1. məktəb konseptinin ortaya çıxmasına imkan verən, icbari təhsil sistemi. bu sistemə görə bütün uşaqlara dövlət yeni sənayeləşən dünyada pulsuz təhsil verəcək, onların bacarıqlarını kəşf etmədə yardımçı olacaq, fərdləri cəmiyyətə müsbət şəxsiyyət kimi inteqrasiya edəcəkdi. bu məktəblərdə orta əsrlərdəki kimi sadəcə elmə aid dərslər olmurdu.

orta əsrlərdə bəs necəydi? kimsə ulduzlar haqda öyrənmək istəyirdisə məmləkətin ən yaxşı astroloqunun yanına gedib öyrənirdi. kimsə ayaqqabıçı olmaq istəsə gedirdi müvafiq adamın yanına. kimsə hərbçi olmaq istəsə gedirdi ən yaxşı qılınc ustasının yanına (bu şəxslər adətən keçmiş əsgərlər olurdu).

prussiya təhsil sistemindən sonra necə oldu? hansı elmə marağının olması siklənmədi, sən dövlətin təyin etdiyi kimi məcburi təhsil almağa başladın hər mövzuda - sənə maraqlı olmayanları da. yaxşı oxumayanda axmaqlıqla təqsirləndin, evə riyaziyyatdan 5 yerinə 2 alıb gələndə atan və anan səni it kimi döydülər. bununla belə vətənə və prussiya dövlətinə sədaqəti öyrəndin, etika öyrəndin, din öyrəndin. dövlət bunu pulsuz edərək guya yaxşılıq etdiyini dedi və qarşılığını istədi. sən də nə etdin? getdin vətən uğrunda müharibəyə, öldün və meyidini ananın yanına gətirdilər. adın hər yerdə şəhid kimi gedəcək amma qozuna alan yoxdur səni əslində.

bu sistem hazırda bizim təhsil sistemimizin təməlidir.