öyrənməyi öyrənmək

2. Bəzən düşünürük ki, öyrənmək üçün sadəcə yaxşı müəllim, bahalı kurs, ya da məşhur bir akademiya kifayətdir. Amma həqiqət çox acı və çox sadədir:
Əgər sən özün öyrənməyi bacarmırsansa – heç nə kifayət deyil.

Ölkədə IT sahəsində elə kurslar var ki, 6 ayına 5000 AZN istəyirlər. Əgər sən ortatəbəqə bir ailədə böyümüsənsə, bu pulu ya illərlə yığmalı, ya da ailəndən borc almalı olursan. Bəzən isə bir ata maaşının yarısından çoxunu ayırır – “övladım yaxşı gələcək qursun” deyə. Bu, artıq sadəcə bir kurs olmur. Bu, ümid yatırımı olur.

Amma gəlin bir az da açıq danışaq.

Bu kursda sənə verilən materiallar – PDF-lər, video dərslər, slaydlar – çox vaxt o qədər çox, o qədər böyük olur ki, kursdan çıxdıqdan 3 ay sonra baxmağa belə ərinirsən.
Niyə? Çünki oxumağın özü bir problemdir, təkrarlamaq isə bir stress. Beyin də elədir ki, onu yükləməyə çalışanda, tənbəllik siqnallarını aktivləşdirir. Səni sosial mediaya, musiqiyə, dostlarla yazışmağa dartır.

Amma...
Əgər sən kursa gedəndə öz şəxsi qeydlərini aparırsansa – məsələn, fiziki dəftərə və ya Obsidian kimi bir proqramla – onda vəziyyət dəyişir.

Çünki o qeydlər sənin beyninlə kağız arasında qurduğun körpüdür.
Sənin öz xəttin, öz sözlərin, öz dilinlə yazılmış məlumat – sənin öz tərcüməndir.
Ona qayıtmaq həm rahatdır, həm də motivasiya vericidir. Hətta üstündən keçəndə yeni qeydlər əlavə etmək də asan olur.

Pullu ola bilərsən.
5k sənin üçün heç nə ola bilər.
Amma itirilmiş vaxt heç zaman geri qaytarılmır.
Bu günün enerjisi, zehni təmizliyi, motivasiyası sabahkına bərabər deyil.

Günün sonunda sən özünə qalacaqsan.
Heç bir mentor, müəllim, təcrübəli dost, kurs materialı 7/24 yanında olmayacaq.
Tək olacaqsan.
Sən və sənin notların.
Sən və sənin beynin.

Əgər öyrənməyi öyrənməmisənsə, öyrəndiklərin buxarlanacaq.
Əgər öyrənməyi öyrənmisənsə, hətta kursa belə ehtiyac qalmayacaq.

1. “Öyrənməyi öyrənmək” — XXI əsrin ən vacib metabiliyidir.

informasiyanın çoxluğu dövründə insanın əsas problemi məlumat çatışmazlığı yox, məlumat bolluğudur. Ona görə də artıq “nəyi bilmək” deyil, “necə bilmək”, “hansı qaynaqdan öyrənmək”, “öyrəndiyini necə tətbiq etmək” əsas suallara çevrilib.

Buraya aşağıdakı bacarıqlar daxildir:

Kognitiv strategiyalar: yadda saxlama texnikaları (spaced repetition, memory palace və s.)

Aktiv öyrənmə: sual vermək, təcrübə ilə öyrənmək, özünə testlər etmək

meta-cognition: “Nəyi bilirəm?”, “Nəyi bilmirəm?”, “Öyrənmə prosesimi necə dəyərləndirə bilərəm?”

Mənbə seçimi: Doğru qaynaqları müəyyən etmək, səhv informasiyanı ayırd etmək

Sosial öyrənmə: başqalarının təcrübələrindən öyrənmək, müzakirə və tənqid mədəniyyəti

Bu bacarığı inkişaf etdirmək üçün:

Hər mövzuda öyrənmə metodologiyanı test et (məsələn, audio dinləmə ilə vizual oxuma)

Fəal qeyd apar – sadəcə oxuma, anladığını yaz

Öyrətdiyini düşün – sanki birinə dərs keçirsən

Refleksiya et – öyrəndiklərindən nə qaldı? nəyə ehtiyac var?

Əgər sən “öyrənməyi öyrənmisənsə,” bu artıq sənin ən böyük superqüvvəndir. Çünki nəyi biləcəyinə özün qərar verirsən. Qalan hər şey Google-a qalır.

Hamı öyrənir. Amma hamı eyni cür öyrənmir.
Mən öyrənməyə belə yanaşıram:
Əvvəlcə düşünürəm: bu bilik mənə həqiqətən lazımdırmı? Əgər cavab “bəli”dirsə, artıq içimdəki tənbəllik üçün azadlıq yoxdur.

Sonra... başlayıram düzən qurmağa.

Ən vacibi – fiziki və ya rəqəmsal bir “mərkəz” qurmaqdır.

Obsidian kimi tətbiqdən istifadə edirəm. içində hər öyrəndiyim sahə üçün öz “öyrənmə ekosistemimi” qururam.
Məsələn:
Ana Folder: Süni intellekt
├── Yol Xəritəsi
│ ├── ChatGPT versiyası
│ └── X Academy versiyası
├── Mənbələr
│ ├── Kitablar
│ ├── Məqalələr
│ ├── Video materiallar
│ ├── Kurslar
│ └── Sosial şəbəkə qeydləri
├── Addımlar / Steps
│ ├── Haradan başlayım.md
│ ├── ChatGPT ilə danış.md
│ ├── LinkedIn axtarışı.md
│ └── Google araşdırması.md
├── Terminlər (hər termin ayrıca not şəklində)
├── Hesablılıq (özümə verdiyim hesabatlar)
└── Potensial iş yerləri

Bu struktur sizin prosesi izləməyinizi və diqqətinizi cəmləməyinizi gücləndirir. Hər addım bir iz buraxır. Hər qeyd bir izahatdır. Hər alt-qovluq bir təcrübədir.

Öyrənməni adaptasiya etmək
Bu strukturu istənilən mövzuya uyğunlaşdırmaq mümkündür:
Yeni texnologiya öyrənəndə
Uşaq təhsili planlayanda
işdə çətin bir layihə idarə edəndə
CV-nizə yeni skill əlavə etmək istəyəndə
Hətta… ev tikəndə belə

Bəli, hələ tam ideal öyrənmə sistemim yoxdur. Amma bir çox insandan daha sistematikəm.
Hər şeyi bilmirəm. Amma nəyi, necə, haradan öyrənəcəyimi bilirəm.

Bu, kifayətdir.