pkkya qoşulmuş azərbaycanlılar

bu ilin aprel ayında türkiyədə təhsil alan üç azərbaycanlı gəncin yoxa çıxdığı haqda mətbuatda xəbərlər yayılmışdı.

təxminən bir həftə əvvəl videopaylaşım şəbəkələrindən birində yerləşdirilmiş videoçarxda pkk terrorçularının sıralarında döyüşən üç azərbaycanlının görüntüləri yayıldı. aparılan qısa araşdırmalardan sonra məlum oldu ki, videodakı pkk-çı azərbaycanlılar həmin yoxa çıxmış
tələbələrdir.

yayılan məlumatlarda yoxa
çıxmış azərbaycanlı tələbələrin yıldırım beyazit universitetinin tələbəsi sənan güləhmədov, ankara universitetində oxuyan
mobil adlı şəxs və turqut özal universitetinin tələbəsi məmmədhüseyn olduğu bildirilirdi. (c )


uşaqlar, azərbaycanlının pkk-ya, işid-ə (bax: islam dövləti)

dəngə kürd

ronahi kürd mədəniyyət mərkəzinin mətbu orqanı olan 1993-cü ildən az sayla kürdcə nəşr olunan qəzet. adı kürdcə " kürdün səsi" mənasına gəlir.

qəzetin 1997-ci ilin mart ayında 33-cü sayında çap olunan məqaləsi:

azərbaycanda kürd “problemi”


mən uşaqlıqdan kürd deyilən camaatın içərisində böyümüşəm. özüm də tarixçiyəm. həmişə kürdlərdə sədaqət, etibar, mərdlik, qeyrət görmüşəm. kürdlər azərbaycanın ən qədim etnoslarından biridir. sonralar da azərbaycana az miqdarda kürd gəlmişdir. bəli, kürdlər çoxdan azərbaycan ərazisində yaşadıqlarına görə qaynayıb qarışaraq doğmalaşıblar.


kürdlər azərbaycanda əsrlər boyu qeyrət, qüvvət timsalı olan dağ cüssəli bir etnos kimi tanınmışlar. heç təsadüfi deyildir ki, başımızın üstünü qara təhlükə alanda ümumvətən mənafeyi yolunda mən kürd gəncləri ilə digər gənclər arasında heç bir fərq
görməmişəm. qondarma “dağlıq qarabağ” problemi ortaya atıldıqda kürdlər doğma azərbaycana bağlı olduqlarını pak əməlləri ilə sübuta yetirdilər. onlar erməni qəsbkarlarının fitnəkar təbilğatlarına aldanmadılar. düşmənin yalançı vədlərini nifrətlə qarşıladılar. bir nəfərdə olsun kürd dönük çıxmadı. qaynayıb qarışdıqları azərbaycan xalqına sadiq olduqlarını bir daha nümayiş etdirdilər. həqiqət belə olduğu halda bəzi qəzetlərdə “kürd” problemindən söhbət açılmasını mən düşmənçilikdən başqa bir şey hesab etmirəm. azərbaycan elmlər akademiyasının tarix insitutunda, mənim rəhbərlik etdiyim şöbədə “kürdlərin” etnoqrafyasına dair tədqiqat işləri aparılır. əlbəttə bu gərəkli və vacibdir.
qardaşlaşdığımız və doğmalaşdığımız kürdlərin tarixi, ədəbiyyatını, folklorunu, mədəniyyətini öyrənmək lazımdı. uzun dövr ərzində kürdlərin azərbaycanın içərisində yaşaması hər iki xalqın bir çox adətlərini, mərasimlərini, bir sözlə etnoqrafyasını biri-birinə sıx yaxınlaşdırmış və eyniləşdirmişdir.


məlum olduğu kimi dünyada on milyonlarla kürd yaşayır. biz çalışmalıyıq ki, dünya kürdlərini azərbaycana rəğbətini gündən-günə artıraq. biri-birimizin tarixini ədəbiyyatını öyrənək. bu nöqteyi-nəzərdən respublikada yaradılan kürd mədəniyyət mərkəzinin fəaliyyətinidə artırmaq lazımdır.

bəziləri qəzet səhifələrində heç bir sənədə, sübuta əsaslanmayıb məsələn, hacı samlı, gəlovçu, təhməzli və başqa tayfaların mənşinin kürd olmadığını idda edirlər. bu belə deyil. çoxlu elmi mənbələr subut edir ki, həmin tayfaların kökü kürd olub. lakin azərbaycanda çoxdan yaşadıqlarına görə tədricən qanunauyğun olaraq dillərin unudub azərbaycanlılara qaynayıb qarışıblar.

yaxşı olar ki, qəzetlər həqiqəti bilmədən yanlış yazılar çap etməsinlər. çün ki həmin mənbələr düşmənlərin də əlində var və bəhanə axarırlar ki, bizim əlehimizə təbliğat aparsınlar. biz isə bunu düşməndən məkirli düşmənin dilinə söz atırıq. belə məsəllərdə ehtiyatlı olmaq unudulmamalıdır.
tarixin səhifələrini vərəqlədikdə bəzi xırda hadisələri nəzərə almasaq yəqin edərik ki, azərbaycanlılarla kürdlər böyük kürd şairi həjarın dediyi kimi düşmənə qarşı bir qılıncın iki ağzı, eyni bir dağın o üz, bu üzü olublar. biz bu hikmətli sözlərin həyatda qoruyucusu olmalıyıq. xalqlar arasına nifaq salmaq istəyənlərlə barışmamalıyıq. mərhum, görkəmli tənqitçi alim qulu xəlilli çox doğru olaraq yazmışdı ki, kürdlərlə tarix boyu “çörəyimiz bir, suyumuz bir” olmuşdur. alimin bu kəlamının da keşiyində durmalıyıq.

kürdlərə qara yaxmağa cəhd edənlər bir daha təkarar edirəm, azərbaycanda “kürd problemi” yaratmaq üçün ortaya nifaq toxumu səpmək istəyənlər yanılırlar.


kürdlərin qeyrətinə və mərdliyinə ürəkdən inandığıma görə tam əminəm ki, hec bir nifaq toxumu onların böstanına düşə bilməz. kürdlər hec vaxt qaynayıb qarışdıqları azərbaycandan özünü kənarda hesab etməz. azərbaycanda qondarma “kürd problemi” yaradılmasına onların özləri imkan verməz. buna görə də, ətlə dırnaq arasına düşmək istəyən qara tikanlar mütləq kənarda qalıb çürüyəcəkdir.

rəşid göyüşov


tarix elmləri doktoru, professor

tahir süleyman

azərbaycan və kürd dillərində çıxan "diplomat" qəzetinin baş redaktoru. 90-cı illərdən azərbaycanda kürd aktivistliyi ilə seçilir. 1996-cı ildə yerli kürd mədəniyyət mərkəzi olan ronahini tərk edib. mədəniyyət mərkəzini tərk etməsi barədə bir neçə il öncə belə bir müsahibə vermişdi:

" ronahidən qovulmağım barədə onun dediklərinə (söhbət "ronahi" kürd mədəniyyət mərkəzinin o vaxtkı sədri kamil həsənovdan gedir) gəlincə, 1996-cı ildə novruz bayramı ərəfəsində biz qazaxıstandan “kürdüstan” ansamblını bakıya dəvət etmişdik. gənc tamaşaçılar teatrında “kürdüstan” ansamblı vətənpərvər, milli mahnılar ifa etdiyi üçün kamil həsənov tərəfindən bakıdan qovuldu. kamil həsənov “sarıköynək” mahnısını çaldıraraq rəhmətlik ağsaqqal şamil əsgərov və baxış hüseynovla birlikdə oynadılar. səhərisi günü mən getdim mərkəzin ofisinə, onlara ansambla qarşı hərəkətlərinə görə ciddi irad tutdum. buna
cavab olaraq onlar iclas keçirib dedilər ki, tahir süleymanın anası ermənidir və o, pkk-ya işləyir. sonra isə bu fikirlərini yazaraq imzaladılar və mtn-ə göndərdilər. məni mtn-dən çağırıb maraqlandılar. dedim ki, araşdıra bilərsiniz, mənim kəndçilərimdən soruşa
bilərsiniz. mənim nə ana, nə də ata tərəfdən heç bir erməni bağlılığım yoxdur. bu hadisədən sonra “ronahi” kürd mədəniyyət mərkəzindən çıxdım".

baku media center

bir dənə cağ fulun fulu nolyeddi qiymətinə olan fotoaparatlarla vertolyotla çəkiliş edən professional çəkiliş qrupu. professional olmayıb neyləyəcəklər day?

" tour de azerbaijandan şəkil çəkmək üçün yaradılıb elə" kimi bir fikir yaratmışdı adamda, amma bura baku 2015-i də əlavə etsək, məsələ aydın olur; azərbaycan həqiqətlərini dünyaya daha meqapikselli və krupnı planda təqdim etmək.

gələcəkdə toy kortejlərinin səmadan müşahidəsi xidmətlər arasında olsa, təəccüblənmərəm, çün ən azından bütün beynəlxalq tədbirlərin qurtarmasından sonra o kameralar paslanmamalıdır.
(baxma: mayasını çıxarmaqdan sonrakı mərhələlər)

sumgzeit

sonuncu la nuit, farewell (2014) sinqllərindən sonra elə bil yaşıl (bax: qara)

xızı

mədəni, iqtisadi mərkəzi rayon mərkəzi xızı şəhərindən daha çox rayona ən yaxın şəhər olan sumqayıtdır desək, az səhv etmiş olarıq. camaatı tez-tez sumqayıta gedir, nəinki bakıya. hətta, bəzi kəndlərinin sumqayıta gündəlik işləyən marşrutları var.

əhalisi əsasən dağlılardır, altıağac və beşbarmaq dağı (baxma: landmark) ilə tanınır.

dəmirağac

dünyada sadəcə azərbaycanda bitdiyinə inanmadığım ağac.


bu söhbətin də " xarıbülbül, ancaq şuşada bitir" söhbətiylə eyni kateqoriyaya girdiyini demək lazımdır. bioloqlarımızı meydana dəvət edirəm məktəb vaxtından bu söhbətləri eşidirik. " 11 iqlim qurşağından 9-u azərbaycanda var" deyən təhsil sisteminə inanmaq olmaz, mənim gözəl qardaşım.

tatlar

yuxarıda yazılanın əksinə dilləri yəhudi dilinə bənzəmir, azərbaycanda yaşayan dağ yəhudilərinin danışıq dili elə tat dilinin dialektidir. yəhudi dili tamam ayrı söhbətdir, qaqam.


dağ yəhudilərinin dilinin tat dilinin dialekti olmasının tarixi, sosial və bir ərazidə yaşaması kimi səbəbləri var.

sözügedən tatlar isə farsdilli olsa da, türk tatları, ərəb tatları kimi ifadəmi, deyim terminmi deyim - belə bir şey var. buna səbəb isə tat sözünün özünün "gəlmə//yad" mənasına gəlməsidir.

otostop

məktəb vaxtı tez-tez istifadə etdiyim(iz) üsul.


7-də, yoxsa 8-də oxuyurduq bakını tanımaya-tanımaya baş barmağımızla məlum hərəkəti eləyə-eləyə (baş barmağı qolla birlikdə dala-qabağa eləmək) sumqayıtdan bakıya gedirdik. lovğalıq məqsədilə demirəm (şübhə elədim bu sözümə), nəsə bu işlər mənim başımın altından çıxırdı. bir dəfə də sinif yoldaşımla eyni üsulla qarlı-yağışlı havada bakıya getmişik, daha doğrusu gedib qayıtmışıq, özü də axşamüstü. fikirləşirdik ki, gedəndə əl eləyə-eləyə gedək, qayıdanda da avtobusla qayıdarıq, həm də tez çatarıq; valideynlərin coxusu günorta işdə olur. nəsə, qayıdanda elə olmuşdu ki, avtobusumuz novxanıda xarab olmuşdu, yenə məcbur olub maşına əl eləmişdik, el təbirincə desək, avtoş maşınıyla corata kimi gəlmişdik, (elədikləri söhbət də yadımdadır; mövzunun əsas xəttini gəlin-qız mövzusu təşkil edirdi). ordan da retro maşınlardan biri ilə (burası yadımdan çıxıb deyəsən pobeda idi) məhəlləmizdən bir neçə küçə aralıda düşmüşdük. uje addımlar yeyinləşmişdi ki, hava qaranlıqdır. evə çatıb pəncərəyə baxdım ki, işığın yanıb-yanmamasından gəlib gəlməyənin olduğunu bilim. gördüm yanmır tez qapını açıb içəri girdim. üstündən heç 3 dəqiqə keçməmişdi ki, evdəkilər gəldi. amma yenə əyin-başımdan (o vaxt bir həyət paltarı var idi oynamağa zada, bir də səliqəli məktəb paltarı. məktəbli forması o vaxt tətbiq olunmamışdı, kim necə gəldi geyinirdi cins şalvar, kostyum-şalvar və s. zövqə görə), daha doğrusu o səliqəli məktəb paltarının çıxarıldığını, amma yığışdırılmadığından anam tutdu ki, təzə gəlmişəm evə. nəsə, söhbəti dəyişdim, mövzu bağlandı. sabah mənlə səyahətə çıxan sinif yoldaşımın dərsə gəlmədiyini görüb qonşuları olan sinif qızlarından-uşaqlarından öyrəndim ki, sözügedən sinif yoldaşım "hardaydın???" sualının sədaları altında uşaq şiddətinə məruz qalıb.

(baxma: yun çubuğu)


avtostopda ən həyəcanlı dəqiqəm//dəqiqələrimiz novxanıdan-dənizdən sumqayıta gələndə əl elədiyimiz maşının içindəki zənən xeylağının əliylə biləyini, saat taxılan nahiyəni göstərib, yəni tələsirəm deməsi idi. uşaqlarla " mənə elədi", " yox, mənə elədi" davası bir müddət davam etsə də, həmin hərəkətin kimə edilməsi bugünə qədər mübahisəli məsələ olaraq qalır.

avtostop sözünü məna tərcüməsi kimi " baş barmaq" sözüylə əvəz etməyin tərəfdarı olmuşam.

şüvəlan

qəribə, xırıltılı səsləri olan sakinlərin məskunlaşdığı bakı kəndi.

bir qrup yoldaşım var, əslən tovuzdandır, amma bu şivəni elə mənimsəyib ki, elə bil karinnoy şüvəlannıdır. əslində qrup yoldaşım şüvəlandan tanıdığım ilk və tək şəxs olsa da, bu qərara sözügedən qrup yoldaşımın bu cür danışıq tərzinə görə gəlməmişəm; bir dəfə işlə bağlı şüvəlana getmişdim, küçədə yol soruşduğum adamın danışığını eşidəndə elə bildim qrup yoldaşımla danışıram. klassik bakı ləhcəsi də bir sözlə. amma özünəməxsusluğu olan bakı ləhcəsinin qolu kimi gəlir mənə; "ğ" səsinin bolluğu ilə seçilir.