
Nassim Nicholas Taleb — riskin, qeyri-müəyyənliyin və ehtimalların filosofudur.
Maliyyə aləmində milyonlarla insanın rəqəmlərlə yatıb-durduğu bir dövrdə o, ortaya çıxdı və dedi:
“Ən böyük risk, görmədiyin risqdir.”
Qısaca Taleb kimdir?
Livan mənşəli amerikalı esseçi, statistikçi, keçmiş treyder.
"The Black Swan", "Antifragile", "Fooled by Randomness" kimi kitabların müəllifi.
Fikirlərinin mərkəzində təsadüf, dayanıqlıq, proqnozların qeyri-müəyyənliyi və sistemlərin çöküşü dayanır.
Taleb-ə görə, dünya riyazi modellərlə idarə edilə bilməz. Real həyat – xaotikdir və nadir hadisələr (“Qara qu quşları”) hər şeyi dəyişə bilər.
Barbell Strategiyası nədir?
Ən praktik və real tətbiq olunan nəzəriyyələrindən biri — Barbell Strategydir.
Bu, həm maliyyədə, həm də həyat seçimlərində istifadə edilə biləcək bir düşüncə modelidir.
Necə işləyir?
“Riskin ortasında durma. Ən az və ən çox riskli sahələrdə ol. Ortanı sil.” — Taleb
Barbell strategiyası əsasən iki ekstrem nöqtəyə fokuslanır:
90% vəsaiti — tam təhlükəsiz, riskdən uzaq (məsələn: dövlət istiqrazları, fiziki qızıl)
10% vəsaiti — tam riskli, yüksək qazanclı (startuplar, crypto, kəskin dəyişən bazarlar)
Bu struktur riskin zərərini məhdudlaşdırır, amma qeyri-adi qazancları əldən buraxmır.
Orta riskli və güvənli görünən sahələr Taleb-ə görə daha təhlükəlidir, çünki orada gizli fəlakətlər olur.
Həyatda necə tətbiq olunur?
Karyera: Sən 9–5 sabit işdə çalışırsan (təhlükəsiz 90%), amma paralel olaraq axşamlar çox riskli yeni bir sahə (məsələn: yeni texnologiya, yazıçılıq) üzərində çalışırsan (riskli 10%).
Sağlamlıq: Əsas vaxtını balanslı qidalanmaya verirsən, amma bəzən 24 saat oruc tutursan və ya ekstrem idmanla məşğul olursan.
Öyrənmək: Sən sabit klassik bilikləri öyrənirsən, amma paralel olaraq anarxik sahələrə də girirsən – məsələn: felsefə və ya neuromarketinq.
Talebin digər məşhur anlayışları:
Antifragile (Antiqırılqanlıq): Sındıqca güclənən sistemlər. (Misal: əzələ, tənqidə məruz qalan fikir, sərt bazar təcrübəsi)
Black Swan (Qara qu): Nadir, proqnozlaşdırıla bilməyən və hər şeyi dəyişən hadisə.
Skin in the Game: Risk almadan rəy bildirənlərə qarşı sərt tənqid. “Söz deyirsənsə, onun bədəlinə də qatlanmalısan.”
Entry formatında yekun:
Nassim Taleb — müasir dünyanın “rəqəmlərlə aldadılmış ağıllarına” qarşı yazılmış bir intellektual reaksiya kimi çıxır.
Ona görə həyat bir Excel cədvəli deyil. Təsadüflər, fəlakətlər və xaos — real dünyanın əsas oyunçularıdır.
Barbell Strategiyası ilə isə Taleb sənə deyir:
“Ortada durma. Ya tam təhlükəsizlik, ya da sərt risklər. Amma ikisinin də ağırlığını özün daşı.”