bandwagon effect

Başqalarından geri qalmamaq, daima çoxluğun tərəfində olmaq, bir növ sürü psixologiyası na tabe olmaq hesab edilən effektdir. Siyasi seçkilərdən nümunə versəm iki rəqibdən hansının səsi çoxdursa, ona səs verəcək olanlar bu təsirin altındadır.
Nəyə görə insanlarda bandwagon effekti baş verir?
Ümumi baxanda individual olaraq insanlar digər insan çoxluqlarının qəbul etdikləri normalar nöqteyi-nəzərdən təsirlənirlər. Ona görə də bu effektin baş vermə səbəbi birinci növbədə əksəriyyət tərəfindən qəbul olunmaq hissidir. ikinci səbəb insanların əksəriyyəti etdikləri hər şeyin doğru olmasını istəyir. Bir qayda olaraq cəmiyyətdə çoxluğun etdiyi şeylər doğru kimi qəbul olunur. Məhz bu səbəbdən insanlar çoxluğa yönəlməyə meyilli olurlar. Üçüncü səbəb isə bu effekt o zaman olur ki, insan özünü cəmiyyətdən təcrid olunmuş hiss edir. Bu hiss heç kimin sevmədiyi bir hissdir. Bu baxımdan cəmiyyətdən təcrid edilmiş insanlar sosiallaşmaq üçün bu effektin təsirinə məruz qalırlar.
Bunu da qeyd edim ki, günümüzdə sosial şəbəkələrdə trend adı altında insanların yaratdığı hərəkət məhz brandwagon effektidir.

çerofobiya

Çerofobiya, xoşbəxtlik fobiyası və ya xoşbəxtlik qorxusu nədir? Çerofobiya xoşbəxt olduğu üçün bədbəxt olacağından qorxan insanlarda görülən psixoloji haldır. Psixoloqların fikrincə, bu fobiyadan əziyyət çəkən insanlar daim bədbəxt olmamaq üçün xoşbəxt olmaqdan qaçır. Bu fobiyadan əziyyət çəkən insanlar əyləncəli mühitlərdən uzaq dururlar. Çünki onlar elə düşünürlər ki, kiçik bir əyləncə öz ardından böyük bir bədbəxtlik gətirəcək. Bu pozğunluq hal-hazırda araşdırma mövzusu olmasa da, bəzi psixoloqlara görə narahatlıq növləri arasında sayılır. Səbəblər insanın xoşbəxt olduğu zaman başına pis bir şey gələcəyinə inanması ola bilər. Ümumiyyətlə introvert insanlar bu vəziyyəti daha çox yaşayır. Həmçinin Mükəmməlliyyətçi insanlarda bu pozğunluq çox rast gəlinir. Çünki onlar əyləncəli və xoşbəxt mühitləri lazımsız və vaxt itkisi kimi görürlər.

Çerofobiya simptomları hansılardır?
Çerofobiyanın simptomları ümumiyyətlə xoşbəxt və şən olmaqdan çəkinmək və ya qorxmaqdır. Bundan əlavə qrup fəaliyyətlərindən qaçınmaq, Şans və fürsətlərə sevinə bilməmək, xoşbəxtlik gətirən fikirlərdən yayınmaq, Xoşbəxt və şən olanda pis bir şey olacağını düşünmək, ətrafa xoşbəxt görünməkdən qaçmaq.
Çerofobiya fərqli bir psixoloji pozğunluq olaraq təyin olunmadığı üçün onun dərmanı və müalicəsi qəti şəkildə yoxdur. Bununla belə, psixoloqların fikrincə, hipnoterapiya ilə koqnitiv davranış terapiyasının qarşısını almaq olar. Ancaq bu vəziyyət həyatınıza zərər vermədiyi müddətcə müalicəyə ehtiyac duymur. Onun müalicəsi üçün ilk növbədə əsas səbəbləri tapmaq və aradan qaldırmaq lazımdır. Ona görə də onun müalicəsi psixoloqlar tərəfindən həyata keçirilir.

peter pan sindromu

Peter pan sindromu heç böyümək istəməyən uşaqlarda və böyüməkdən imtina edən böyüklərdə görülən davranış pozuntusudur. Bu sindroma 25-40 yaş arasında olan insanlarda rast gəlinir. Daha çox kişi cinsinin nümayəndələrində müşahidə olunur. Peter pan sindromlu Kişilərdə məsuliyyəti üzərinə götürməmək (məsuliyyət qorxusu), ciddi mövzularda zarafat edərək mövzudan qaçmaq, emosional yetişməmişlik kimi əlamətlər olur. Evlilikdən uzaq duran bu şəxslər həmçinin əsasən hansı peşə ilə məşğul olmalarına qərar verə bilmirlər və ailə (ata-ana) ilə birgə yaşamağa üstünlük verirlər. Həddən artıq qoruyucu bir ailədə böyümək sindromun əsasını təşkil edir. Uşaqlıqda heç bir məsuliyyət daşımayan uşaqlar böyüdükdə bu sindromdan əziyyət çəkirlər. Bu sindromlu kişilərlə birlikdə olan qadınlar sahiblənici xarakter daşıyırlar. Lakin münasibıtin sonrakı mərhələsində daşıdıqları ana rol onları çox yorur. Çünki yetkin bir insan bir uşağın valideyni ola bilər, sevgilisi deyil.

onanizm

Onanizm kiçik yaşlı uşaqlarda masturbasiyaya verilən addır. Əsasən 1,5 yaşdan başlayaraq 7yaşa qədər davam edir. Lakin bəzən daha tez 6aylıqdan belə başlaya bilər. Uşaqların ilk cinsi sakitliyi oral olaraq başlayır.
Körpə süd əmərkən, barmaq sovurarkən, butulka əmərkən oral olaraq ən həssas yerini yəni ağızını rahatladır. Lakin bəzi körpələrdə digər həssas orqan cinsiyyət orqanı da rahatlanma hissini tez kəşf edə bilir. Məhz bu proses onanizmdir. Onanzim zamanı uşaq ayaqlarını bir-birinə sürtür, ürək döyüntüləri artır, əlləri ilə cinsiyyət üzvünə toxunur, bir nöqtəyə zillənir və yalnız rahatlandıqda həmin nöqtədən gözlərini çəkir. Bəzən valideynlər körpənin bu halını epileptik tutma ilə səhv salırlar. Onanizm olan uşaqların valideynləri bunu faciə kimi qəbul edir. Lakin bu hal normal fizioloji haldır. Və böyüklərin masturbasiyasından fərqli olaraq heç bir fiziki istək, həzz daşımır. iki tip onanizm vardır. Əgər uşaq onanizmi gizli və sistemsiz şəkildə edirsə, demək bu uşaq üçün oyundur və o öz bədənini kəşf edir. Bu hallarda bir müddət sonra uşaq onanizmi unudur. Və onanizm bütün digər uşaqlarda olduğu kimi 11yaşında geri gəlir. Lakin əgər uşaq onanizmlə açıq və sistemli şəkildə məşğul olursa, bunun səbəbləri psixolojidir və çox dərindir. Belə halların yaranma səbəbləri əsasən travmatik hadisələr, uşağı zorakı və qorxudaraq süddən ayırma, gərgin mühüt, sevgisizlik və qayğıya ehtiyac, boşluq və diqqətdən kənar qalma, ailə münaqişələri və s. Kimi belə hallardır. Uşaqda masturbasiya görən valideyn qətiyyən uşağa aqressiv olmamalı, onu günahlandırmamalı və bunun pis iş olduğunu deməməlidir. Əgər uşağa masturbasiyanın pis iş olduğunu desəz uşaq etdiyi işin pis olduğu kimi özünün də pis olduğunu qəbul edəcək. Və belə hallarda uşağın gələcək cinsi həyatında böyük problemlər yaşaması qaçınılmazdır. Uşaq masturbasiya edərkən( onlar bunun nə olduğunu anlamadan edirlər) valideyn sadəcə bunu görməzdən gəlməli və uşağın fikrini yayındırmalıdır. Uşağa daha yaxın münasibət, diqqət və sevgi göstərilməlidir. Uşağı müşahidə etməli nə zaman bu işlə məşğul olduğunu tapmalı və həmin zamanlarda uşaqla vaxt keçirməlidir. Məsələn uşaq tvyə baxarkən masturbasiya edirsə, tvyə birlikdə baxmalı və ya bir müddət tvdən imtina edilməlidir. Əgər uşaq masturbasiyadan ayrıla bilmirsə, bu zaman psixoloji yardım alınmalıdır. Bəzən məktəb dövründə belə onanizm davam edə bilər. Öz praktikamda məhz belə bir qız uşağına rast gəlmişəm. Uşaq daim özünü oturduğu stula sürtürdü. Ən pisi odur ki, uşaq evdə də bunu etsə də valideyn anlamırdı. Mənim yönləndirməmlə uşaq psixoloji yardım aldı və onanizmdən qurtulmuşdu. Uşağın onanizmlə məşğul olma səbəbsi isə ana və atasının ayrılmasının travması idi. Böyük təəssüf hissilə yazım ki, müşahidə etdiyim çox ailələr uşaqlarını onanizmdən zorakılıq və aqresiya yolu ilə ayıra biliblər. Bu da həmin uşaqlarda özgüvən əksikliyi və özünəqapanma vəziyyəti yaradıb.

mükəmməliyyətçilik

Mükəmməliyyətçilik duyğusunun yaranma səbəbi uşaqkən sevginin valideynlər tərəfindən şərtlə bağlı artıb-azalmasıdır. Yəni davranışları səbəbilə gah sevilən, gah aqressiya görən, gah da mənəvi olaraq tərk edilən uşaq, özünün sadəcə o olduğu üçün sevilməyə layiq olmadığını, davranışlarına görə sevildiyini anlayır. Şərtlə bağlı sevilən uşaq artıq ehtiyac duyduğu sevgini, qayğını insanlardan almaq üçün öz istəklərini bir kənara atıb başqalarını məmnun etməyə çalışacaq. Hər dəfə daha çox sevgi almaq və aid olma duyğusunu tətmin etmək üçün insanlardan daha çox aslı hala gələcək və bunun üçün daha çox çalışmalı olduğunu düşünəcək. Beləliklə xarici faktorlardan aslı hala gələn uşaq daha çox sevilmək, təsdiqlənmək və tənqidlərdən qaçmaq üçün özünü daha mükəmməl olmağa məcbur hiss edəcək.
Digər bir məqam isə valideynlərin özlərinin mükəmməliyyətçi xarakterə malik olmalarıdır. Məlumdur ki, valideyn uşağın aynasıdır. Uşaq o aynada nə görürsə onu alıb, qəbul edib həyatına davam edir.
Bəs əgər uşaq artıq mükəmməliyyətçidirsə nə edilməli?
Sevilməyən bir uşaq yanlış yollarla belə olsa sevilmə ehtiyacını qarşılamağa çalışır. ilk düzgün addım uşağı heç nəyə məcbur etmədən şərtsiz sevdiyinizi hiss etdirmənizdir. Uşağı cəsarətləndirərək səhvlərinin utanmaq üçün yox, öyrənmək üçün fürsət olduğunu öyrətməlisiz. Cəsarətləndirilən uşaq özgüvən və aid olma duyğusunu eyni zamanda yaşayar ki, aidiyyət şərtsiz sevginin bir nömrəli amilidir.

ata

Danılmazdır ki, uşaq psixologiyasında Ata obrazı olduqca vacibdir. Ailədə Ata modeli uşağın psixologiyasına, əqli və fiziki inkişafına təsir edir. Ata oğlan uşağı üçün kişilik modelidir. Oğlanlar gücü , rəqabəti, qalib gəlməyi, məğlubiyyət duyğularını atayla öyrənir. Bundan əlavə,5 yaşından sonra öz cinsiyyətinin fərqində olmağa başladıqda atanı təqlid etməyə ,onun kimi geyinməyə ,onun kimi olmağa çalışır. Bəzən isə atanı öz rəqibi kimi görür və anasını onunla paylaşmaq istəmir, ona qarşı gəlməyə çalışır.Belə hallarda ata uşağın hisslərini anlamalı və uşağa qarşı gəlməməlidir. Ata öz hərəkətləri və duyğuları ilə övladına rəqib olmadığını isbat etməlidir.
Qız uşaqlarının həyatında isə ata obrazı fərqlidir. Atalar qızlar üçün qarşı cinsin təmsilçisidir. Qızlar qarşı cinsə aid ilk fikir və düşüncələrini ataları sayəsində öyrənirlər. Qız uşağının qarşı cinslə ilk ünsiyyəti də atası ilə başlayır. Beləcə, qız uşağı atası ilə münasibətdə qarşı cinsin dünyasını tanımağa başlayır, onların hal və davranışlarını anlamağı öyrənir. Əgər bu dövrlərdə qız uşağı atasından görmək istədiyi mühakiməsiz qəbul olunmaq istəyini, sevgini, diqqəti və qayğı ehtiyaclarını ala bilmirsə, böyüdükcə bunu başqalarında axtarmağa başlayır. Uşaqlar körpə vaxtlarından etibarən ana və atanın davranışlarını mənimsəyərək ağıllarında bir prototip yaradırlar. Elə bu səbəbdən də adətən insanlar ailə qurarkən, yaxud qarşı cinslə bir münasibətə başlayarkən ana və ya atalarına bənzər insanları seçirlər. Çünki öyrənib-tanıdıqları duyğuları onlardan ala bilirlər. Ümumilikdə ailədə ata obrazının uşağın inkişafında 6 əsas rolu var:
1. Uşağın sosial yaşam qavramını inkişaf etdirir.
2. Sağlıqlı bir cinsəl kimliyin formalaşmasını dəstəkləyir.
3. Qarşı cinslə quracağı münasibətin şəklini müəyyənləşdirir.
4. Zəka inkişafına səbəb olur.
5. Özgüvənini inkişaf etdirir.
6. Uşağın özünü daha güclü hiss etməsinə səbəb olur.

paranoid

Paranoid şəxsiyyət pozuntusu davamlı şübhə və insanlara inamsızlıq simptomlarından ibarətdir. Bu insanalar ətrafındakılara düşmən münasibəti bəsləyər, daim narahat və qəzəbli xarakteriylə tanınırlar. Bu xəstəlik kişilərdə qadınlardan daha çox rast gəlinir. Ailə üzvləri arasında genetik olaraq ötürülür. Xəstə tez-tez səssiz görünür və realist olduğu üçün özüylə qürur duyur. Xəstəlik Bəzən müalicə olmadıqda ömürlük davam edir. Paranoid pozuntusu şizofreniya dan fərqlidir. Burada xəyallar, halünasiyalar və formal düşüncə pozuntuları yoxdur.
Paranoid şəxsiyyət pozuntusu əlamətləri bunlardır:
Pis davranışları bağışlamırlar və ən çox inciklik hissləri yaşayırlar.
Yalan danışmaq və həqiqəti təhrif etmək onlar üçün adi haldır.
Günahı öz üzərinə götürməkdən çəkinirlər.
Ətrafından gələn normal davranışı belə pis qəbul edirlər.
insanların sədaqtinə şübhə edir və ətrafdakılara qarşı etibarsız olurlar.
Özlərini qorumaq üçün son dərəcə aqressiv olurlar .
Başqalarını günahlandırmağa meyilli və inadkar olurlar.
Adətən təcavüzkar və əsəbi xarakterə malik olurlar.

bruksizm

Bruksizm insanların yuxuda olarkən dişlərini bir-birinə sıxması və ya dişlərini qıcıldatmasıdır. Daha çox gənc yaşlı insanlarda və ya uşaqlarda müşahidə olunur. El arasında bu xəstəliyi qurd xəstəlikləri nin bir simptomu hesab etsələr də qurdlarla heç bir əlaqəsi yoxdur. Bruksizm təmamilə psixoloji amillərdən yaranan xəstəlikdir.
Tibb mütəxəssisləri bruksizmin nədən qaynaqlandığını tam olaraq müəyyən etməyiblər. Ancaq bunun genetik, fiziki və psixoloji amillərin birləşməsindən qaynaqlandığını düşünürlər. Bir çox hallarda oyanıq bruksizm narahatlıq, Stres, Qəzəb, Məyusluq, Gərginlik kimi mənfi emosiyalar səbəb ola bilər.
Bununla yanaşı, fərdin dərin təzyiq altında olduğu bir dövrdə (imtahan ili kimi) bir mübarizə strategiyası və ya vərdiş kimi inkişaf etmiş ola bilər. Yuxu bruksizmi yuxu zamanı oyanma və ya yuxu ilə əlaqəli çeynəmə fəaliyyəti nəticəsində baş verə bilər.
Müxtəlif psixi amillər bruksizmin inkişaf riskini artırır. Bu amillər arasında ilk növbədə stress gəlir.

refleksoloji masaj

Dəstəkləyici müalicə üsulu olaraq istifadə edilən refleksoloji masaj xalq arasında ayaq masajı kimi tanınsa da, bədənin müxtəlif nahiyələrinə də tətbiq edilir. Müəyyən nöqtələrə təzyiq edərək sinirlərin stimullaşdırılmasını təmin edən refleksoloji müalicə üsuludur və insanlara rahatlıq verir. Qan axını artıran və mərkəzi sinir sistemini gücləndirən üsul həm bir çox xəstəliklərin müalicəsinə əlavə olaraq, həm də cərrahi əməliyyatlardan sonra tətbiq edilir.
refleksologiya; Ayaq, əl və qulaqlardakı xüsusi refleks nöqtələrinə təzyiq edərək bu nöqtələrlə əlaqəli orqan və sistemləri müalicə etməyi hədəfləyən bir üsuldur. 5000 il əvvəl Çində ilk dəfə tətbiq edildiyi düşünülən refleksoloji praktikasının ilk dəlili Misir papirusunda ortaya çıxdı. 20-ci əsrdə Dr. William Fitzgerald ayaq və orqanlardakı bəzi nöqtələrin bir-birinə bağlı olduğunu kəşf etdi və əl və ayaqlardakı nöqtələrin xəritəsini çəkən fizioterapevt Y.inqham refleksologiyanın əsasını qoydu.
refleksologiya: Bu gün tamamlayıcı, dəstəkləyici və etibarlı alternativ tibb üsullarından biri kimi geniş istifadə olunur.Nevroloji xəstəliklərdə refleksoloji tətbiqlər, ağrılar kimi fizioloji pozğunluqlar, cinsi xəstəliklər, Anksiyete və depressiya kimi psixoloji pozğunluqların müalicəsini dəstəkləyir. Refleksoloji nöqtələri Əllər, ayaqlar və qulaqlardakı refleksoloji nöqtələr bədəndəki müəyyən orqanlara, sistemlərə və sümüklərə uyğundur. Bu mənada orqan və sistemlərə təsir göstərmək üçün əl və ayaqların aşağı, yuxarı və yan hissələrinə, Qulaqların görünən nöqtələrinə masaj edilir. Refleksologiya ayaqlarda, əllərdə və qulaqlarda refleks nöqtələrinin xəritələri vasitəsilə həyata keçirilir. Orqan və sistemlərin əks olunma nöqtələrinin ən geniş olduğu hissələr ayaqlardır. Bədəni şaquli olaraq təmsil edən sağ və sol ayaqlarda müxtəlif orqanlar stimullaşdırılır. Bədənin sol tərəfindəki bütün orqanlar, xüsusən də ürək, sol ayaqda, sağda olan orqanlar, məsələn, qaraciyər, sağ ayaqda təmsil olunur. Əldəki refleksoloji nöqtələr on təzyiq zonasından ibarətdir.Orqanlar, sümüklər və sistemlər, eləcə də əllər, ayaqlar və qulaqlar arasında əlaqə sinir ucları vasitəsilə mümkündür. Əllər və barmaqlarla sinir uclarına təzyiq etmək və ya sürtmək elektrokimyəvi stimul yaradır. Neyronlar bu stimulu sinir uclarının bağlı olduğu orqanlara ötürür və onları stimullaşdırır.Refleksoloji Masaj Bədənin özünü sağaltma funksiyalarını ortaya qoyan əl, qulaq və ayaq refleksoloji tətbiqləri xüsusi masaj texnikalarına əsaslanır. Tətbiqdən əvvəl mütəxəssis həkimlər insanların ümumi sağlamlıq vəziyyətini qiymətləndirir. Buna uyğun olaraq ayaq, qulaq və ya əl refleksoloji masajı seçilir. Fərdlərə görə planlaşdırılmış masaj tətbiqləri də müxtəlif farmakoloji müalicələri dəstəkləmək üçün həyata keçirilir. Tibbi müalicələrlə yanaşı, fiziki müalicə və reabilitasiyaya kömək edən refleksoloji masajlar həm ağrıları azaldır, həm də məşqləri çox asanlaşdırır.Refleksoloji tətbiqlər adətən ayaqlarda edilir. Bunun ən əhəmiyyətli səbəblərindən biri də ayaqlardan çoxlu sinirin keçməsidir; Beyin, ağciyər və qaraciyər kimi daxili orqanların sinir ucları, dayaq-hərəkət sistemi və daxili sekresiya vəziləri ayaqların müxtəlif yerlərində yerləşir.Bütün yaş qruplarına tətbiq oluna bilən refleksologiya yalnız xəstəliklərin müalicəsində deyil, sağlamlığın qorunması məqsədilə də istifadə olunur. Ancaq hamiləliyin ilk üç aylıq dövründə qadınlara, damarlarında laxtalanma olanlara, infarkt riski olan xəstələrə, infeksiya və qızdırma keçirən xəstələrə refleksoloji masaj tövsiyə edilmir.Refleksologiya necə aparılır?Digər masaj tətbiqlərinə bənzər refleksoloji masaj tətbiqlərində nəzərə alınmalı bəzi məqamlar var. Refleksoloji mərkəzlərdə və əlaqədar klinikalarda tətbiq olunan masajlar bu mövzuda təhsil almış refleksoloqlar tərəfindən edilməlidir. Diqqət edilməli olan digər məqam isə düzgün refleks nöqtələrinin təyin edilməsidir. Əllərdə, ayaqlarda və qulaqlarda olan sinir ucları müxtəlif orqan və sistemlərlə bağlıdır. Xüsusi xəstəliklərin müalicəsini dəstəkləmək üçün tətbiq olunan masajların təsirli olması üçün müvafiq orqanların refleks nöqtələrinə təzyiq etmək lazımdır. Bu mənada düzgün sinir nöqtələrinin təyin edilməsi refleksoloji təcrübələrin əsasını təşkil edir.Xəstələrin yaşı və ümumi sağlamlıq vəziyyəti və xəstəliyin növü qiymətləndirildikdən sonra, masaj adətən bu tətbiqlər üçün xüsusi hazırlanmış oturacaqlarda edilir. Tez-tez ayaqlarda edilən tətbiqlər, ayaqların tam sürtülməsi və istiləşməsi ilə başlayır. Refleksoloqlar bu ilkin prosesdə ayaqların quruluşunu və narahatlığı da qiymətləndirə bilərlər. Ayaqların refleks nöqtələri müəyyən edildikdən sonra əllər və barmaqlar vasitəsilə müxtəlif texnikalarla bu nöqtələrə təzyiq edilir. Bu tətbiq taxta çubuqlarla, eləcə də barmaqlarla həyata keçirilir. Masaj tətbiqləri xəstələrin sağlamlıq vəziyyətinə, xəstəliyin növünə və masajın tətbiq olunduğu bölgəyə görə 10 dəqiqə ilə 45 dəqiqə arasında davam edir.Refleksologiyanın faydaları nələrdir? Refleksologiyanın zehni və fiziki faydaları aşağıdakılardır:
Anksiyete və stressi azaltmağa kömək edir,
Ağrı hissini azaltmaq,
Endorfin istehsalını artıraraq, bədəni rahatladır,
Zehni və ya fiziki səbəblərdən yaranan yuxusuzluğu və yorğunluğu azaltmaq üçün,
Xroniki və ya xroniki olmayan xəstəliklərdə tətbiq edilən müalicəyə dəstək olmaq üçün,
Detoks təsiri ilə limfa dövranını sürətləndirir,
qan dövranını tənzimləmək,
qan təzyiqini tənzimləmək,
Bədən sağlamlığı üçün faydalı olan hormonları artırmaq,
Bədəni xəstəliklərdən qoruyan immunitet sistemini stimullaşdırmaq,
Qan dövranı, ifrazat, sinir və qan dövranı sistemini stimullaşdırmaq,
Bədəndə toksinlərin azaldılması,
Migren və baş ağrılarının şiddətini azaltmaq,
Zehni funksiyaları stimullaşdırmaqla konsentrasiyanı artırmaq,
birgə hərəkətliliyi artırmaq,
Premenstrüel simptomları və menstrual krampları azaldır.

metaforik kartlar

Metaferik və ya qısaca mak kartları psixoloqların insanların travmalarını üzə çıxarmaları üçün istifadə etdikləri kartlardır. Bu kartlar vasitəsilə xəstənin unutduğu travmalar və xatirələr üzə çıxarılır. Bunu qısaca belə izah edim. insan beynin əsas məqsədi insanı qorumaqdır. Fiziki travmalardan, ölümdən,xəstəliklərdən vəs. Lakin bəzən beynimiz bizi özümüzdən qorumağa çalışır. Xoşagəlməz xatirələrdən, emosialarımızdan, travmalardan, düşüncələrdən vəs. Beynimiz çalışır bütün bunları yaddaşımızdan silsin. Lakin onlar silinmir, olanlar keçir şüuraltına və nəticədə xoşagəlməz hisslər yaranır: anlaşılmaz qorxu hissi, panik atak , tik , depressiya , fobiya vəs. Beləliklə insan özündə baş verənləri anlamır. Çünki yaddaşda heç nə yoxdur. Və bunlar insanı psixoloqa müraciət etməyə məcbur edir. Psixoloqun burda ilk vəzifəsi yaşanan travmanı araşdırmaqdır. Əgər xəstə keçmişdə olanları heç cürə xatırlaya bilmirsə, şüuraltının köməyilə bu xatirələri yada salmaq olur. Bu işdə psixoloqun ən rahat və effektiv aləti metaforik kartlardır. Bu dəst kartlarla uşaq dövründə olan psixoloji travmaları müəyyən etmək mümkündür.

oljas süleymanov

Uzun illər öncə dostlarımdan biri Oljas Süleymanovun ,,Az-Ya" əsərini mənə hədiyyə etdi və diqqətlə oxumağı məsləhət bildi. Həmin dostumun zəngin şəxsi kitabxanası var idi. Mənim hansı kitabları oxumağa marağımın olduğunu da bilirdi.
Kitabı aldım və oxumağa başladım. Əsər mənə o qədər güclü təsir bağışladı ki, sözlə ifadə etmək mümkün deyil. Əvvəlcə birnəfəsə hamısını oxudum. Sonra hissə-hissə yenidən, dəfələrlə oxudum. Aylarla, illərlə kitabdan ayrıla bilmədim.
Həmin vaxtlar düşünürdüm ki, bu əsər insan zəkasının məhsulu deyil. insan zəkası belə manumental əsər yarada bilməz. Özüm də hərdən nəsə yazırdım. Fikirləşirdim ki, bütün ömrüm boyu bu kitabın bir hissəsini belə yaza bilmərəm.
Oljas Süleymanov haqqında çox düşünürdüm. Bu qədər dahi, nəhəng şəxsin nə üçün beynəlxalq Nobel mükafatı almadığına təəccüb edirdim. Oljas Süleymanova qarşı qısqanclıq, həsəd, paxıllıq edildiyi qənaətinə gəlirdim.
illərlə fikrim dəyişilməz qaldı. Əsəri də tez-tez oxumaq üçün əlçatan yerə qoymuşdum. Ta ki,15-16 il əvvəl fanatı olduğum Oljas Süleymanov Bakıya gələnə qədər...
Təyyarədən enən kimi AZtv mikrofonuna etdiyi çıxışını dinlədim. Gözlərimin qarşısında Anar Rzayev, Çingiz Abdullayev canlandı. Adam fərqli danışmırdı. Eyni düşüncəni, eyni təfəkkürü daşıyırdı. Çıxışı yaltaqlığı, məddahlığı tərənnüm edirdi.
O zaman başa düşdüm ki, onun da yaradıcılığı ilə uzlaşmayan şəxsiyyət problemi var. Məhz ona görə də beynəlxalq arenaya gedən yolunu qapayıb. Çağın dünyası diktatorlara yaltaqlanan dahiləri qəbul etmir.
O vaxtdan ,,Az-Ya" əsərini kitab rəfimdəki görünməyən yerə atdım. Hərdən kitab axtaranda gözümə sataşır. Həmin an AZtv mikrofonuna danışan Oljas Süleymanov yadıma düşür. Çox təssüflənirəm. Öz-özümə deyirəm: Kaş heç vaxt Bakıya gəlməyəydin, xatirələrimdə böyük insan kimi yaşayaydın, Oljas Süleymanov....

yazarların linçə səbəb olacaq fikirləri

Yaşlılara nifrət edirəm. Xüsusən də gənclik illəri sovet vaxtına düşənlər gözümün düşmanıdır. Özlərini hamıdan ağıllı, bilikli, əxlaqlı, düzgün sayırlar amma siz də məni bağışlayın heç pox da deyillər. Qoyasan ancaq cavanların həyatında problem yaradalar, ancaq boş-boş deyinələr. Guya bunlar cavan vaxtı vurub-yıxan, qazanan, düzgün, xeyirxah olublar da adama deyərlər hanı da hanı? il dəyişib deyə xarakter də dəyişib? Özlərini ağsaqqal,ağbirçək hesab edirlər. Guya cavanıqsa, yaşımız azdırsa, bunların dedikləri bizim üçün qanun olmalıdır. Nə desələr baş üstə deməliyik. Niyə də niyə? Axı niyəəəə? Məndən 40il əvvəl doğulmusan deyə böyük pox olmusan? Sən mənim yaşadığımın ,getdiyim yolun 40%in getməmisən, mənim dözdüyüm ağrılara iztirablara dözməmisən heç dözə də bilməzsəne, mənim oxuduqlarımın yarısın oxumamısan və mən sənin qulun kimi davranmalıyam? Mən nə cinsimi ,nə də yaşımı bəhanə edib ictimai nəqliyyatda yer dilənməmişəm bu yaşımadək. Ölənədək də dilənməyəcəm. Bunlar nəqliyyata minən kimi adamın üzünə söyürlər ki, dur yer ver. Axı siz hörmətə layiq nə etmisiz ki, bu qədər çox hörmət gözləyirsiz? Atom parçalamısız? Qarabağı almısız? demokratik ölkə qurmusuz? Ya adam balası kimi yaşamağımıza şərait qurmusuz? Bunların heç birin etməmisiz cəhənnəm qoyun, imkan verin yaşayaq da. Yaşayıb rahat ölək də. insanın əsəblərin tarimar edirsiz yəni heç qəti humanistliyiniz yoxdur? Sizin özünüzə belə davranılsa dünyanı dağıdarsıze amma özünüz ən böyük əxlaqsızlıqları edib hörmət gözləyirsiz.