google-dan bixəbər olmaq
əjdaha lazımdı izlə lələ mən googlla
bildiyiniz kimi 2000lərdən sonra internet bütün dünyada və eyni zamanda azərbaycanda da sürətlə yayılmağa başladı, google deyə bir axtarış sistemi yaradıldı. hər kəsin asanlıqla internetə nəsə yaza bilməsi və google-un da bunları indeksləməsi eyni zamanda kirli məlumatların da yayılmasına səbəb oldu, haqlısız. amma buna da səbəb yenə insanların təmbəlliyi və sorğulamadan ilk oxuduğuna inanmasıdır. halbuki düzgün mənbələri tapa bilsən internet tarixin ən böyük kəşfidir.
obşim hər şeyə bu qədər tez, asan çatmağın asanlaşdığı bir vaxtda düşünülürdü ki, insanlar bir çox şeyi özbaşlarına və asanlıqla həll edə, aydınlaşdıra biləcəklər amma təəssüf ki bugün dünyanın bəlkə də 90%i internetdən, xüsusilə google-dan istifadə edə bilmir, bilmir də ala, vallah bilmirlər.
əslində məsələ google da deyil e, google olmadığı zamanlarda da insanlar təmbəl idi, gedib kitabxananı qarışdırıb aylarla araşdırma aparmağa təmbəllik edirdilər. amma o vaxt bir dərəcədə anlamaq olardı ki, əgər xüsusi bir marağın yoxdursa bu qədər əziyyətə qatlanmamağın normaldır. indi isə uzaq başı kompüterin önündə oturub saatlarla axtarış etməyin, araşdırmağın lazımdır. i vse.
amma yenə etmirlər, yenə həmin məlumatı başqalarından gözləyirlər, yenə iki-üç axtarışda tapa bilmədilərsə vaz keçirlər və kömək üçün başqasına qaçırlar. bu insanlar dünyada nə qələt edə, nə iş görə bilərlər ki sən alla? bu qədər komfortun yaradıldığı halda belə öyrənməyə təmbəllik edirlər.
yaxşı deyək ki, dil bilmirsən. yazıq google keçən il google translate xidmətini təkmilləşdirdi, bugün ingilis dilindən ispan, alman, türk dilləri kimi dillərə çox asan və tərtəmiz tərcümə etmək mümkündür. nə üçün idi bu? ingilis dilini bilməyən ispan dilli, alman dilli, fransız dilli və türk dilli ölkələr asanlıqla tərcümə edə, öyrənə bilsinlər deyə, amma o tərcüməni belə etməyə təmbəllik edirlər.
ən çox da sözlüyün məsləhətxanasında, forumlarda, reddit də filan bu tip sualları görüb nevroz oluram. suala bax:
"filan kitabı axtarıram, tapa bilərsiz?"
öz vaxtından araşdırmağa qıymır amma başqalarından öz etməli olduğu işi etmələrini istəyir. yəni araşdırmağı. uzaq başı 10 dəqiqə google-da axtarış edib və nəticə tapmayan kimi cumub köməyə.
deyək ki, hansısa kitabı axtarırsan, 1) google-da yazacağın ilk şey həmin kitabın adı və önünə "pdf" yazmaqdır. yalnız əmin olandan sonra ki, bu kitabın pdf-si bəsit google axtarışı ilə çıxmayacaq; 2) o zaman pdf kitabları pulsuz yükləməyin mümkün olduğu saytlara baxmalısan. bunu yazmaq kifayətdir: "websites for downloading free pdf books" - çıxan nəticələrdəki üçüncü saytda library genesis adlı saytı görəcəksən onsuz da, yəni libgen-i. və libgen-də olmayan kitab çox azdır. deyək ki, libgen-də də həmin kitabı tapa bilmədin, yenə vaz keçməyəcəksən, bu dəfə 3) google books-da o kitabı axtaracaqsan. google books da olmayan kitab yoxdur yəni.
amma haqlısan, google books kitabları yükləmə imkanı vermir, amma "ya mümkündürsə?" - araşdırmadan bilə bilmərik, ona görə də 4) google-a "google books downloader" yazırıq, aaa mümkün imiş, hətta belə bir proqram da var imiş, dərhal həmin proqramı yükləyib kitabı endirə bilirsiz. amma deyək ki, google books-da tapdığınız kitabın bütün səhifələri görünmür yəni üstdəki tətbiqetmə vasitəsilə də yükləmək mümkünsüzdür; google books kitabın tam oxunulmasına icazə vermir. yenə də vaz keçmirsiz, 5) 'tools google books download" - kimi açar sözlər yazıb axtarırsız, önünüzə mozilla vasitəsilə bunu edə biləcəyinizlə bağlı tonla sayt çıxacaq. sadəcə araşdırmaq lazımdır. görəcəksiz ki, gbookdownloader vasitəsilə mozillada bunu rahatlıqla edə bilərsiz. mozilladan gbookdownloader quraşdırırsız, kitabın görünən bütün səhifələrini yükləyir, google books bu arada ipnizə blok qoyur (1 gün çəkir o blok), sonra ipni dəyişib bir də eyni şeyi təkrarlayırsız, bu dəfə o digər görünməyə səhifələr də yüklənir. tam kitab əlinizdə olmuş olur.
bu da olmadı deyək, 6) kitabları yayımlayan nəşriyyatların səhifəsinə girirsiz, deyək ki, axtardığınız kitab "Spectral Geometry of the Laplacian" kitabıdır, baxırsız görək kim yayımlayıb, qarşınıza "world scientific" çıxır, bu səhifəyə girirsiz: https://www.worldscientific.com/worldscibooks/10.1142/10018#t=aboutBook
yan tərəfdə "chapters" hissəsinə girirsiz, orda kitabın hər bölməsinin doi linkləri var, kitabı nəşriyyat evindən pul verib almasaz o doi linklərini aça bilməzsiz (ya da universitet kitabxanasından həmin kitablara access olmasa) burda avtomatik sci-hub yada düşməlidir, deyək ki, sci-hub dan xəbərsizsiz, problem yoxdur, google-da "free doi download" yazırsız, elə ilk nəticədə qarşınıza sci-hub saytı çıxır, o vasitə ilə də həmin doi linkəri sci-hub'a copy+paste edirsiz, i vse. kitabın bütün bölmələrini bu yolla yükləyirsiz, cəmi 10 dəqiqəyə. nəşriyyatları öz silahları ilə vurursuz qısacası.
bəsitdir də ala, vallah bəsitdir, niyə axı? niyə heç kəs araşdırmır?
bir mövzu haqda maraqlanırsan deyək, bir riyazi problemlə maraqlanırsan, ya da nümunə axtarırsan. həmin problemlə səndən əvvəl milyardlarla insan internetdə maraqlanıb, azı milyard dəfə o problemlər həll edilib, yazılıb, silinib, müzakirə olunub. niyə bir dəfə araşdırmayasan ki? hər mövzu haqda yazılmış onlarla, yüzlərlə yox ha minlərlə kitab var, milyonlarla dərs leksiyaları var, 5 yaşında uşağa belə riyazi analizi anlatacaq qədər asan fayllar var lan, uşaqlar üçün topologiya belə var ay başına dönüm, bir araşdır da, sıfırdan başla, yavaş-yavaş qalx amma özün qalx, əziyyət çəkməyi, araşdırma aparmağın əziyyətini gör, başqalarından gözləmə, yoxsa irəliləməyəcəksən.
bir tamaşada riyaziyyatçı rolunda çıxış edən yaşar nuri təmbəl tələbəsinə deyir ki, elmi işin yükünü, ağırlığını gərək çiyinlərində hiss edəsən. indi bu da elə, gərək araşdırdığın mövzunun əziyyətini biləsən, yoxsa ki, hər şey haqda məlumat almağın asan olduğu bir dövrdə bunu belə başqalarından gözləyirsənsə heç vaxt heçnə bacara bilməyəcəksən. vallah google yaxşı şeydir, dişləmir insanı.
terence tao-dan soruşurlar ki, necə bu qədər şey bilirsən? təəccüblənir və qayıdır ki, "internet var çünki, zamanım da var, niyə bilməyim ki?" insanlar o qədər təmbəlləşib ki, artıq belə şeylərə də təəccüblənirlər. başa düşmürlər ki, internetdən düzgün istifadə edən və nələrsə öyrənən insanlar çox zəki deyil, siz çox təmbəlsiz.
edit.
google-dan istifadə etmirlər, araşdırmırlar bir yana qalsın. sən bunların əvəzinə araşdırıb mənbə verirsən, sənə lazım olan budur deyirsən. onu da bəyənmirlər. onu belə gedib oxumağa təmbəllik edirlər lan. *
(bax: zimbabveyə bilet pulu nə qədərdir?)
Google'dan bixəbər olan bir tanışım sayəsində adicə bir yeri ağrıyanda məndən soruşması və mənim internetdə araşdırmağım sayəsində qızın şəxsi həkiminə çevrilmişəm. Mənə tibbi biliklər qazandırdığı üçün təşəkkür edirəm ayrıca. -*
(bax: let me google that for you)
lmgtfy
bundan başqa insandan soruşub öyrənməyin kayfı başqadır, çem googleda axtarmaq.
sən də yaz!