galle

johann gottfried gallenin şərəfinə adlandırılmış mars krateri. gülən üz* smiley yənikın formasında olduğuna görə çox vaxt "xoşbəxt üz"* happy face də adlandırırlar.
bu da şəkli.

yuxu

sigmund freuda görə yuxu birbaşa şüuraltı ilə əlaqəlidir və insanın öz şüuraltısını analiz etməsini təmin edir.
insanlar yuxularında öz arzularını bir növ icra edirlər. insan arzulayır və qadağalarla qarşılaşır, istər özü, istərsə də xarici amillər tərəfindən. nəticədə isə yuxu görür. çünki belə deyək, "ürəyində qalmış" arzuları var, şüuraltında istədiyi birşeylər var və ancaq üzdə onları ört basdır edib.
bütün yuxuların əsasında "arzu" durur. gördüyümüz yuxular hər hansı narahatçılığımızın və ya beynimizi məşğul edən hər hansı bir hadisənin nəticəsi deyil. biz yuxuda arzularımızın reallaşmış halını görürük.
digər halda, yuxular arzuların gizlədilməsi, üstüörtülü görüntüsüdür - maskalanmış halıdır. əksər hallarda qarışıq və əlaqəsiz hadisələr yığını halında gördüyümüz yuxular onların gizli mənalarını bizə demir və ya biz anlamırıq. yuxu yozma şeysiləri də buradan ortaya çıxıb bəlkə.
yuxularımızda ən əsas gördüyümüz şeylər isə uşaqlıqda "sürgün olunmuş" arzularımızdır ki, bunun da birbaşa şüuraltıyla əlaqəsi var yenə.
ümumiyyətlə yuxular adətən 2 "zaman"da, ya yaxın keçmişdən, "dünən"də - hər hansı məyusluqla nəticələnmiş hadisələr və s, ya da uzaq keçmişdən - uşaqlıqda olur.
yuxuları çözmək ona görə çətindir ki, gördüyümüz yuxu 1 başlı olmur. biz ancaq "dünən yaşadığımız məyusluq"la qarşılaşmırıq. ola bilsin ki, o "məyusluq" silsilə şəklində keçmişimiz boyu gedib özümüzün də yadımızdan çıxmış hadisələrə, "məyusluq"lara çatır və nəticədə "qarış-quruş" yuxu görürük. hələ bunun simvolikası falanı filanı var. ola bilsin ki, biz əslində məsələn, su görmüşük yuxuda, amma bu nə vaxtsa şüuraltımızda qalmış yanğının göstəricisidir. yanğını söndürmə arzusudur, istidən xilas olma istəyidir və s.
amma bəzi "standart" yuxular da var ki, bunlar hamının görə biləcəyi və ya gördüyü yuxulardır.
(baxma: yuxuda uçmaq)
bunlar insanın yaşadıqları ilə çox da əlaqəli olmayan növdəndir.
təbii ki, analiz freuddan gəlibsə, seksual məsələlər mütləqdir.* keza yuxulardakı əksər simvollar seksual simvollardır. bunun səbəbi bəlkə də uşaqlıqda ən çox sıxılan və qadağa qoyulan olmalarıdır. bu simvollar isə əsasən hər iki cinsin cinsi orqanlarıdır.
belə ki, ağac, çətir, silah, bıçaq və s bənzər əşyalar kişi cinsiyyət orqanını, şar, təyyarə, helikopter, roket və s ereksiyanı simvolizə edir.
qutu şəkilli əşyalar, qapı, qala, kilsə, qəfəs kimi şeylər isə qadın cinsiyyət orqanını simvolizə edir.
musiqi alətlərində ifa da daxil olmaqla bütün növ* ? oyunlar masturbasiyanın göstəricisidir* bokunu çıkarmışın froyd amca . diş düşməsi isə bir öncəki cümlənin cəzalandırılma şəkli olaraq axtalanmanın simvoludur.
bütün yuxular bu və ya digər formada, az və ya çox cinsəlliklə bağlıdır.
bunlarla birlikdə, ev-insan bədənini, kral və kraliça-valideynləri, zərərverici parazitlər-uşaqlar və ya bacı-qardaşı, su-doğumu(ana bətni ilə əlaqəli birşey), od-səyahəti və s simvolizə edir.
yuxularda görülən əşya va hadisələr birbaşa insanın özü ilə, onun psixoloji vəziyyəti, həyat tərzi, qorxuları, arzuları bağlı olduğuna görə, heç vaxt tam şəkildə izah edilə bilinməyəcək şeydir yuxu.

uşaq və buz

mirzə ələkbər sabirin uşaqlar üçün yazdığı şeir. məktəb oxumuş hər kəsin bildiyini düşünürəm. şeir belədir:

dərsə gеdən bir uşаq,
çıхdı buz üstə qоçаq;
sürüşdü birdən-birə,
düşdü üz üstə yеrə.
durdu uşаq nеylədi?
buzа bеlə söylədi:
“sən nə yаmаnsаn, а buz?
аdаm yıхаnsаn, а buz!
аz qаlıb ömrün sənin,
yаz gələr, аrtаr qəmin,
əriyib suyа dönərsən,
ахıb çаyа gеdərsən!”.

təbii ki, bu şeir elə durduğum yerdə "sən nə yamansan a buz ehehe" deyə düşməyib yadıma. şeirin gün ərzində şüuraltımın dərin guşələrindən çıxıb beynimdə dolanma səbəbinin tarixçəsi var.* vaxtı qızıl olanlar bundan sonrasını oxumasın
belə ki;
gözəl bir qış səhəri idi. illər sonra evdən çıxmaq qərarına gəlmişdi. hava alacaqdı. təzə qərarlar almışdı, yaxşı olacaqdı* ! . ilaxır.
qarın, daha dəqiq, artıq buza çevrilmiş 1 həftəlik qarın əriməsindən sonra yollarda yaranacaq kür çayını təsəvvür edirdim. amma beynimdə deyinmirdim. narazı deyildim. düzələr deyirdim* girişi uzadıram ki daha dramatik olsun . ehtiyatla yeriyirdim gün düşdükcə parıldayan buzun üzərində. beynimdə addım atmaq metodları kəşf eləmişdim yeni yeni. qarşıda qarı təmizləndikdən sonra qurumuş asfalt var idi. dedim bir az da adam balası kimi yeriyim, pinqvin kimi yox.* sabirin suçu ne ki onun şeirindən istifadə eliyirəm bunları danışmaqçün getdim çatdım asfalta. ilk addımımı atdığım kimi havada salto vuraraq səmayla üz üzə qalmadımmı* gülənə başınıza gəlsin deyə çox pis qarğış eliyərəm hiç acımam * şakaydı gülün .
tanrım dedim, ilk defa tanrım dedim* dur lan karıştı . dedim günün günorta çağı nə idi bu belə? ölmək bu qədər asan olmamalıydı axı dedim. elə yapışdığım yerdə də qalmışam bir allah bəndəsi də yoxdu ki əlini uzatsın, bir "keçəcək, tərpənə biləssən" desin. yoxdu yəni. bildiyin mal kimi qalmışam yerdə. tanrım, dedim, yıxılıb öləndə də? "bi tek el lan", tutub qalxmağa bir əl dedim, çoxmu?* gözüme buz kaçtı
artıq ayağa durmaqla bağlı bütün ümidlərimi basdıraraq yerimi rahatladım, yavaş yavaş başımı hiss etdiyimin fərqinə vardım, amma ayaq, əl yoxdu, vidalaşmışam onlarla. dedim öz özümə ki, imtahana necə gedəcəm bəs sonra? cavab vermədim bu sualıma, dedim başı dəyib, normaldı.
amma o yıxılanda ki ağrıdan bilmirsən ağlayasan ya yox, ağlamamağa qərar verdiyim an ki var, uşaqlığımı xatırlatdı mənə. özümüz yıxılanda ağlamırdıq axı. nəysə. cümlə ola bilməyən şeylər deyib bu hissəni keçirəm.
yavaş yavaş bəni insan səsi eşitməyə başladım. gözümü göydən çəkdim dönüb baxmağa çalışdım ki, kimdi görüm. alınmadı. mən də addım səslərindən ölçməyə başladım buramı gəlir, yaxınlaşır və s. səs yaxınlaşdı və sürətləndi. özümü yolunu azmış gəmidən torpaq görən adamlar kimi hiss elədim. kapitan qrantın uşaqlarında səhv etmirəmsə, yaxşı izah eləmişdi o hissləri ordan yadımdadı.
nəysə, bu insan övladı yaxınlaşdı, nəsə "diqqətli olmaq lazımdı" zad dedi, deyə bilmədim ki, get tullan da, qəsdən yıxmamışam ki özümü, deyə bilmədim. əlini uzadacaqdı çünki. uzatdı, amma dura bilmədim. işin dramatikliyi falan qalmadı yəni bildiyin tərpənə bilmirdim. o an özümü hansısa rus filmində gördüyüm kimi ayağı gipsdə göydən asılı, qolu qucağında gipsdə, başı sarğılı vəziyyətdə təsəvvür elədim.
sonra ha gayret dedim dur otur heç olmasa. həyat eşqimi bərpa edib digər əlimlə dəstək alıb durdum oturdum. kömək edənim xanım getmişdi. mən olsaydım getməzdim. nəysə.
oturub əllərimə falan baxıram tərpətməyə çalışıram ki, görüm sınmayıb. dedim yox gipslər qaldı şükür. daha yaxşıydımı vəziyyət o da sual altındaydı.
neçə dəqiqə və ya saat buzoterapi* təzə termindi * buz terapisi * buzlarla müalicə elədim bilmirəm. ama nisbətən yaxşıydım. donub keyimişdilər ən azı. durdum qayıtmağa. məktəb vardı o tərəfdə, onun həyətindən gələndə gördüm bu nədi, elə qapıdan çıxan sochi2014ə qatılır, buzda sürüşmək şeysində* keyfiyyətsiz zarafat . bir allah bəndəsi də demir ki,
ora buzdu. hə, yeri gəlmişkən, bu buz ona görə görünmür ki, nazik su qatı donur şüşə kimi olur və görünmür, ağ buz olsa nə var ki. amma evə gələndə öyrəndim ki, bu təzə şey deyil, hamı bilirmiş məndən başqa. bu moment zəng vuruldu. mən də eləmədim tənbəllik, şikəst formada getdim dayandım məktəbin qapısının ağzında. balaca balaca uşaqlar qaçhaqaçda çıxırdılar dərsdən. ordan hamısını döndərdim sola ki, yıxılmasınlar. 1 qadın yıxıldı, o da sözümə baxmadı tilpaşdığ elədi ona görə-* orda özümü çovdarlıqda uçurumdan qoruyan kimi hiss eləmişdim. özümü birşey hiss eləmişdim, nolsun ki pis gündəydim.
beləcə qayıtdım evə. evdə dedilər ki filankəs sürüşüb yıxılıb beyninə qan sızıb. dedim öz özümə ki nə artistliy eliyirdin? sonra ağzımın üstünnən ilişdirdim bi dənə ki canım çıxıb burda nə artistliyi. nəticələrinin təfərrüatı sizə maraqlı olmaz sayın seyirciler. onu keçək.
indi bu boyda entryni tək əllə niyə yazdım bilmirəm. bağışdıyın siz allah, silsəm yazdığım əlim də məni tərk edər deyə qorxuram.
siz yol gedəndə ehtiyatlı olun.

rem yuxusu

açılışı rapid eye movement olan yuxudur. yəni hərfi tərcümə etsək, sürətli göz hərəkəti. yuxunun bir mərhələsidir, daha dəqiq, yuxunun yuxu görmə hissəsidir.
bir dəfə yatarkən 4-7 dəfə rem yuxusuna keçmək mümkündür. bu zaman əzələlər tamamilə boşalır və bədən tam hərəkətsiz qalır. daş kimi yatmaq misalı da buradan gəlir yəgin-*
yatarkən tərpənə, o tərəf bu tərəfə dönə bilərsiniz, amma rem yuxusu zamanı bunlar mümkün deyil. bu yuxu zamanı beyin aktiv olur, ancaq bu aktivlik oyaq olarkən olan aktivlikdən fərqlidir-beyində serotonin və noradrenalin yoxdur. bunlar da beynin şüurlu hərəkətinə, xatırlamasına və problem həll etməsinə kömək edən şeylərdir. buna görədir ki, yuxularımızı xatırlamaqda çətinlik çəkirik.
yuxunun rem "olmayan" hissələri non-rem yuxu adlanır.

yuxuda danışmaq

bu gün anamın yuxuda danışırdın deməsiylə haqqında araşdırma* isveç alimləri kimi apardığım mövzudur.
parasomnianın bir növüdür. bir çox insanda görülür və sağlamlıq problemi hesab edilmir. yuxuda danışan adamlar əksərən yuxuda gördükləri və ya yanlarında yatan adamla danışırlar* vay o gündən fərqli olalar -*
əsas məsələ isə yuxusunda danışan adama verilən suallara düz cavab verməsidir. adam özü özünü palit eliyir təmiz.
səbəbləri stres, duyğusal məsələlər, qaydasında yatmamaq və s.dir* vah anam vah .