1. dağlıq-Qarabağ konfliktində hər iki tərəfin ən ağır itki verdiyi * demək olar ki, müharibənin ümumi itkisinin böyük bir hissəsi burada qeydə alınıb , azərbaycan tərəfindən nizami ordu təşkil olunduqdan sonra 1993-cü ilin dekabrın ortalarından etibarən azərbaycanın 3500 əsgərdən ibarət 701-ci briqada ilə əks-hücuma keçdiyi 5 cəbhədən biri olan kəlbəcər cəbhəsində kəlbəcəri azad etmək üçün təşkil etdiyi əməliyyat. Thomas de waala görə tək azərbaycan ömər aşırımı uğruna döyüşlərdə 4000 nəfər itki vermişdir. Itkilərin əsas səbəbi isə taborların arxa mövqelərdən həddindən artıq uzaqlaşmış olmaları, düzgün təchiz olunmaması, əməliyyat vaxtının doğry seçilməməsi və kəlbəcərdə mühasirəyə düşərək şaxtadan don vuraraq məhv olmasıdır. Azərbaycanlıların öz "stalinqrad"ını yaşadığı əməliyyatdır, ancaq məğlub tərəf olaraq. Hadisədən sonra əməliyyata rəhbərlik edən bir qrup şəxsə qarşı cinayət işi açılmışdır. Dəhşətli olan bir məqam da budur ki, De waalın yazdığına görə hadisələrdən bir neçə il sonra hadisə yerinə gələnlər donmuş cəsədlərə rast gəlirdilər.

Mühasirə:

"14 fevral 1994-cü ildə Cəmilli kəndindəki briqada komandanlığının iclasında zabitlərə komandanlığın Kəlbəcər bölgəsini tərk etmə əmri barədə məlumat verildi. Cəmilli kəndi uğrunda döyüşlərdə Feyruz Alışov (Əməliyyatı həyata keçirən 6 tabordan 3-cü taborun komandiri) əsir götürüldü. Ömər aşırımından keçən yolun Ermənistan qoşunlarının nəzarəti altında olması səbəbindən Azərbaycan qoşunları Kəlbəcər bölgəsini ensiz Susuzluq-Təkəqaya-Ağdağ yolu ilə tərk etmək məcburiyyətində qaldı. Bütün ağır texnika isə tərk edildi. Qışda dağlıq ərazilərdə, güclü qar və dəhşətli soyuqda baş verən bu geri çəkilmə zamanı yüzlərlə əsgər donaraq öldü və ya itkin düşdü. Soyuqdan bəzi əsgərlər isinmək üçün pencəklərini yandırdılar, donvurmadan ölənlərin cəsədləri isə götürülmədi. Hadisələrin iştirakçısı polkovnik-leytenant intiqam Mirzəyev Azərbaycan qoşunlarının Kəlbəcər rayonundan çıxarılmasını belə təsvir edir: “Yerdə oturub dayana bilməzdiniz. Oturmaq ölmək demək idi. Əsgərlərə mümkün qədər çox hərəkət etmələri barədə əmr edildi, çünki dayansalar və ya yerdə otursalar donacaqdılar. Şaxta üzümüzü kəsirdi. Bəzi əsgərlər soyuqdan dəli olmuşdular. Mahnı oxuyan əsgərlərin soyuq çaya necə qaçdıqlarını və soyunub suya necə girdiklərini görürdüm, yerdə oturanlar isə yerindəcə donub qalırdılar. Heç bir halda dayanmamaq əmri verildi. Hətta komandirimiz polkovnik intiqam Abdullayev belə yorğunluqdan yerə oturdu. Yanına gəldim və getdikcə huşunu itirdiyini gördüm. Üzünə bir neçə dəfə vurdum. Ona dedim: “Qalx. Gedək.” Cavab verdi: “Mən qaldım, sən get!”. "

mənbə.
kəlbəcər əməliyyatı, tural həmid