antoine roquentin

Roquentin mütəmadi olaraq gündəliyinə bir şeylər yazır. Yazmağa həvəsli olduğundan yox, amma özü də bilmir niyə yazır və ya yazmalıdır. Bu sualla heç maraqlanmır, bəlkə də. Yazmaqda olduğu üçün yazır. Həyatda etməli olduğuna inandığı heç nə olmadığı üçün yazmağını mənalandırmaq üçün də düşünməyə ehtiyac duymur. "Olmalı" deyə bir anlayış qalmamışdır həyatında. Heç nəyin "olmalı" olmaq üçün bir zərurətinin qalmadığını... qalmadığını yox, bu zərurətin əslində heç vaxt olmadığını və heç zaman da olmayacağını dərk etmişdir. Bunu bir ağacın köklərinə baxaraq yaşadığı epifaniyada qavramışdır.

Roquentin yerdən əlinə bir daş götürər və ona baxar, amma o daşın varlığı Roquentinə qəribə, anlaşılmayacaq bir diksinti hissi verər, daş əlindən qeyri-ixtiyari düşər, Roquentin oradaca qalar. Tərpənməz, tərpənmək üçün də bir səbəbi yoxdur. Ayaq üstə, gölün yanında, içindəki azca şirin, lakin melanxolik bir boşluq hissi, bir iç sıxıntısı ilə birlikdə. Roquentin reallıqdan, dünyadan qopmuşdur, fəqət, hələ də, oradadır. Hələ də, düşünür, danışır, insanlarla əlaqədədir və bunların hamısının da fərqindədir. Hərçənd reallıqdan qopuq, ətrafa yad əhval-ruhiyyə içərisindədir, ya da Roquentin olmaq zatən bu deməkdir. Roquentin disossiasiya və derealizasiya təcrübələrini əks etdirən möhtəşəm bir nümunə olardı.

sözaltı music

Howl's moving castle filmindən "Merry-go-round of life" (bir parça)

mental kompulsiya

istəmsizcə təkərrür edən düşüncələrə (obsessiya) qarşı fiziki davranışla yox, zehində gerçəkləştdirilən ritual. Bu kompulsiya növü fərddə kənardan müşahidə edilə biləcək davranışlar şəklində yox, onun öz zehnində etdiyi, sadəcə özünün fərqində ola biləcəyi mental praktikalar şəklində təzahür edir. Misal üçün, klassik OCD nümunəsi olan davamlı şəkildə əl yumaq kənardan müşahidə edilə bilən bir kompulsiyadır. Lakin mental kompulsiya elə deyil. Misal üçün:

- Neqativ xatirələri davamlı şəkildə beynində yenidən canlandırmaq (replaying). Güman ki, bu kompulsiya ilə fərd neqativ xatirəni bir şəkildə aşmağa çalışır. Nəticədə kompulsiyalar obsessiyaların yaratdığı təşvişi yatışdırmaq üçün formalaşan reaksiyalardır.

- Müəyyən söz və ifadələri içindən təkrarlamaq
- Fikrində saymaq
- Mental siyahılar tərtib etmək. Misal üçün, kimsə tərəfindən sevilməmək obsessiyası olan fərdin beynində sevilə biləcək xüsusiyyətlərinin siyahısını beynində çıxarmaq.
- içindən xüsusi dualar etmək

Mental kompulsiyalar xaricdən asanlıqla təyin edilə bilinmədiyi üçün fərdin və terapistinin fərqində bunun olması çətin ola bilir. Mental kompulsiyalar detektə edilmədikdə isə terapiya və ya müalicə effektiv nəticə verməyə bilər.

link_1
link_2

işıq sürəti

Əslində, bilinənin əksinə c = 299 792 458 m / s işığın iki-yol sürətidir, yəni hədəfə gedib-qayıtma sürəti. Heç kəs işığın tək-yol sürətini, yəni sadəcə hədəfə getmə sürətini bilmir. Konvensiya olaraq, işığın tək-yol sürəti də c hesab olunur, fəqət bu təcrübə ilə sübut edilməyib. Bir sözlə, işığın hədəfə çatma və hədəfdən əks olaraq müşahidəçiyə gəlmə sürətinin eyni olub-olmadığı təcrübi olaraq bilinmir. Qeyri-intuitiv səslənsə də, işığın getmə sürətinin c, qayıtma sürətinin isə sonsuz olması ehtimalı da var, hansı ki, bu işığın iki-yol sürətini yenə də c-yə bərabər edir.

Veritasium kanalında bu mövzunu müzakirə edən maraqlı bir video var:

(youtube: )

travma

Yaşandığı anda qavranıla bilinməyən, insanı bəzən saatlarla boş-boş, lakin diqqətli şəkildə divara, tavana baxmağa sövq edən yaşantıdır. Travma ilə bağlı qəribə tərəf onun asan-asan anlaşıla bilinən bir şey olmamasıdır. Levinas demişdi, deyəsən, "travma insanı dünyada ikən dünyasız buraxar." Haqqında danışmaq yaşayan insan üçün çətindir. ilk zamanlar inkar mexanizmi işə salınar, amma ağırlığı və lənəti zaman keçdikcə formalaşar, həll edilmədiyi müddətcə insanda yük olaraq qalar, bərabərində gətirdiyi daim təkərrür edən düşüncələrlə həyatdan zövq almağa imkan verməz. Ağırdırsa, təsiri şüurlu şəkildə üstündə işləmədən zamanla keçməz.

Yəni ən azından bəzi tip psixoloji travmalar bu hissi bəxş edir.

chronomirage

Zaman mirajı/ilğımı olaraq tərcümə edilə biləcək anlayış. Bildiyimiz kimi miraj (bax: ilğım) isti havada işığın yer səthinə enərkən tədricən qırılması, müəyyən bucağa çatdıqda isə əks olunması nəticəsində səmanı sanki yerin üzərində imiş kimi göstərən və su illüziyası yaradan bir optik hadisədir. Zaman mirajı isə başqa bir zamana (keçmiş/gələcək) aid olan bir hadisənin indiki zamanda elə hadisənin baş verdiyi/verəcəyi yerdə görüntüsünün yaranması paranormal fenomeninə verilən addır. Misal, üçün Rusiyada 2 kampçının meşənin içərisində həmin yerdə 60 il əvvəl baş verən alman və rus döyüşünü görməsi. Bir başqa hadisə isə Victor Goddard Victor Goddard adlı pilotun uçuş zamanı gələcəyə aid yeni bir aeroport görməsi və bir neçə il sonra həmin aeroportun tikintisinə başlanılmasıdır.

Əlbəttə, elmi əsası yoxdur, ciddi tapıntılarla sübutlanmış bir fenomen deyildir.

coğrafya kaderdir

daxilində həqiqət payı daşıyan ifadədir. Əlbəttə, insanı fatalistik baxış bucağına * bütün hadisələrin əvvəlcədən təyin olunduğu üçün seçimin olmaması kimi çox vaxt neqativ yozulan yanaşma həbs edən bir motto vəzifəsi də görməməlidir, amma "kader" və ya taledən nə anladığımıza bağlı olaraq müəyyən qədər keçərlidir.

Taleyi bu konteksdə bir alın yazısı kimi yox, fərdin seçmə şansı olmadan ona verilən xüsusiyyətlər olaraq anlayıram mən. Coğrafiya taledir ifadəsində, əslində, təyinedici olan şeylər içinə doğulduğumuz kültür, milliyət, irq, siyasi reallıq kimi fərdin dünyaya gələrkən seçə bilmədiyi xüsusiyyətlərdir. insanın uşaqlığı onun yetkin həyatının formalaşmasında, bəlkə də, ən kritik dönəmdir. Təsadüf deyil ki, sayısız psixoloji narahatlıqlar uşaqlıq dövrü ilə əlaqələndirilir. Uşağın formalaşması isə təbii olaraq seçmədən içinə doğulduğu cəmiyyət, kültür və mentalitetdən çox təsirlənir. Bu bağlamda, hə, insanın "tale"yinin önəmsiz hesab edilə bilməyəcək bir hisssəsi qeyri-iradi doğulduğu toplum tərəfindən bir şəkildə müəyyənləşdirilir. Toplumlar da müəyyən coğrafiya ilə ilişkiləndirilir.

Təbii ki, içinə doğulduğumuz reallığın bizə seçmə şansı tanımadan təsir etməsi, həyatımızın tamamilə əvvəlcədən təyin edildiyi mənasına gəlmir. Bunu varsaymaq sadəcə bad faith nümunəsidir - seçim imkanının varlığını inkar etmək. Əlbəttə, ancaq azad iradə varsa bunlar məna qazanar. Yoxdursa, zatən bu söhbət boşdur.