əjdahalar googlla balacaboy olmaq - aclıq - pomidor - sarımsaq - provitamin a - gicitkən otu - qaraciyər - kök - vitaminlər ★#sözaltı wiki təsadüfi wiki gətir yazarın wiki entryləri: sevmək - a vitamini - astiqmatizm 5. Vitamin A-nın kəşfi 1913-cü ilə təsadüf edir; tədqiqatçılar, böyümə və görmə üçün vacib olan yağda həll olunan birləşmələri müəyyən edəndə rastlarına çıxır(əhvalata görə). 1920-ci illərdə rəsmi olaraq "Vitamin A" adlandırılmışdır. Vitamin A, mənşəyinə görə, provitamin karotenoidlərdən (məsələn, beta-karotin) və hazır retinoidlərdən alınır. Retinoidlər (yəni hazır vitamin A) heyvan mənşəli qidalarda tapılır, məsələn: qaraciyər, balıq yağı və süd məhsulları. Retinoidlər, məsələn, retinol, retinal və retinoik turşu, heyvan toxumalarında birbaşa sintez olunan aktiv Vitamin A formalarıdır.Bitki mənşəli mənbələrdə, xüsusilə narıncı, sarı və yaşıl tərəvəzlərdə (məsələn, kök, şirin kartof, ispanaq) olur.Beta-karotin, ən səmərəli prekursor olaraq bağırsaq və ya qaraciyərdə fermentativ şəkildə parçalanaraq retinal yaradır və sonra retinola çevrilir. Karotenoidlər, prekursor molekulları kimi, aż qala 500 milyon il əvvəl fotosintetik orqanizmlərdə (Siyanobakteriyalar (mavi-yaşıl yosunlar kimi də tanınır, lakin texniki olaraq bakteriyalardır), qırmızı yosunlar (Rhodophyta), yaşıl yosunlar (Chlorophyta, Charophyta), qəhvəyi yosunlar (Phaeophyceae), diatomlar (Bacillariophyceae), dinoflagellatlar (Dinophyceae, bəzi növlər fotosintez qabiliyyətinə malikdir), qızılı yosunlar (Chrysophyceae), evgenoidlər (Euglenophyta, məsələn, xloroplastlara malik Euglena növləri), haptositlər (məsələn, Coccolithophores), kriptomonadlar (Cryptophyta), qlaucofitlər (Glaucophyta, primitiv təkhüceyrəli yosunlar), bənövşəyi bakteriyalar (Proteobacteria, xüsusilə fototrof altqrupu), yaşıl kükürd bakteriyaları (Chlorobi), yaşıl qeyri-kükürd bakteriyaları (Chloroflexi), heliobakteriyalar (Firmicutes, fotosintez qabiliyyətinə malik anaerob bakteriyalar), proxloroftlar (məsələn, Prochlorococcus və Prochloron, siyanobakteriyalara yaxın qohumdur), apikompleksanlar (məsələn, Chromera və Vitrella növlərinin bəzi mərhələləri, malyariya parazitlərinin qohumları), spirotrix siliate (məsələn, Mesodinium rubrum, fotosintez üçün oğurlanmış xloroplastları saxlayan), Acetabularia (təkhüceyrəli yaşıl yosun), fotosintez edən arxeylər (məsələn, Halobacteria, texniki olaraq oksigen istehsal etməsə də, işıq əsaslı proseslər üçün bakteriorodopsin istifadə edir), likenlər (göbələklər və fotosintez tərəfdaşları, adətən siyanobakteriyalar və ya yaşıl yosunlar arasında simbioz), simbiyotik fotosintez edən orqanizmlər (məsələn, Symbiodinium adlı fotosintez edən dinoflagellat tərəfdaşı olan mərcanlar), endofitik fotosintez edən orqanizmlər (məsələn, yaşıl yosunlarla fotosintez simbiontlarına sahib Paramecium bursaria kimi bəzi protozoalar) piqmentlər kimi təkamül edib. Bu piqmentlər fotosintez edə bilsin deyə, işığı udur və oksidləşdirici zərərdən hüceyrələri qorumaq funksiyasını yerinə yetirir. Heyvanlar, o cümlədən insanlar, bu karotenoidləri metabolizə edərək öz Vitamin A tələbatlarını ödəməyi təkamül anında vərdiş alırlar. Vitamin A C20H30O molekulyar quruluşundadır, işığı udmağa imkan verən qoşa bağlarla bağlanıb, görmə (fotoreseptor hüceyrələrdə retinal-opsin kompleksi vasitəsilə) funksiyası prioritetdir. Qida zəncirində Vitamin A, karotenoidləri sintez edən fitoplankton və yosunlarda başlayır. Bunlar da ot yeyənlər tərəfindən qəbul edilir və onların toxumalarında retinoidlər kimi yığılır. Yırtıcılar və hər şeyyeyənlər Vitamin A-nı bu orqanizmləri yeməklə alırlar. Karotenoid prekursorları, bitki və yosunların xloroplastlarında baş verən izoprenoid biosintetik yolu vasitəsilə istehsal olunur.(dövriyyə belə olur az-çox, tam izah ediləsi deyil, gərək pratika olunsun.). Heyvan sistemləri, bitki əsaslı qidalar və ya ot yeyənlərin istehlakı vasitəsilə karotenoidləri çıxarmaq və çevirmək qabiliyyətini qaazanıb.