cinsiyyət təkamülü
595 | 2 | 8
əjdahalar googlla
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
S. Otto. Sexuelle Fortpflanzung und die Entwicklung des Geschlechts
E. Culotta et al. Die Evolution des Sex
Cagapakis. Geschlecht, Geschlecht und Evolution.
N. J. Butterfield. (2000). Bangiomorpha Pubescens N. Gen., N. Sp .: Implikationen für die Entwicklung des Geschlechts, der Mehrzelligkeit und der mesoproterozoischen / neoproterozoischen Strahlung von Eukaryoten. Paleobiology, sf: 386 & ndash; 404.
Elm insanları, ilk növbədə, növün daxilində, Xromosomlardakı təkamülə paralel olaraq, cinsiyyətin bütün fərdlər üzərində meydana gəlmiş olduğunu düşünürdülər. Bunun mənası olduqca açıqdır: cinsiyetsiz növlərdən, cinsiyyətli növlərə keçişdə, bir ara keçid yaşandı: hermafroditizm (cüt cinsiyyətlilik). Təkamüllü müddətdə, hər nə qədər Meyoz ökaryotik tək hüceyrəlilər təkamul etsə də, çox hüceyrəli'ə qədər cinsiyetler arasındakı fərqlilik meydana gəlməmiş olmalıydı. Bu səbəbdən meyozun evrimleşmesinden təxminən 800 milyon il ərzində, ortada Cinsə dair bir dənə də bir iz tapılmırdı. Ancaq meyozun uzun vədədə hazırladığı təməllər, çox hücrelilerin yüksəlişiyle birlikdə, hermafrodit bir dövrdən keçmiş ola bilər. Bu səbəbdən, xüsusilə çenesiz balıqlarla başlayan müddətdə, onurğalıların yüksəlişi zamanı bir dövr, növlər hermafrodit olaraq tapılmış ola bilərlər. Sonrasında, fərdlərin yaşadıqları şərtlərin təsiri altında, hermafroditizmden, tək cinsiyetliliye doğru bir seçilim təzyiqi meydana gəlmiş ola bilər. Bu şəkildəki bir keçid, cinsiyetsiz bir popülasyada birbaşa cinsiyyətli bir popülasyanin təkamülündən çox daha məntiqlidir.
Həqiqətən də, 2008-ci ildə bitkilər üzərində edilən bir araşdırmada, hermafroditizmden tək cinsiyetliliğe keçidin təkamülün ola biləcəyi görülmüşdür. Pittsburgh Universiteti tərəfindən yabani bir çiyələk növü üzərində edilən araşdırma, heyvanlar üçün də tətbiq oluna. Bitkilərin cinsiyyət kromozomlarını araşdıran araşdırmaçılar, hermafroditik olan növün, tək cinsiyetliliğe doğru təkamül keçirdiyini xəbərdar etdi. Science jurnalında nəşr olunan məqaləyə görə, hermafrodit valideynlərdən ibarət balalar, mutasiyalar səbəbiylə tək cinsiyyətli ola bilməkdədirlər. Bu səbəbdən bir atada, kromozomal farklılaşmadan qaynaqlı, bütün növün cüt cinsiyyətli fərdlərə təkamülləşməsi, sonrasında isə bu cüt cinsiyetliliğin təkə enməsinin mümkün olduğu aydın olmuşdur.
Əlbəttə gələcəkdə ediləcək olan araşdırmalar, cinsiyyətin səbəb, harada və nə zaman təkamül keçirdiyini daha dəqiq olaraq açıqlayacaq. Ancaq bu anda bildiklərimiz, cinsiyyətin tarixinin mayozun təkamülünün başlanğıcına qədər dayandığı, ancaq ondan olduqca sonra gerçək mənada ortaya çıxdığı, ən yuxarıda verdiyimiz yazımızda görə biləcəyiniz kimi, cinsi orqanların, cinsiyyətin təkamülündən bir az daha sonra meydana gəldiyi və təməl olaraq törəməyi asanlaşdırıcı bir məqsədlə təkamül keçirməsi, ancaq bütün bunlar olduqdan sonra, cinsi seçilimin təsiri altında Cins bu gün bildiyimiz fərqlərinin ortaya çıkabildiğidir.
indiki vaxtda edilən başqa araşdırmalar, əsasında canlılığın mənşələrinin tək bir cinsiyyətə (ehtimalla dişiyə yaxın bir cinsiyyətə) əsaslandığına dair fikirlər verməkdədir. Çünki bəzi sürünənlər və tək hüceyrəli ökaryotik canlılarda gözlediğimiz üzrə, kimi zaman növlər Yalnız dişi əmələ gələ bilər və partenogenez adı verilən bir üsulla, kişilərə ehtiyac qalmadan artıma reallaşdırıla. Əsasında bu üsul səbəbiylə müxtəliflik azalsa da, cinsi birləşmənin həddindən artıq bahalı olmasından qaynaqlı problemlərin önünə geçilebilmektedir. Üstəlik, əgər ki növün davamlılığı riskə atılacaq olursa, ekoloji dəyişikliklərə reaksiya olaraq kişilərin çıxarılmasını təmin edəcək hormonlar salgılanabilmekte və beləcə kişilər də populyasiya içərisində müvəqqəti olaraq üretilebilmektedir. Təhlükə keçdikdən sonra bu hormonlar azaltmaqda, ta ki bir dəfə daha populyasiya risk altına girənə qədər kişilər üretilmemektedir. insanda belə embrioloji dövrün 6. həftəsinə qədər, kişi-qadın fərq etmədən hər fərdin bədən planı, dişi oluşacakmış kimi irəlilədiyi, ancaq 6. həftədən sonra ifraz olunan cinsiyyət hormonlarına bağlı olaraq kişilərin fərqliləşdiyi düşünülsə, bizim kökenlerimizin də digər bütün canlılarla ortaq olduğu daha dəqiq aydın olacaq.
bütün bunlar, bizlərə cinsiyetler haqqında çox əhəmiyyətli məlumatlar təqdim edir. indiki vaxtda, xüsusilə psixoloqlar və cinsilik araşdırmaçıları, "kişi" və "qadın" dan daha fərqli cinsiyyətə də olduğu mövzusunda tapıntılara çatmışlar. Məsələn "cinsiyetsizlik" və "homoseksualizm" də, populyasiya içərisindəki normal müxtəliflik daxilində görülməkdədir. Bu səbəblə, cinsiyyətin təkamülünün və çeşitlenmesinin başa düşülməsi, cəmiyyətin dəyər mühakimə düzəldilməsi və həqiqətə bir addım daha yaxınlaşılması mövzusunda əhəmiyyət kəsb edir.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
CiNSiYYƏTiN GENETiKASI
insanları çox qədim zamanlardan belə bir sual maraqlandırmışdır:
necə olur ki oğlan və ya qız övladı dünyaya gəlir? Bu suala tarix boyu,
əvvəllər əqli mühakimə yolu ilə, get-gedə müxtəlif bioloji elmlərin köməyi
ilə cavab verməyə çalışmışlar. Bu sahədə müxtəlif mühakimələr
yüyürdülmüş, müxtəlif fərziyyələr və nəzəriyyələr irəli sürülmüşdür. Biz
bunların üzərində dayanmadan qeyd etməliyik ki, biologiyada cinsiyyət
problemi genetika elminin inkişafı sayəsində öz həllini tapa bilmişdir.
Yuxarıdakı suala da ancaq genetik baxımdan düzgün cavab vermək
mümkün olmuşdur.
Ümumiyyətlə, canlılar aləminin təkamülündə cinsiyyətin meydana
çıxması probleminin də həllində genetik biliklərin çox böyük rolu
olmuşdur.
Cinsiyyətli çoxalan eyni növün, eyni populyasiyanın içərisində bir-
birindən bir sıra morfiloji və fizioloji xüsusiyyətlə fərqlənən iki cinsiyyətə
- erkək və dişilərə rast gəlirik. Maraqlıdır ki, erkək və dişi fərdlər demək
olar ki, bərabər nisbətdə dünyaya gəlir. Ümumi şəkildə götürsək, erkək və
dişilər 100:100 nisbətində doğulur ki, bu da genetikada analizedici
çarpazlaşdırmada (Aa X aa) meydana gələn 1:1 nisbətinə oxşayır. Buradan
belə bir məntiqi nəticəyə gəlmək olar ki, cinsiyyətli çoxalan canlılarda
cinsiyyətlərdən biri cinsiyyət amilləri etibarilə heteroziqot (Aa), digəri isə
homoziqot (aa) olmalıdır. Sitoloji tədqiqat da bu mülahizəni təsdiq
etmişdir. Orqanizmlərin diploid xromosom sayına malik hüceyrələrində,
cinsiyyət formalaşmasında mühüm rol oynayan xüsusi xromosomlar aşkar
edilmişdir. Məs., drozofil milçəyinin 4 cüt xromosomundan 3 cütü istər
erkəklərdə və istərsə də dişilərdə bir-birinə oxşayır. Bu cür oxşar
xromosomlara autosom xromosomları deyilir və genetikada bunları A hərfi
ilə işarə edirlər. Lakin erkək və dişilər bir cüt xromosomla bir-birindən
fərqlənir. Belə xromosomlara cinsiyyət xromosomları deyilir və X, Y ilə
işarə edilir. Dişi milçəklərin hüceyrələrində autosom xromosomlarından
başqa iki X xromosomu (XX) olur. Lakin erkək milçəklərin hüceyrələrində
isə autosom xromosomlarından başqa bir X və bir də Y xromosom olur.
Əgər autosom xromosomlarının bərabər sayda və oxşar olduqlarını nəzərə
alsaq, dişi fərdləri XX, erkək fərdləri isə XY göstərə bilərik.
Dişi fərdlər ovogenez prosesində cinsiyyət hüceyrələri hazırladıqda
xromosomlarda baş verən reduksiya sayəsində hər bir qamet iki XX
xromosomundan ancaq birini daşıyır. Ona görə də dişiləri homoqamet
adlandıra bilərik. Erkək fərdlər (XY) spermotogenez prosesində iki tip
spermotozoid hazırlayır; X və Y. Buna görə də fərdlər heteroqamet
adlandırıla bilər. Dişi fərdlərin bir tipdə hazırladığı yumurta hüceyrələri,
erkək fərdlərin hazırladığı X daşıyan spermotozoidləri ilə mayalandıqda
X X=XX genotipində dişşi fərdlər, lakin Y daşıyan spermotozoidlə
mayalandıqda X Y=XY tipli erkək fərdlər meydana gəlir. Buradan aydın
olur ki, sayca dişi və erkək fərdlərin əmələ gəlməsi ehtimalı eyni
nisbətdədir: 1:1.
not: bunu axşama kimi tamamlayacam. gözlədəcəyim üçün üzr istəyirəm. 106.
üzv ol