"şaxta baba mövcud deyil." kimi cümlə işlədən zaman şaxta baba subyektinin mövcud olmama əlamətinə sahib olduğunu ifadə edirik. Lakin, bu ifadə kvadrat dairəvidir ifadəsi kimi yanlışdır.
Bir cümlənin doğru olması üçün "doğru cümlələr" barəsində ön-qəbullar etməliyik. Əsasən, aşağıdakı ön-qəbullar daha uyğun hesab edilir:
1. Yalnız və yalnız hansısa məna ifadə edən cümlə düzgün ola bilər.
2. Məna ifadə edən cümlədə, cümlənin hər bir üzvü məna ifadə etməlidir.
3. Əgər təkdə olan hansısa ifadə mənalıdırsa, o ifadə "var olan nəyəsə" işarə edir və onu təmsil edir.
4. Əgər "x" nəyisə ifadə edirsə, "x yoxdur" ifadəsi yanlışdır.
david hume düşüncəsinə görə, " x vardır" və "x mövcuddur" ifadələri eyni mənanı ifadə edirlər. Lakin, bəzi filosoflara görə "var olmaq" və "mövcud olmaq" fərqli anlayışlardır. Tanrı mövcuddur deyilən zamanın, tanrının varlıq olaraq mövcud olması anlaşılır. Amma, Tanrı vardır deyilən zaman "Tanrı anlayışı vardır" və ya "X tanrılıq əlamətinə sahibdir" başa düşülür.
Obyektin mövcud olmamasına dair cümlələrin düzgün ola biləcəyinə dair:
1. Biz bu paradoksa aristotelin məntiq anlayışı prizmasından yox, kvantor məntiqinin perspektivindən baxsaq, problem həll edilmiş olur.
Aristotel məntiqinə görə, doğru cümlələr subyekt və predikatdan ibarətdir. Yer kürəsinin ikinci peyki yoxdur. cümləsini dediyim zaman subyekt yer kürəsi, predikat isə ikinci peykdir. Subyekt heçbir var olan obyekti təmsil etmədiyi üçün bu cümləni ifadə etməmiz məntiqsizdir. Lakin, həqiqətən də, yerin ikinci peyki yoxdur. Prima facie, * based on the first impression; accepted as correct until proved otherwise. cümlənin doğruluğu məntiqsiz olsa da, ontolojik olaraq bu doğrudur.
Riyazi analizdə "Dəyişənləri olan nəqli cümlədə dəyişənlərin yerinə onların mümkün qiymətlərini yazdıqda mülahizə alınarsa, onda belə nəqli cümlə predikat adlanır. Mülahizə yalnız və yalnız o zaman "D" doğruluq qiymətini alır ki, "x"-ın hər bir mümkün qiymətinə qarşı "y"-ın elə qiymətini göstərmək mümkün olsun ki, bu qiymətlərdə A(x,y) mülahizəsi doğru olsun.
Bu nəzəriyyəni məntiqə uyğunlaşdırsaq,
1. " Elə bir x var ki, ...x...." ifadəsi ∃x(…x…) kimi yazıla bilər. Burada, ∃ mövcudluq kəmiyyətidir. * existential quantifier
2. "Elə bir x mövcuddur ki, ...x...." ifadəsi "∃x(E!x & …x…)" kimi yazıla bilər. Burada E! mövcudluq predikatıdır.
3. "Bəzi şeylər mövcud deyil" ifadəsi "∃x(¬E!x)" kimi yazıla bilər. Burada ¬ işarəsi inkarlıq əlamətidir.
Yerin ikinci peyki mövcud deyil cümləsi "¬ ⱻxPx" kimi yazıla bilər. Bu, "elə bir x yoxdur ki, yer kürəsi y-nə uyğun gəlsin." kimi oxunur. Yəni, burada "yerin ikinci peyki"nə "mövcud olmama əlaməti" verilmiş olunmadı. "yerin ikinci peyki anlayışı"nın gerçəklikdə heçbir obyekt ilə uyğun olmadığını bildirdik. Yəni, bu "Yerin ikinci peykinin özü" haqqında cümlə yox, "yerin ikinci peykinin anlayışı barədə" bir cümlədir.
mənbələr:
1. link1
2. link2
3. link3