1. vitamin sözünün (latınca vita-həyat) mənası "həyat amini" deməkdir. vitaminlər orqanizmin böyüməsində, inkişafında, bütün həyat fəaliyyətinin tənzimlənməsində, fizioloji və biokimyəvi proseslərdə iştirak edir. ola bilər vitamin orqanizmdə çox cüzi miqdarda sintez olunsun, amma orqanizmdə yaranmır. hal-hazırda elmə təxminən 50 vitamin məlumdur. bunlardan 20-si insanın həyat fəaliyyəti üçün zəruri hesab olunur. vitaminlər latın əlifbasının hərfləri ilə işarə olunur və onlardan bəziləri qruplar əmələ gətirir. vitaminlər: A, B, C, D, E və s. qruplar: məsələn B qrup vitaminləri. vitaminlər yağda və suda həll olmalarına görə 2 yerə ayrılır.
yağda həll olan vitaminlər. bura a, d, e və s. vitaminlər daxildie. a vitamini kimyəvi quruluşuna görə karotinə bənzəyir. karotin maddəsi də bitkilərdə, məsələn, qırmızı bibər, yerkökü, pomidor, ərikdə daha çox olur. kərə yağı, kürü, balıq yağı, yumurtanın sarısı kimi heyvan mənşəli qidalarda da kifayət qədər a vitamini mövcuddur. bu vitaminin günlük norması 1 milliqramdır və çatışmadıqda bağırsaqların, gözün buynuz qişasının və gecələr görmə qabiliyyətinin zəifləməsi baş verir. bu da toyuq korluğu adlanır.
d vitamini. antiraxit vitamini də deyilir. balıq yağında çox, yumurtanın sarısında, qaraciyərdə kufayət qədər saxlanılır. d vitamini bədənimizdə sümük yaranmasında, kalsium və fosfor mübadiləsində iştirak edir. bildiyimiz kimi bu vitaminin bir mənbəyi də ultrabənövşəyi şüalardır. əgər siz də mənim kimi karantinə ağ bayraq sallayıb barışmısızsa, üstəlik evdən çıxmayacaq dərəcədə öyrəşib və ərincəkləşmisinizsə, qolunuzu 3-5 dəqiqə günəşə verərək günlük d vitamini normasını - 0.01-0.02 milliqram qəbul edə bilərsiniz. karantindən virussuz çıxıb, payızda daha betərinə tutulmayaq. nəysə ki, bu vitaminin də çatışmazlığı nəticəsində kalsium və fosfor mqbadiləsi pozulur, uşaqlarda raxit adlanan xəstəlik yaranır.
E vitamininə gəlincə, bu da a və d vitaminləri kimi yumurtanın sarısında, balıq yağında və qataciyərdə mövcuddur. bunlardan əlavə, dənli bitkilərdə, almanın toxumundə və itburnu meyvəsində çox olur. e vitamini çoxalmaya təsir göstərir.
suda həll olan vitaminlər. bura b qrup vitaminləri və c vitamini daxildir. c vitamini daha geniş yayılmışdır. c vitamini, yəni askorbin turşusu. itburnunda, qara qarağatda, kökdə, limonda, kələmdə miqdarı xeyli çoxdur və günlük norması 50-78 milliqramdır. çatışmadıqda insanda kəskin sinqa (skorbut) xəstəliyi yaranır, infeksion xəstəliklərə, ətraf mühitin əlverişsiz şəraitinə qarşı müqavimət azalır, insan halsızlaşır, dişlərin dibindən qan sızması baş verir, dişlər laxlayır və tökülür, oynaqlar şişkinləşir. uzun müddət c vitamini qəbyl etməyən insan yaşaya bilmir.
b qrup vitaminləri. hamısı suda həll olan vitaminlərdir. buraya b1, b2, b6, b12 və s. aiddir. pivə mayasında, lobyada, düyüdə və qaraciyər, böyrək, yumurtanın sarısı kimi heyvan məhsullarında geniş yayılmışdır. spesifik funksiyaları ondan ibarətdir ki, onların iştirakı ilə yaranan fermentlər orqanizmdə zəruri maddələr mübadiləsinin gedişini təmin edir. b1 vitaminin çatışmazlığı nəticəsində sinir-sistemində beri-beri adlanan xəstəlik yaranır, arıqlama, ətrafların iflici baş verir. günlük norması 2-3 mq.
ümid edirəm entry'nin xeyri dəydi və dəyəcək. xüsusilə bu karantin günlərindən qida rejimimizə və nə yediyimizə fikir verməliyik. məlum, çölə çıxmağımız limitlənib və yay üçün xeyli azdı 2-3 saat. əgər sentyabra qədər uzansa, payızda kütləvi infeksion xəstəliklər baş qaldıracaq ki, bu daha betərdi. nəysə, "həkim" muamelerimi bir qırağ qoyub, hamınızı sağlam qidalanmağa səsləyir, sizə və yaxınlarınıza sağlam ömür arzulayır və bura qədər oxuduğunuz üçün təşəkkür edirəm.