+17 əjdaha
1. insan doğuluşunu seçə bilmir: doğulduğu ayı, günü, saatı. ölkəsini, ölkəsinin içindəki xəstəxana vəya evi; o xəstəxananın içində sizi min bir sancıyla dünyaya gətirən ananı; yeddi saniyəlik orqazm üçün (bir seçimdən çox, bir sınamayla) sizi peydahlayan atanı; qardaşını, bacısını, ümumən ailəsini seçə bilmir.cinsiyyəti də onun iqtidarında deyil. kim bilir, bəlkə də qadın olmaq istəyərdi, ya da kişi. bədənini seçə bilmir məsələn. döş gilələrinin rəngini, penisinin uzunluq vəya qısalığını, əl, dırnaq quruluşunu vs. (sonradan onları dəyişdirmək istəyi, təbiətə seçə bilməməyin verdiyi kiçik üsyanı xatırlatmırmı?)
deyilə bilər ki insan ölümünü seçə bilir. bunun üçün intihar var. haqqlı da sayılarlar; ancaq bunlarda bir növ digər həyat şərtlərinin üzə çıxardığı, içində şüuurlu vəya şüuursuz yüzlərcə seçimsizlik, qərarsızlıq və onların yaratdığı yadlaşma, çöküşün nəticəsi deyilmi? lakin bunu bacarmayan insanlar da var. tarix, topluluqlar yüz illərcə onları qorxaqlıq, cəsarət, güc vəya zəyiflik tərəzisində ölçüb, ölçür, ölçəcək. bu əhəmiyyətli deyil. əhəmiyyətli olan vaxtsız gələn (bu ifadə necə də çarəsizliyin ifşasıdır) xəstəliyin, bir avtomobil qəzasının, infarktın, zəhərlənmənin, əcəlin insanın əllərində olmamasıdır. eyniylə doğulduğu kimi: kimlərin ətrafında, ərazisində, iqtidarında, dövründə öləcəyini seçə bilmir.
güya insan sevdiyi qadın vəya kişini, dostunu, həyat yoldaşınımı seçir? onun bu seçimləri öz istəyinə görəmi, yoxsa əksinə, yuxarıda sadaladıqlarımın yaratdığı münbit şərait nəticəsindəmi seçilir? əgər sevgi seçiləbiləndirsə niyə onun ömrü çox vaxt qısa olur? şərtlər zaman keçdikcə əldə olan (əldə edilən) nəsnələri yaşamlarımıza adaptasiya edə bilir. bu isə təbiətin seçimidir.
bunların müqabilində insan universitet təhsilini, kariyerasını (ailə daxili hegemoniya nəticəsində əzilmiş, ata və analarının arzularını davam etdirən, heç də xoşbəxt olmayan minlərlə bədbəxti saymadan) ideologiyasını (bu da vaxt aşırı ata ideologiyası, irqin tələbi, sosial statusun üzə çıxma halıyla da yarana bilir) geyimini (çirkli ayaqqabılar, iyi verən corablar, səliqəsiz üst başla dolaşmaq məcburiyyətində qalanları yada salmıram) saç stilini (tökülən saçlar, saçının rəngi, seyrəkliyi, qalınlığı, ümumən genetikanın panoraması) və sairə, heç də insan həyatında həll edici (!) olmayan (bəli, təhsilin də həll ediciliyi təsvirini verdiyim insan çarəsizliyində bir yerə qədər söz sahibidir) epizodları seçə bilir. bu kiçik seçimlər (ona təbiətin təqdirə layiq jesti, vəya göylərdən bizə gülümsəyən tanrının bəxşi də adlandırmaq olar) əsas haqqlarımız olmalı seçimlərimizin bir növ qarşılığı, təsəllisidir.
xeyr, filosof deyiləm; ancaq insanın taleyində, yaşam kariyerasındaki həll edici seçimsizliyi azad olmadığımızı isbatlayır. gülməlidir: bəlkə də azadlığa olan ümumi aclığımızın səbəbi də bu detalda gizlənir. insan, seçə bilmədiyi hər şey üçün azad deyil. çünkü tarix göstərir ki, insan seçimlərinə görə mükafatlanmır; seçə bilmədikərinə görə mühakimə edilir.
seçmək ya seçə bilməmək? köhnə yunan tragediyaları da elə bundan danışırdı.