarmır, iradəsi çatmır. olqanı çox sevməsinə baxmayaraq onun sevgisinə layiq olmadığını səmimi formada ona çatdırır, “oblomovçuluq” virusuna yoluxduğunu etiraf edir, onlar ayrılırlar, sonda oblomov ölür.
olqa ilinskaya sergeyevna – o da zadəgan ailəsindəndir, onu oblomovla sonuncunun dostu andrey ştolz tanış edir, onlar ünsiyyət yaratdıqca, bir – birlərinə vurulduğunu hiss edirlər, amma əslində məsələ başqadır. olqa qarşısına bir missiya qoymuşdu: oblomovu bu həyatdan xilas etmək. o, buna ciddi-cəhdlə çalışır, oblomovu öz cazibəsi və iti dili ilə lağa qoyur, bəzən onunla mehtiban davranır, onu həyata qaytarmağa çalışır, hətta onu öpür. amma alınmır, ilya iliç düzəlmir ki, düzəlmir. oblomovun özünün dediyi kimi, olqa onu sevmirdi, gələcəkdəki oblomovu sevirdi. sonda olqa oblomovun düzəlmədiyini görüb böyük xəyal qırıqlığına uğrayır, ondan ayrılır.
andrey ivanoviç ştolts – oblomovun dostu, atası alman, anası rusdur. oblomovun tam əksi – daim aktiv, həyatını işdə və səyahətlərdə keçirən biridir. o da oblomovu var gücü ilə düçar olduğu oblomovçuluqdan xilas etməyə çalışır, onu səyahətə və sahib olduğu kəndinə aparmağa çalışır. amma o da bacarmır. sonda o, olqaya vurulur, onunla evlənir. bu düz idimi? bəzi şərhlərdə ştolts buna görə təhqir olunur. amma düz idi. o, səmimi qəlblə olqa ilə oblomovu tanış edir, onların bir-birinə bu dərəcədə yaxınlaşacağını ağlına gətirmir, bunu parisdə olqa ilə danışarkən, sonuncunun oblomovu sevdiyini deyəndə, açıq-aydın görürük. o, oblomovun olqaya yazdığı məktubu oxuyur. və olqanı iztirablardan xilas edir. onun əslində oblomovu deyil, düzəltmək istədiyi oblomovu sevdiyini, indiki iztirablarının bunu bacarmadığına görə olduğunu başa salır. olqa ilə evlənir və onlar xoşbəxt olurlar. ştolts əsərdə qərbi avropa həyat tərzini, çalışqanlığı təmsil edir.
zaxar – oblomovun nökəri. heç nə bacarmır, düzgün bir iş görmür, podnosda çay gətirəndə mütləq ən azı bir stəkanı salıb sındırmalıdır. amma oblomov nəsli ilə dərin bağları var, onlara və əsərdəki ağası ilya iliçə sadiqdir. və o olmadan da bir heçdir, bunu əsərin sonunda aydın görürük.
mixey andreyeviç tarantyev – kobud, hər şeydə öz mənfəətini güdən dövlət işçisi. oblomovun sonradan evləndiyi aqafya matveyevnanın qardaşı ilə birləşib oblomovu var-yoxdan çıxarmağa çalışır. mənfəətçi, uzaq durulması gərəkən tipləri ifadə edir.
aqafya matveyevna – oblomovun sonradan köçdüyü viborq tərərlərdə olan evin sahibəsi dul qadın. o, ancaq işi düşünür, necə yaxşı yeməklər bişirmək olar, necə təmizlik etmək olar. başqa heç nə bilmir. o, oblomovdan təsirlənir, ona vurulur, onun gözəl ürəyi, aöayana hərəkətlərini, yumşaq dərisini, ağ balaca əllərini sevir. onu ətrafındakı kişilərlə müqayisə edir, onu hamıdan fərqləndirir, daim ona sadiq olur. ondan bir uşağı olur. əsərdə təsirləndiyim səhnələrdən biri – oblomov öləndən sonra ştolz onu kəndə, özlərinin yanına dəvət edəndə o getmir, “insan harda yaşayıbsa, orda da ölməlidir” sözləri oldu.
alekseyev – oblomovun bir digər tanışı. həyatda hamının ətrafında belə insanlardan var. daim başqasının dediyini təsdiqləyən, öz fikri, öz beyni sanki olmayan, amma eyni zamanda bicliyi olmayan, nisbətən sadiq tipləri ifadə edir.

“sevgini şıltaqçı, qeyri-şüuri bir hiss, xəstəlik kimi törəyən bir duyğu adlandırsalar da, fəqət onun da hər şey kimi öz qanunları və səbəbləri var. əgər bu vaxta qədər həmin qanunlar az tədqiq edilmişsə, bunun səbəbi odur ki, sevgini təsiri altına düşən bir insan, təəssürat və intibahın qəlbə necə yol açdığını, hissləri sanki yuxu kimi necə keyləşdirdiyini, əvvəlcə gözlərin necə tutlmasını, nə zamandan nəbzin, ondan sonra isə qəlbin şiddətlə döyünməsini, dünəndən bəri birdən–birə, qəbrə gedənədək davam edəcək sədaqətin, özünü qurban vermək arzusunun necə yarandığını, öz mənliyinin yavaş-yavaş necə silinib aradan qalxdığını, bu mənliyin kişiyə yaxud da qadına nəsib olmasını, ağlın necə fövqaladə dərəcədə kütləşməsini və ya fövqaladı dərəcədə inkişaf etməsini, iradənin başqasının iradəsinə tabe olmasını, başın necə əyilməsini, dizlərin əsməsini, gözlərin yaşarmasını, qızdırmaya tutulmanı elmi nöqteyi-nəzərdən tədqiq edə bilmək qüdrətində deyildir.”(s.568)
“hətta ər, kişilərdə məftunedici bir qüvvə olan zəka cəhətdən qara camaatdan yüksək olsa da bu kimi qadınlar ərlərinin bu üstünlükləri ilə sanki hər hansı bir boyunbağı ilə fəxr etdikləri kimi fəxr edirlər, həm də yalnız o zaman fəxr edirlər ki, bu zəka onların miskin, qadın kələklərinə göz yummuş olsun. əgər kişi onların hiyləgər, miskin, bəzən eyibli güzəranlarında törəyən xırda komediyaya baxmağa cəsarət edirsə, bu zəka onları sıxır, onlar özlərini pis hiss edirlər.” (s.660)


--spoiler--