+8 əjdaha
1. gürcü rejissor elene naveriani-nin 2021 istehsalı filmi.son illərdə qonşu ölkə gürcüstanda film sahəsi öz inkişafı və dinamikliyi ilə diqqətləri cəlb edir. xüsusilə, auteur (öz dəsti-xətti olan müəllif) yaradıcılığı və art-house filmlərin sayı gündən günə artır. ən aktual mövzuların biri isə, kütlə və fərdin toqquşmasıdır, xüsusən də bu konfliktin queer perspektivdən təsviri çağdaş gürcü kinosunun ən parlaq nümunələrində öz əksini tapıb (misal, and then we danced, comets, wet sand və s.).
gürcü rejissor elena naveriani də məhz bu mövzuya müraciət edir. wet sand, babasının intiharından sonra dəfn mərasimini təşkil etmək üçün qəsəbəyə qayıdan moe adlı gənc qızın qarşılaşdığı hadisələrdən bəhs edir.
---spoiler---
(film təhlilindən daha çox filmin sujeti ilə birgə şərhlərimi yazmışam, izləmədən oxumaq tövsiyə olunmur)
film eliko adlı kişinin masa başında məktub yazmaq səhnəsi ilə açılır. evin interyerindən və kişinin geyimindən açıq başa düşülür ki, eliko zərif zövqləri olan eleqant bir insandır. eliko intihar məktubunu yazarkən tək deyil, ona kömək edən başqa biri də var amma rejissor onu bizdən gizləyir hələlik.
qara dənizin sahilində yerləşən bu kiçik qəsəbədə xarici dünyadan təcrid olunmuş bir həyat sürür. eliko illər əvvəl bu qəsəbəyə köçmüş olmasına baxmayaraq yerli əhalinin gözündə hələ də gəlmə insan statusunu keçməyib, həmçinin eliko onlarla qaynayıb-qarışmadığı üçün də sevilmir. amma cənazə təşkil olunmalıdır, onlardan biri olmasa da bu ənənələrə ziddir. heç kimi olmayan elikonun dəfn mərasimini amnon adlı kişi öz üstünə götürür. amnon bu qərarı, elikonun onun köhnə müştərilərindən biri olmağı ilə izah edir.
amnon qəsəbədə mövcud olan tək barın sahibidir, görünür ki, bu kiçik bar qəsəbədə tək əyləncə məkanıdır. barda amnonla birlikdə fleshka adlı gənc bir qız da işləyir. televiziyada verilən homofobiya ilə bağlı xəbəri məyusluqla izləyərkən görünür ki, amnon da fleshka da bu qəsəbədə misfitdir (uyğun gəlməyən). ümumiyyətlə, rejissor film boyu televiziya vasitəsilə ilə ölkədə baş verən hadisələri filmin içinə yerləşdirir, bu istidən çıxmış yanğınlar kimi ekolojik problemlər olsun ya homofobiya kimi sosial problem, heç biri bu qəsəbəyə aid deyil sanki. ölkə gündəmindən izolyasiya olunmuş bu qəsəbənin öz daxili gündəmi var.
amnonun zəngi ilə elikonun nəvəsi moe, dəfn mərasimi üçün qəsəbəyə gəlir. ilk baxışdan görünür ki, moe də sıravi bir insan deyil. uşaqlıqdan anası moe-yə qoca babasının öldüyünü deyib amma moe bunun yalan olduğunu babasının intihar xəbəri ilə öyrənir. ilk başda yerli xalq moeni xoş qarşılasa da moe anasının köhnə dostunun evində qonaq olanda, nele-nin evində, qadının əri "qonaq tanrının qonağıdır" deməsinə baxmayaraq sözlərinə zidd hərəkətlər sərgiləyir. evə gələn qonağın yerinə oturaraq əslində qonağa heç də hörmət etmədiyi görünür və məhz moe də elə ordaca evi tərk edir. bu moenin yerli xalqa qarşı ilk qarşıdurma addımdır.
moe babasının evində, amnonun elikonun cəsədini nəvazişlə sığal çəkdiyini və onu öpdüyünü görür. məlum olur ki, eliko və amnon illərdir gizli sevgili imiş. yağışlı bir gündə elikonun barına sığınıb şərabla sərxoş olan iki gənc kişinin arasında sevgi münasibəti yaranır. onlar illər boyu bu münasibəti gözləməyi bacararaq bu qəsəbədə var olmağa davam ediblər. onları bu günə kimi görən tək insan isə moenin anası olub və məhz buna görə də moe-yə babasının öldüyünü deyib.
yerli əhali elikonun qəsəbə qəbiristanlığına dəfn olunmasını istəmir, onların gözündə özünü onlardan üstün görən kibirli bir kadirdir. üstəlik, onun zərif və nəzakətli olması qəsəbə xalqı üçün qeyri-ənənəvi orientasiya ilə əlaqələndirilir. xristian dəyərlərinin qorunduğu bu qəsəbədə eliko üçün ayrılan məzar yeri yolun kənarında bir köşədir. dua oxumaq üçün isə rahib dəfnə gəlməz çünki intihar edən onsanlara dua oxunmur. bu zaman moe duanı özü oxuyar, bir qadının dua oxunması qəbuledilməzdir, məhz bu da moenin ikinci qarşıdurmasıdır.
ekspertizanın nəticəsində məlum olur ki, eliko əslində xərçəng deyilmiş. sağlam olduğu halda öz həyatına son verib. bu xəbər amnonu dəhşətə salır çünki elikonu özünü asmaqda kömək edən özü idi, moe təbii olaraq amnona əsəbləşir, çünki o da yerli əhali kimi yalançı və ikiüzlüdür.
amnon elikonun ona qoyduğu mektubu oxuyur və ölmüş sevgilisinin ona hazırladığı zəhərli şərabdan içərək intihar edir. divara isə "məni yandırın" yazır. polis sayəsində eliko və amnonun sevgili olduğu xəbəri bütün qəsəbəyə yayılır.
bütün bunların fonunda moe və fleshka arasında yaxınlaşma başlayır. bu qəsəbəyə aid olmamaqları bu iki gənc qızı bir-birinə daha da bağlayır. moe və fleshka amnonu elikonun yanına dəfn etmək qərarı alır. amma bu mümkün deyil çünki yerli xalq "pederast" olduğunu öyrəndiyi elikonun meyidini qəbirdən çıxarıb gölə artmışdır. meyidin murdarlanması bütün adətlərdə qəbuledilməz bir hərəkət sayılır amma bu qəsəbənin xristian əhalisinin gözünün necə də nifrətlə büründüyünü gözəl təsvir edir.
nə amnonu nə də elikonu bu qəsəbədə dəfn etməyin mümkün olmadığını anlayan moe və fleshka, divarda yazılmış vəziyyətə uyğun olaraq yandırmaq qərarını alır. məhz bunu edərkən də yerli camaatın nifrətlə törədilmiş cinayətini öz əleyhinə çevirərək edirlər: qəsəbə sakinlərinin amnonun barını gecəylə yandıracaqlarını bildikləri üçün meyidləri barın içinə qoyurlar. necə ki, illər əvvəl təhqir hesab unan queer (mənfi mənada qəribə) sözünü mənimsəyərək təhqir olmaqdan çıxartdılar, fleshka və moe də camaatın çıxardığı yanğınla iki gizli sevgilinin yanmaq vəsaitini yerinə yetirdilər.
məhz bu yanğın səhnəsində film kuliminasiya nöqtəsina qalxır: yanğını izləyən qəsəbə sakinlərinin içində moe və fleshka öpüşür. məhz bu da sonuncu qarşıdurmadır, bu öpüş, moe və fleshkanın, onlardan əvvəlki nəsil kimi qorxaq olmayacağını əlamətdir. onlar eliko və amnon kimi kölgələrdə yaşamayacaqlar.
rejissor bütün bu dəhşətli hadisələr sonunda film optimistik sonluqla bitirməyi seçir. moe və fleshka, amnonun yanmış barını yenidən açırlar.
ümumi, filmin ilk yarısı yavaş axır, dialoqlar isə əksər yerlərdə filmdən qopuqdur. yenə də baxmağa dəyər.