fəlsəfə

fəlsəfənin ilk mövzusu indiki halından fərqli olaraq insan yox "dünya nədən yaranıb?" olmuşdur. fəlsəfə bu sualla başlayıb. ondan əvvəl mifologiya mövcud olmuşdur. bu suala müxtəlif filosoflar müxtəlif cavablar verib. kaybedenler kulübündəki məşhur "herşeyin başı su, felsefenin de." replikasına səbəb də bu cavablardan biridir. filosoflardan biri deyib hər şey sudan yaranıb. sonra digərləri hava, torpaq kimi cavablar verib. bəziləri hava+su, torpaq+hava kimi cavablar verib, bəziləri hər 4 elementdən deyib. daha sonra isə fəlsəfənin maraqları genişlənib ailə, dövlət, ölüm, insan, onun daxili aləmi və başqa mövzularla maraqlanmağa başlayıb. fəlsəfə ilə elm arasında kəskin bir fərq var. fəlsəfədə doğru yoxdur. ancaq müxtəlif fikirlər mövcuddur. elmin isə müəyyən doğruları var. elm həqiqəti axtarır, tapır və qəbul edir. fəlsəfə isə qəbul etmir, şübhə duyur və daima sorğulayır, sorğulamağa dəvət edir. lakin buna baxmayaraq keçmişdəki filosoflar haqqında oxuduqda görürük ki, bir çoxu riyaziyyat, fizika, astronomiya, tibb kimi dəqiq elmlərlə maraqlanıb və bu sahələrə böyük töhvələr veriblər. ümumiyyətlə mövzudan kənar o vaxt insanlar bir əldə 5 qarpız tuta biliblər. indi insan özünə belə vaxt ayıra bilməzkən o dövrdə filosoflar fəlsəfədən başqa 2-3 ayrı sahə ilə də yaxşıca maraqlanıblar. xronoloji olaraq filosofların həyatını oxuduqda illər keçdikcə bu sahələrin azaldığı görürük. nəysə, hərşeyin başı su -*

mis

bu sifarişi verən:boyumaqamışölçdülər

qızıl zinyət əşyalarının 49%ini təşkil etməli olan, mendeleyev kimyəvi elementlər cədvəlində 29cu sırada olub, atom kütləsi 64 olan element. gümüşdən sonra ən yaxşı elektrik keçirən element. təbii mənbələri çox olduğundan misdən qab-qacaqlar, zinyət əşyaları da düzəldilirdi. indi də geniş istifadə olunur elektrik və inşaat sahələrində
(bax: cuprum)
(baxma: mis dövrü)

musiqi

bu dünyada insanın yarada bildiyi azsaylı şeylərdən biridir. sözün həqiqi mənasında yarada bildiyi. boş bir səhifənin birdən-birə səssizliyi pozacaq mükəmməl bir səsə çevrilməsi musiqi adlanır. elə olur ki, 5-6 dəqiqəlik musiqi qalın bir kitabın hiss etdirə bilmədiyini hiss etdirir. kitabı da insan yazır. amma nə qədər ustalıqla seçilsə də, sözlər yenə də bir qədər acizdirlər. 7 notun yaratdığı duyğu seli dünyanın 8ci möcüzəsidir. hətta ilk sırada belə ola bilər. bəlkə də tək möcüzəsidir. film zad çəkəsi olsaz musiqiləri yaxşı seçin. doğru səhnənin təsir gücünü inanılmaz şəkildə artırır. səs-küylə musiqinin fərqini də bilin. musiqi bənzərsiz sənət əsəridir. heyf ki, həyatın fon musiqisi yoxdur.
musiqi həm də "hiss qutusu" kimi birşeydi. olur ee hərdən. ilk dəfə yağışlı havada qulaq asdığın musiqiyə hər qulaq asanda o havanı hiss edirsən. o necə gözəl bir duyğudur elə -*

dünya çox ədalətsiz və qəddardır

mən buna çox sadə misallar göstərmək istəyirəm. nə siyasi hadisələr, nə terrorizm nə də nə bilim hansısa vacib məsələ. bunun izahını vermək üçün insanların müxtəlif yarımkürələrdə doğulmasını demək belə kifayətdir. bərabər şərtlər daxilində doğulmuruq. çirkin/gözəl/ağ/qara olmağı nəzərdə tutmuram. düşün ki, x-in uğruna öldüyü bir şeyə digər yarımkürədə yaşayan y doğulduğu gündən sahibdi. çox ədalətsizdi hə? problem insanların ölməsi deyil. bu qanundu. təbiət qanunu. təbiət hər nə qədər anarxist olsa da. ölüm nəticədi, səbəb doğulmuş olmaqdı. ədalətsiz olan ölüm səbəbidi. niyə? bu da ki, dünya üzərindəki ən axmaq sualdı. bəlkə də başlanğıcdı bu sual. * mövzudan kənar əziz, oxuyucu, bağışla. diqqətimi cəmləyə bilmirəm yazıya. sadəcə onu deyirdim ki, mənim depresya səbəbim, intihar səbəbim, ölüm səbəbim başqa bir insanın, başqa yarımkürədəki insanın fikir vermədiyi, önəmsəmədiyi bir şeydisə günahkar mən oluram? cəzasını niyə mən çəkirəm bəs. burdakı "mən" şərtidi. cəza da şərtidi. bəzi şərtlər daxilində ölmüş olmaq müəyyən mənada mükafatdır. amma başqası üçün ölüm cəzadırsa bu yenə də ədalətsizlikdir. mən həyatımın məndən əvvəl kimsə tərəfindən bölünmüş bölmələrini belə doyunca yaşaya bilmirəm. uşaqlıq/yeniyetməlik/gənclik/orta yaş bla bla. bugün mən və evdəki kaktus eyni şərtlər daxilində mövcudluğumuzu mənasızca davam etdiririk. tək təsəlli isə bütün bunları mono- dream odyssey sədaları altında yaza bilməyimdi. musiqi deyəsən dünyanın səkkizinci möcüzəsidir
(baxma: nə danışdığını bilməyən yazar)
(baxma: nə yazdığını bilməyən yazar)

twin paradox

tanımı odur ki, zamanın nisbiliyi haqqındakı ən bilinən nümunə.

məmməd və əhməd adında iki qardaş olur. (əslində orjinalında dünya və kainatdı qardaşların adı. dünyadakı dünyada qalır. kainatı da kainata göndərirlər.) 20 yaşları olur bunların. məmməd qalır bakıda öz səfil həyatına davam edir. əhmədi də qoyurlar raketə, nə bilim neçə işıq ili uzuqlığa, işıq sürətinin 80 faizinə yaxın sürətdə göndərirlər . o da orda özü üçün yaşayır da tutalım ki. sonra 10 il sonra, yəni yer kürəsindəki zaman anlayışımıza görə 10 il sonra əhmədi gətirirlər dünyaya. deməli, məmmədə görə əhməd 10 il yaşlanıb. amma əhmədə görə 7 il tutaq ki. amma o biri planetdəki adama görə əhməd 3 yaş qocalıb, məmməd 5 yaş. bura qədər normaldı, paradoks burasında deyilmiş heç. zamanın nisbiliyinə aiddi bu hissələr. sürət artdıqca zaman gec axırmış. qardaşlar hesablayanda cavab səhv çıxırmış. sonra məlum olub ki, eyni şərtlərdə deyillər başqa qüvvə filan təsir edir. dünyaya gəlib hesablayanda işlər dəyişir kimisindən bir şey. nələrisə nəzərə alanda əslində düzgün hesablama alınır. neçə gündü internetdə baxıram. maraqlıdı çox. mahiyyəti odur ki, zaman nisbidi, ayrı yerlərdə ayrı cür olur amma detalları düzgün nəzərə alanda fizika qanunlarında problem yaratmır.

siz ən yaxşısı burdan oxuyun. çox daha elmi izahdı. link link

(baxma: ekizlər paradoksu)