4. düzgün olmayan yanaşmalar nəticəsində öz mənasından uzaq düşmüş, təhrif edilmiş peşə; anlayış.

əvvəla, hər anlayış növünə 2 cür yanaşma var: internal yanaşma və eksternal yanaşma.
internal yanaşma, adından da bəlli olduğu kimi anlayışın əsas mahiyyəti ilə, daha dəqiq desək, onun faydası, yararlılığı, dəyəri ilə maraqlanan hissəsidir.
eksternal isə, bunun əksi. daxili yanaşma yox, zahiri yanaşma. anlayışın insanlar tərəfindən necə qarşılanması, necə başa düşülüb, qəbul edilməsi, daha çox faktiki və praktiki tərəfləri.

beləliklə, biz hər hansı bir anlayış haqqında danışarkən onun eksternal yönündən tutub internalı haqqında dəqiq və konkret nəticələrə gəlsək, yanlış nəticəyə gəlmiş olacağıq. çünki eksternal yanaşma həm də insandan-insana, cəmiyyətdən-cəmiyyətə dəyişən, aqreqat halı maye olan, düşdüyü "qab"ın formasını alan, həm də həmin "qab"ın xüsusiyyətlərini özünküləşdirmə qabiliyyətində olan yanaşmadır.
demirəm eksternal yanaşma mənfilərlə doludu, lazımsızdır, xeyr. sadəcə düzgün istifadə edilməyəndə yanlış nəticələrə gətirib çıxarır. eksternal baxdıqda tamamilə mənfi görünən anlayış belə, əslində, kifayət qədər yararlı, əhəmiyyətli olmağından, mahiyyətindən heç nəyi dəyişmir.

gəldiyimiz səhv nəticələrə nümunələrdən biri elə həkimlik anlayışını izah edərkən ona qoyduğumuz "qəssab", "pulsovuran" kimi adlar və "həkimlər adamı soğan kimi soyur" tipində cümlələrdir. sən axı ümumi anlayışdan söhbət açırsan, niyə konkret şəxs və ya şəxslərə göndərmə edərkən "həkimlər" deyərək onu ümumiləşdirib, əsl məna və mahiyyətinə xələl gətirəsən ki?

məsələ yalnız anlayış haqqında mənfi fikirlər səsləndirənlərdə deyil, həm də müsbət fikir səsləndirənlərdədi. hansı ki, bu fikir onun eksternal yanaşması üzərindən ortaya çıxıb, internal yanaşmaya bu yöndən baxır. yəni, əgər mən yenə də tanıdığım yaxşı həkimlərdən istifadə edib "həkimlik" haqqında ümumi danışıramsa, bunun nə fərqi oldu öncəki yanaşmadan? "mənim tanıdığım həkimlər pisdi, kıxıdı", "mənim ətrafımdakılar çiçədi, yaxşıdı" kimi cümlələrlə ümumi anlayışa toxunmadan, yalnız öz şəxsi mövqemizdən öz fikrimizi izah etsək daha düzgün olmazmı sizcə də?

bunun daha ümumi halı, bəlkə də hamımız yaşamışıq məktəb dövrlərində, dərsdə 1-2 nəfər nadinclik edir deyə müəllimin hamıya qışqırması, acıqlanması hətta bu azmış kimi "2" yazıb evə göndərməsidi. indi gəl evdə başa sal ki, mən sakit-dinməz oturmuşdum yerimdə, aldığım "2" mənə aid deyil. izah edə bilmirsən və yanıb tökülürsən. eynilə öz peşəsi haqqında xoşagəlməz, ikrah dolu fikirləri oxuyub eşidən, vicdanı və şərəfi ilə işləyib, daim öz işini düzgün, qərəzsiz görməyə çalışan həkimlər kimi, müəllimlər kimi, polislər kimi..