Son yazılanlar
Qırğız dili türk dillərindən biridir və müəyyən dərəcə Azərbaycan dilinə də oxşayır. Qırğız dili qıpçaq dillərindən biridir. Və qazax dili ilə daha çox bənzərlik göstərir. link 
Qırğız qızıdır,Azərbaycan dilini öyrənir və dilimizin Qırğız dilinə yaxın olduğunu deyir.
Qazax qızları gözəl Asya qızlarıdır, lakin bir çox insan qazax xalqının ruslarla qarışmış oldugunu söyləyir. Buna dəlil olaraq da, sovet zamanı rusların Qazaxıstanda çox olmalarını gətirirlər. O dövrdə Qazaxıstanda ruslar qazaxlardan çox idi. Əgər qazaxlar ruslarla qarışsa idi, indiyə qədər qazax milləti rusların arasında yox olardı, elə qazax millətidə,qazax dilidə. Belə olsaydı onlar indi qıyıq gözlü, qara qaş, qara göz olmazdılar, ruslar kimi sarışın və rəngli gözlü olardılar. Qazaxıstanın qızları Asya və Türk gözəlliyinə sahibdirlər.
Ölkənin adı Azərbaycandır, bizlər azərbaycanlılarıq, ana dilimiz və rəsmi dilimiz Azərbaycan dilidir. Uzun sözün qısası məcburiyyət deyə bir şey yoxdur. Nə də sizi məcbur edən yoxdur. Onsuz belə olmalıdır. Azərbaycanda, bir azərbaycanlı ilə Azərbaycan dilində danışmalısınız. Bu axmaq başlığı açmaq, Rusiyada rusca danışmaq məcburiyyəti və ya Türkiyədə türkcə danışmaq məcburiyyəti deməyə bərabərdir. Əslinə qalsa bizim xalqımız sizə PAŞA KÖNLÜNÜZ istəyir deyə danışdığınız dildə cavab verməyə məcbur deyil. Və belə də olmalıdır əslində, heç kim siz rusca bir şey soruşduqda rus dilində cavab verməli deyil. Işə bax, Azərbaycanda yaşayıb,rusca danışırlar, bu dili düz-əməlli bilmirlər, hələ yolda-bacada da xalqla rus dilində danışırlar, suallarını/cavablarını rus dilində verirlər. Hələ bir azərbaycan dili məcbur olmasında deyirlər. Elə məcbur deyil deyə belə danışa bilirsiniz. Bütün xalq Azərbaycan dilli olub, ancaq Azərbaycan dilində danışsa, sizin kimi öz dilini bilməyən və ya öz dilində danışmaq istəməyənlərə cavab verməsə, necə ki, başqa ölkələrdə belədir (təbii olaraq), sizin vəziyyətiniz ölkədə yad dildə danışan başdanxarablar olacaq. Bir insanın ingiltərədə ingilis dilində danışmaq məcburiyyəti deməsi necə axmaqca səslənirsə, bir türkün Türkiyədə türk dilində danışmaq məcburiyyəti deməsi necə mənasız səslənirsə, buda eyni şeydir. Bizim xalq sadəcə üz verir belə insanlara.
Onlarda da "söğüş" deyə bir yemək adı var, və hamıya məlumdur ki, türklər "ğ" hərfini tələffüz etmir, və ya tamam yumuşaq tələffüz edirlər. Nə isə bu sözün deyilişi bizim "söyüş" sözünə oxşayır. Anam bir dəfə bu yeməyin hazırlanmasına baxır, məndə otaqdayam, adam deyir: mən söyüşü çox xoşlayıram.Hərgün söyüş yeyə bilərəm kimi cümlələr. Məndə çaş-baş qalmışam ki, ay Allah bunlar nə vaxtdan "küfr" sözlərinə söyüş deməyə başlayıb, nə əlaqə bu belə gic-gic danışır, əlbəttə videonu gördükdən sonra hər şey mənə aydın oldu. Indi baxdım yutuba məsələn bu videoya baxın, 11:06 dəqiqəsinə httpss://youtu.be/jorb8YTEOOc
Yəni məzələnmək,məzələnməkdir, bizdə məzələnə bilərik, bunun qəribə gəlməsi ilə də bir əlaqəsi yoxdur, mədəniyyətsizlikdir sadəcə.
Azərbaycan dilində ərəb sözləri elə- belə deyib, bir çoxunuz dilə Yunanca söz soxursunuz, ərgən deyə-deyə, alay deyə-deyə. kedi (gati orta Yunanca, katta köhnə Yunanca), şarj ( fransızca yük sözündən), ampül (franssızca cam, şüşə) onlarda latinlarden, latinlarda yunanlardan alıb bu sözü) para (fars) ,kravat, asansör,kuaför,ambulans, Küvet, gazoz, misket, abajür, afiş, ambalaj, badana,basen, bateri, biskuvi, bluz,bot, büro, ceket, daktilo, dans, dantel,dekolte, duş, desen, egzersiz(fransız), kelime, kitap, kalem, bəyaz, madde,lahmacun, hıyar,(arap), lacivert, Ahu, afet,siyah,bahar kablo, işkembe, papuç (fars), rezervasyon (latın), alfabe (Yunan alfabesinin ilk 2 harfi, alfa ve beta), domates (yunan)
Bunları heç kim görmür!! Heç kim demir, onlar fransız sözü olan bot sözünü işlədir, amma biz çəkmə (çəkmək feilindən), uzunboğaz çəkmə. Bu sözlərin bir çoxu bizim dilimizə uyğun deyil, bu sözlərin 99%i basbas bağırır ki, ay bala mən Avropa, Yunan sözüyəm. Ondansa ərəb/fars sözləri qat-qat yaxşıdır, çünkü əvvala dilimizə uyğunlaşır, ikinci olaraq dilimizin səslənişini kobud şəkildə pozmur.
Bu arada bizim dildəki ərəb/fars bəzi rus sözləri gözünüzə girir, amma türk dilindəki ərəb/fars/fransız/Yunan/ Avropa sözləri gözünüzə girmir. Məsələn:lacivert (Yunan) - göy, kedi (yunan/latın) pişik.
Şarj/şarj etmek (fransız) yükləmə, yükləyici.
Və ya lampa,lampoçka sözü gözünüzə girir, amma ampülə (fransız) söz deyən yoxdur. Siyah (fars)- qara, beyaz (ərəb). Abajür (fr) sözü heç kimi narahat etmir, şapşal (Yunan), diyorsun, anahtar nə deməkdie? (Anihtiri/anoihter. Açmak feilindən yaranmış bir söz.) Azərbaycan dilində qarşılığı "açar" olan söz, aroma "dadlandırıcı", ahtapot "səkkizayaq", barbunya (barbuni) "lobya,paxla", bezelye (bizeli) "yaşıl noxud", bulgur (piluguri), çaça (çaça) "fahişə ayarlayan fahişə ", çağanoz ( çaganoz),defter (tefteri) demet (demati), ege (egeo), ergen (ergenis) etik (ethiti) etos (ethos), şapşal (sapsalo), fidan (fyton) patik (patikos) Kiraz (kerasi) pide (pita) somun, iskembe, klise, kilit, kümes, kambur, ırgat, semer, ıhlamur, alay və s bir çox söz hansılar ki, hər gün günlük həyatda istifadə olunurlar, onların dilinə Yunan dilindən keçib, üstəlik bu bizim xalqın öz arasında "uje" ilə danışması kimi bir şey deyil!
Türkiye xalqı üzərində araşdırma aparılıb, və məlum olub ki, Türkiyə xalqının çoxunluğu xüsusilə də gənclər gündə 300-400 sözdən istifadə edirlər. Yəni deməli türkiyədə 300-400 söz ilə girlənmək olur. Amma mən inanmıram ki, bu azərbaycan dili üçün belə olsun. Çünkü ən azından günlük həyatda bir dənə sözün birdən çox veriyaları var. Məsələn(misal üçün, nümunə olaraq, türkcə mesala/örnek): oturmak- 1)oturmaq/ əyləşmək, düşmek ( bir şeyin düşmesi ) düşmək, (yere düşmek) mənasında yıxılmaq/ bələşmək. 2) kullanmak- istifadə etmək, işlətmək. 3) aşık olmak- aşiq olmaq, vurulmaq, məftun olmaq. 4) yatak- yataq, çarpayı 5) gözlük- gözlük, eynək. 6) defol/ yıkıl karşımdan- dəf ol, rədd ol, itil (və ya itil gözlərimdən) (əlbəttə ki, gözəl xalqımız defol mənasında "uç, sürüş burdan, gözüm görməsin səni, kobud şəkildə vızqırt, tullan burdan və s də işlədir, amma nə isə -*)) )
7) gezmek, dolaşmağa çıkmak (gəzmək, hərlənmək, dolanmaq, fırlanmaq məsələn biraz fırlanıb gəldim)
8) uyanmak- oyanmaq, ayılmaq
9) başım dönüyor- başım fırlanır, başım hərlənir, başım gicəllənir.
10) kusmak- qusmaq, qaytarmaq
11) üzerinde- üzərində, üstündə.
12) ahlaksız/cibiliyyetsiz/ terbiyesiz - əxlaqsız, tərbiyəsiz, mərfətsiz, qanacaqsız.
13) kalkmak (ayağa məsələn) - qalxmaq, durmaq
14) durmak ( orda dur məsələn) - durmaq, dayanmaq.
15) ağlamak, zırlamak - ağlamaq, zırlamaq, zarımaq, ( ulamaq :')))) bilmirəm bu rəsmi olaraq var ya ləhcədir amma anam biz ağlayanda, hirlənəndə deyirdi ki, az ula!! :'))) )
16) kalvaltı yapmak- səhər yeməyi yemək, qəlyanaltı etmək.
17) güneş- günəş, gün.
18) bağırmak (birinə) qışqırmaq,bağırmaq, çığırmaq,(anqırmaq) gör nə gözəl fikrimizi ifadə edirik.
19) dilin zengin olmaması, dilin fakir olması- dikin zəngin olmaması, dilin kasıb olması, dilin qıt olması, dilin kasad olması və s
20) sinirlenmek- hirslənmək, əsəbiləşmək.
Və s bir sözlə bizim dildə yeni sözlərin qarşılığı elə də yoxdur, amma dilimiz qıt deyil.
Cürət etməsin, heç bir bəşər,
Mənim ana dilimə qıtdır deməyə.
Çəkinmərəm bu haqda söhbət etməkdən,
Göstərərəm ki, qıt olan özünsən əslində!
Əvvəla ərəb/fars sözləri bizdə çoxdur, türk dilindən söz keçsin bizə və s və s deyənlərin bir çoxu bilmir ki, türk dili də ərəb/fars/yunan/ fransız/ Avropa sözləri ilə doludur. Bir yerdə gördüyüm qədəri ilə 14.000 alınma söz var imiş. Dəqiq bilmirəm. Bir çoxunuzun işlətdiyi, bizdə yoxdur deyib, ayıb gördüyü "zaten" sözü, fars sözüdür. Komik sözü fransız/latın, Şapsal yunan və ya adabter/zaryadka sözünü bəyənməyib, xarici sözdür deyib, türklerin "şarj/şarj etmek" sözlərini işlədənlər, (ki, adabter/zaryadka sözlərinin qarşılığı yükləmə/yükləyici olaraq müəyyən edilib) nə isə, bilmirlər ki, şarj sözü fransız sözüdür. Yəni, türk dilindən türk sözü alırıq, azərbaycan dilində ərəb sözü elə belə, deyənlər, dilimizə fransız, yunan, avropa sözləri soxurlar. 1)
2) bir dildə nə qədər söz olur,olsun insan gündəlik həyat zamanı müəyyən sözlərdən istifadə edir. Yəni türk dilinin lüğətində bizdən daha çox söz olsa da, bizim dil onların dilindən əksik qalmır. Mən heç vaxt öz fikrimi ifadə etməkdə əziyyət çəkməmişəm. Nə də ki, türk sözlərindən istifadə etmirəm, azərbaycanlıların istifadə etdiyi kimi. 3) günlük həyat zamanı istifadə olunan bəzi söz və feiller var ki, bizdə onun iki qarşılığı olur. Məsələn: anlamak- başa düşmək, anlamaq. Düşünmek- düşünmək, fikirləşmək. Kullanmak-istifadə etmək, işlətmək. Kayb etmek (oyunu) uduzmaq, məğlub olmaq,(bir şeyi) itirmək, kayb olmak- azmaq, itmək. Kazanmak (pul) qazanmaq, kazanmak (oyunu) udmaq, qalib olmaq. Yardım etmek -yardım etmək (eləmək/göstərmək), kömək eləmək. Güvenmek- güvənmək, arxayın olmaq. Məsələn türklərdə də arxayın olmaq yoxdur! 4) Azərbaycan Dilinin izahlı Lüğətində (1960-87) 43.200 baş söz var idi, türkcə sözlükdə isə 26.000 baş söz (1980) qeydə alınıb. indi isə türk lüğətində 111.000 söz var, bizdə isə bu rəqəm 105.000 neçəsə yadıma gəlmir. indi belə deyək, türk xalqı üstündə araşdırma aparılıb, və məlum olub ki, türk gəncləri günlük 300-400 sözdən istifadə edirlər. Əlbəttə, sizdə çox baxırsınız türk kino və dublajlarına ona görə azərbaycan dilini düz-əməlli bilmirsiniz və fikrinizi ifadə edə bilmirsiniz. Yəni məsələn kullanmak- istifadə etmək, işlətmək. Hərəsinin özünə görə işlənmə qaydası var, amma türkcə oxumaqdan, türkcəyə vaxt ayırmaqdan, bir çoxunuzun heç bizim "işlətmək" sözümüzün olduğu yadınıza düşmür. Bir çoxunuzda orda-burda mızlanırsınız dilimiz elə dilimiz belə.
Hələ "ağıldan kəm" gözü də var!! Amma türk dilində gerizəkalı/maldan başqa heç nə eşitmirik. Bizim o qədər sözlərimiz var, nəyinizə yaramır?? "Ağıldan kəm"
#1846 gerizəkalı= seyrək niyə yoxdur ki? Əlbəttə bunun bir sinonimləri də, var.
Deməli, "seyrək, gic, gicbəsər, zay, yelbeyin" və s birini işlət də, yerinə görə. Illaki zəkası geri də olan insan deməlisən? Seyrək də o deməkdir də, ağlı ağlı seyrək, yəni zəkası tam olmayan. Zəkası zay olan.
#2638 #2719 oha, çüş, yuh, yahu, bunlar emosiya ifadə edən sözlərdir. Və bizdə insan olduğumuz üçün, o emosiyalar bizdə də var, deməli o ifadələrin bizim dildə də qarşılığı var. Məsələn : "bee", "boo", "Aa" . Və çüş, yuh, oha, yahu kobud sözlərdir, məsələn müəllimən nəsə desə yuh deyə bilmərsən. Və bizim dildə də olub, onların dilinə tərcümə olunmayan şeylər var, məsələn "əşşi" (boşver mənası verir) amma "boşver" sözü "əşşi" sözünün verdiyi effektivliyi vermir. Və ya "öl yerə gir", "öl da öl" , "da sən niyə yaşayırsan?", "Da" (burdakı da onlarda yoxdur, artık kimi tərcümə oluna bilər, amma artık=artıq. "Ə da sus", "Az, azığ, aqız" "ə, ədə, gədə" türklərdə "lan/ulan". Hər millətin özünə məxsus emosiya ifadələri var, indi illaki bizdə yuh, oha olmalıdır? Indi bizdə deyim var, "indi hənanın yeridir?" "Boyunu yerə soxum" belə bir deyim var onlarda? "Şimdi hınanın yeri mı?" "Boyunu yere sokayım" çox məntiqli səslənir? Amma onlarda da belə bir şeyi ifadə etmək üçün özlərinə məxsus nəsə bir deyimləri var
#55913 ey insan peraşki milli rus yeməyidir, eynilə borş kimi, ona görə də öz adı ilə də deyirik, eynilə rusların şaurmaya "şaurma" dedikləri kimi və ya çox sevdiyiniz türklərin lahmacuna "lahmacun" dedikləri kimi. (Lahmacun ərəb sözüdür). Yəni bu dilin kasadlığı deyil. Hamı elə edir. Pizzaya bütün dünya "pizza" deyir. Uydurub ad tapmağa nə var ki? Borş olsun "kələm şorbası", pizza olsun "qarışıq əppək" yəni nə isə bir şeylər düşünüb ad tapmaq olar. Bu dilin kasadlığını göstərmir və illaki ad tapmaq məcburiyyətində deyilik.
Razetka sözünün qarşılığı "elektrik yuvacığı", bir neçə yerdə isə "elektrik mənbəsi" olduğunu görmüşəm. Hər halda qısaca yuvavıq demək olar. Mənə məntiqli gəlir. Düşündükdə ki, ruslar həm mürəbbə qabına, həm də yuvacığa razetka deyir, onda biz niyə razetkaya "yuvacıq" deməyək?!
https://www.kizlarsoruyor.com/gundem-ekonomi/q4919734-azeriler-neden-costu-neylerine-guveniyorlar bir səbəbi buna görə.
Ayran nədir ki? Qatıq su. Ayran içilmiş stəkana su töküb içmək yeni, qatıq su su, bu mən deyiləm, stəkan yumağa həssaslığım var, adi Gülüstan içdiyim stəkanıda yumadan su tökmərəm amma içən belə içir, ona belə xoşdur. Problem yoxdur.
Qadınlara xanım deyə müraciət etmək, yanlış deyil, bu bir hörmət göstəricisidir. Eynilə kişilərə cənab/bəy deyildiyi kimi. Və ya özümüzdən yaşca çox böyük insanlara dayı/xala dediyimiz kimi bir şeydir bu.
Əvvəla onu deyim ki, türk dili yox, ziyanı azərbaycanlılar vurur türk sözlərini işlədərək. Ikinci olaraq, türk sözləri bizim dilin qrammatikasına uyğun olaraq dilimizə əlavə edilsə xeyr ziyan vurmaz. Amma bir azərbaycanlı özünün "işləmək" sözünü buraxıb "çalışmak" deyirsə, əgər bir azərbaycanlı özünün "ə" "ədə" "az" sözlərini buraxıb bütün günü "lan" deyə-deyə gezirsə, "şirin" yerinə "şəkər", "çox" yerinə "çok", "bəli/hə" yerinə "evet", "xeyr,yox" yerinə "hayır" deyirsə onda bəli, niyə ziyan vurmur ki?! Öz azərbaycan sözlərimiz qalır bir kənarda türk sözlərini işlədirsiniz, bəs azərbaycan sözləri? Hamı da 3-5 dənə rus sözünü bəhanə edir! Rus dilində sözlər var bizdə, türklərdə də Yunan, Fransız, Avropa! Sanki günlük həyatımız rus sözləri ilə keçir!
Əvvəla ərəb/fars sözləri bizdə çoxdur, türk dilindən söz keçsin bizə və s və s deyənlərin bir çoxu bilmir ki, türk dili də ərəb/fars/yunan/ fransız/ Avropa sözləri ilə doludur. Bir yerdə gördüyüm qədəri ilə 14.000 alınma söz var imiş. Dəqiq bilmirəm. Bir çoxunuzun işlətdiyi, bizdə yoxdur deyib, ayıb gördüyü "yuh" sözü, fars sözüdür. Komik sözü fransız/latın, Şapsal yunan və ya adabter/zaryadka sözünü bəyənməyib, xarici sözdür deyib, türklerin "şarj/şarj etmek" sözlərini işlədənlər, (ki, adabter/zaryadka sözlərinin qarşılığı yükləmə/yükləyici olaraq müəyyən edilib) nə isə, bilmirlər ki, şarj sözü fransız sözüdür. Yəni, türk dilindən türk sözü alırıq, azərbaycan dilində ərəb sözü elə belə, deyənlər, dilimizə fransız, yunan, avropa sözləri soxurlar. 1)
2) bir dildə nə qədər söz olur,olsun insan gündəlik həyat zamanı müəyyən sözlərdən istifadə edir. Yəni türk dilinin lüğətində bizdən daha çox söz olsa da, bizim dil onların dilindən əksik qalmır. Mən heç vaxt öz fikrimi ifadə etməkdə əziyyət çəkməmişəm. Nə də ki, türk sözlərindən istifadə etmirəm, azərbaycanlıların istifadə etdiyi kimi. 3) günlük həyat zamanı istifadə olunan bəzi söz və feiller var ki, bizdə onun iki qarşılığı olur. Məsələn: anlamak- başa düşmək, anlamaq. Düşünmek- düşünmək, fikirləşmək. Kullanmak-istifadə etmək, işlətmək. Kayb etmek (oyunu) uduzmaq, məğlub olmaq,(bir şeyi) itirmək, kayb olmak- azmaq, itmək. Kazanmak (pul) qazanmaq, kazanmak (oyunu) udmaq, qalib olmaq. Yardım etmek -yardım etmək (eləmək/göstərmək), kömək eləmək. Güvenmek- güvənmək, arxayın olmaq. Məsələn türklərdə də arxayın olmaq yoxdur! Yalnız olmak- tək olmaq, yalnız olmaq, yalqız olmaq, tənha olmaq. Savaş- savaş, müharibə, dava, kavga etmek- dava etmək,dalaşmaq. Uyanmak- oyanmaq, ayılmaq. Hatırlamak- xatırlamaq, yada düşmək, unutmak- unutmaq, yaddan çıxarmaq,Doğmak- doğulmaq, dünyaya gəlmək. Nəyi zəngin deyil dilimizin? Hansı fikrinizi ifadə edə bilmirsiniz? Əlbəttə ki, bizim xalq kitab oxumur, bütün günü türk kinolarına, türk dublajlarına baxır, güya böyük bir şey edirlərmiş kimi, özlərindən gedə-gedə fəlsəfə tipli türk kitablarını oxuyurlar. Və türk dili ilə bu qədər iç-içə olduqda bəzi deyimlər,sözlər insanın dilinə düşür. Və bəzi deyimlər bəli, azerbaycan dilində olmaya bilir. Necə ki, azərbaycan dilində olan sözlər və deyimlər də türk dilində yoxdur. Məsələn "iti azmaq", "boyunu yerə soxmaq" , " fikrə getmək", "özündən çıxmaq", "dərdə düşmək", "qanı qaralmaq" "yerişinə haram qatmaq" "gözü su içməmək" "gözü kəlləsinə çıxmaq" "ağzına su almaq" "dilotu yemək" "mənəm-mənəm demək" "gözdən qaçmaq" "ürəyi yanmaq" "dil-dil ötmək" "burnunun ucu göynəmək, ürəyi axmaq" bunları da türk dilinə tərcümə etmək olmur. Əgər bizim də çoxlu film, dublajlarımız olsaydı, əgər bizdə güclü dövlət olsaydıq onda onlarda bizim sözləri işlədəcəkdilər və türk dilinə tərcümə edə bilməyəcəkdilər. Onda zəngin dil bizim dil sayılacaqdı. "Zengin-varlı, zəngin", " fakir-kasıb, fəqir" !!!!
Son bəyənilənlər
