1. kvant mexanikasının şərhlərindən biri. deməli, cüt yarıq təcrübəsindən belə məlum olmuşduki elektronlar maddə zərrəciyi kimi davranmaq əvəzinə dalğa kimi davranır. ancaq işin içinə müşahidəçi girəndə elektronlar maddə zərrəciyi kimi davranmağa başlayır. bohr kopenhagendə bu fenomeni izah etmək üçün belə bir şərh edirki müşahidəçiyə qədər elektron əslində dalğa ancaq müşahidədən sonra zərrəcik kimi özünü göstərir. müşahidə edilənə qədər elektron superpoziya vəziyyətində olur. ancaq müşahidədən sonra dalğa funskiyası mümkün ehtimallardan birinə çökür. bir sözlə müşahidəçi öz müşahidəsi ilə dalğa funksiyasını çökdürür. schrodinger dalğa funksiyasının tənliyini verir, heyzenberg qeyri-müəyyənlik prinsipini ortaya qoyur. ardınca kvant mexanikasın ehtimallar dünyası ilə razılaşmayan, determinist baxışı müdafiə edən fiziklərdən bohm təzə bir şərh irəli sürür. pilot dalğa şərhi. bu fikrə görə zərrəciklər dualistik təbitə malik deyil, həmişə zərrəcik kimi davranır sadəcə hər zərrəciyə uyğun gələn bir pilot dalğa var. zərrəciklər müşahidə edilsədə, edilməsədə pilot dalğa funksiyası tərəfindən yönləndirilirlər. hər zərrəciyin özünə xas bir dalğa funksiyası var. bir sözlə bu şərhə görə müşahidəçinin heç bir önəmi yoxdu çünki müşahidə dalğa funksiyasını çökdürmür, dalğa funksiyası heç vaxt çökmür. kopenhagen şərhi bir sıra problemlər daşıyır. bu şərh isə bugün valentiny kimi fiziklər tərəfindən olduqca məntiqli qəbul edilir.