fizika: məkan

1. Brittanica'ya görə məkan cisimlərin içində olduğu və hadisələrin içərisində baş verdiyi üçölçülü genişlikdir. Maddə və ya materiya deyildir. Məkanın materiyası kimi bir deyim də doğru olmayacaqdır, çünki məkan bir materiyadan yaranan bir şey deyil, maddənin onun içində olduğu şeydir. Təbii ki, maddə olmayan yerdə məkandan söhbət gedə bilərmi problemi də var ki o ayrı mövzudur. Məkan uzunluq, en, hündürlük kəmiyyətləri ilə xarakterizə olunur və əlavə olaraq dördüncü kəmiyyət olan zamanla da ifadə olunur ki bu halda zaman-məkan adlı birləşik bir kəmiyyətlər sistemini xarakterizə etmiş olarıq. Məkanın enerjidən yaranması mövzusunda isə, istədiyim qaynağı tapa bilməsəm də, şəxsi fikrimcə, məkanın enerjidən yaranması demək enerjinin saf şəkildə materiyadan bağımsız ələ almaq demək ola bilər, bu da nə dərəcədə doğrudur bilmirəm.

Fəlsəfi tərəfdən baxıldıqda, Kant'a görə məkan insan ağlının bir məhsulu, bir intusiyasiyasıdır, insan ağlından kənarda özündə-şeylərin bir xüsusiyyəti deyildir. Məkan bizə a priori olaraq verilir, yəni məkan anlayışını dünyada təcrübə edərək öyrənmirik, bizim ağlımızda əvvəlcədən verili olaraq gəlir. Bu bağlamda, məkan bizim bir intusiasiyamız, həqiqi çöl dünyada isə mövcud olmayan bir şeydir.