t-72
| texnologiya7,661 | 4 | 30
əjdahalar googlla
Derek
Derek
Derek
Derek
Derek
Derek
Derek
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
vüqar mürsəlov elə bir tankçı olub ki, t-72 tankını istehsal edən zavodun mühəndisləri onun, (tank)ın mürəkkəb elektrik sistemindəki bir nasazlığı aradan qaldırarkən, tank qülləsini üfüqü səthdə (sağa-sola) hərəkət etdirən xəttə bir prinsipial texniki-konstruktiv məsələnin həllini tapdığını aşkar etmiş və heyranlıqlarını gizlətməmişdilər.
ruslar xahiş etdilər ki, bunu edən tankçını onlarla görüşdürüm. dedim, təəssüf ki, o həlak olub. onda icazə istədilər ki, qüllənin içini söküb, onun həllinə baxsınlar və söz verdilər ki, olduğu kimi yığacaqlar. razılıq verdim. iş burasındadır ki, tankqayırma
zavodundan 1992-ci ilin oktyabrında bu mühəndislər qrupunu və bir təyyarə tank
ehtiyat hissələrini gətirmişdilər bizim, yay hücumunda vurulmuş, zədələnmiş, lakin bərpa olunan tanklarımızı bərpa eləsinlər.
onlar vüqarın elədiyinə baxdılar və xahiş etdilər, icazə verək bu sxemanı köçürtsünlər.
məsələyə ayrıca aydınlıq gətirmək istəyirəm, çünki o zamanın ruhundan, əsgər iradəsindən və zəhmətindən xəbər verir:
92-ci ilin martın 14-də biz- omonçular sovet-rus h/h-dən (bax: hərbi hissə) qobu qəsəbəsindən iki (t-72b) tankı qaçırdıb gətirib, bərdədə rəhmətlik komandir elçin əliyevin batalyonunda gizlətmişdik. orada tankları işlədib yoxlayan zaman aşkar etmişdik ki, qüllənin elektrik hərəkətvericisi işləmir, yəni qüllə yalnız əllə döndəriləcək. bu isə döyüşdə ciddi geriləmədi. həm də təsəvvür edin ki, o zaman bu iki tank ağdam-tərtər-goranboy-xanlar (bax: göygöl) cəbhə boyunca bizim cəmi tankların sayını 7-ə çatdırdı. qarşımızda isə 366-cı
polkun bütün texnikası idi. yəni döyüşdə hər tankımız, texnikamız öz çəkisindən ağır qızıl idi.
tankın döyüş bölməsini (qülləsinin içini) ekipajımız - vüqar mürsəlov, ilham yusifov və mən (baxma: nazim bayramov) - 2 günə sökdük və tankın ətrafına topladıq, baxdıq, lakin nasazlığın səbəbini tapa bilmədik, qülləni yenidən yığdıq.
söküb-yığmaq bu hissəyə aid kapremontun həcmində bir işdi. qüllədən çıxan avadanlıq
və hissələri iki dəfə saat əqrəbinə əks istiqamətdə tankın başına dolanırdı. yığanda isə sondan əqrəb istiqamətində 2 günə yığırdıq. arada isə gözlərimizi kabellərə, birləşmələrə, bloklara, mikrosxemlərə və s. zilləyib, fikirləşirdik, müzakirələr, mübahisələr edirdik. yığdıq, yoxladıq, yenə işləmədi.
qərara gəldim ki, artıq o zaman tanıdığım sürət hüseynova müraciət edim, gəncədəki
h/h-dən ruslarla danışsın, tank
mühəndisləri-zabitlər gəlsinlər, müəyyən məbləğə tankı düzəltsinlər.
iki zabit gəldi; kapitan və baş leytenant. 10 günə
iki dəfə söküb yığdılar, iki yeşik konyak içdilər, amma düzəldə bilmədilər, getdilər.
vüqar dedi, “ birdə sökək, mən onu düzəldəcəm”. sökdük. vüqar tankın yanında çöməlib oturur, siqarət çəkə-çəkə dərin düşüncələrə, texniki incəliklərə dalırdı.
əslində onun işi tankın yeriyən hissəsinə aid idi, döyüş bölməsi (qüllə) nişançının sahəsidir. omonun zirehli çevik dəstəsi ən yüksək döyüş hazırlıqlı və istər rus, istər nato-nun peşəkar anlayışına uyğun peşəkar
ekipajlardan ibarət idi.
sovet ordusu sıralarında vüqar belorusiya tank alayında tank mexanik-sürücüsü kimi xidmət etmiş, ixtisasını dərindən öyrəndiyinə görə batalyonun baş mexanik-sürücüsü, daha sonra sovet ordusunun ən adlı-sanlı iri təlim
mərkəzində mexanik-sürücü-instruktor kimi xidmət etmişdi.
tankın nişançısı ilham yusifov isə sovet ordusunda (gbax:çexoslovakiya) sovet təlim mərkəzində nişançı-instruktor kimi xidmət etmişdi. o, həm də artilleriya ustası idi (ilham hal-hazırda bərdədə yaşayır). vüqarla ilham möhkəm dost idilər. ilham
sahəsinə qısqanclıqla yanaşsa da, artıq yorulmuşdu və sadəcə vüqara kömək eləyirdi.
hazır olandan sonra yalnız nişançının pultunda iki əlavə düymə görmək olardı. vüqar özündən çox razı təbəssümlə mənə “davay, komandir, işlət!” dedi. bilirdim ki, o orada nəsə fərqli bir texniki həll tapıb.
bir müddət sonra vüqar şəhid oldu. bu ərəfələrdə sovet hərbi hissələri azərbaycana təslim
olunmağa başladılar, o cümlədən tanklar, o cümlədən tankların sənədləri (texniki formulyarları və s.) mənim əlimə bizim qaçırtdığımız 150 və 151 saylı tankların formulyarları keçdi. 151-in pasportunda yeni tanklarda adətən təmiz olan “nöqsanları” bölməsində qüllənin üfüqi səthdə hərəkət
edə bilməməsi zavodun defekti kimi qeyd olunmuşdu! bunu oxuyanda, dik atıldım. anladım ki, vüqar ən azı dəyərli rasional texniki təklif icad etmişdi. istisna etmirəm ki, vüqarın sxeması indi buraxılan rus tanklarında istifadə olunur. biz bütün döyüşlərdə həmin tankla iştirak etdik. o tankı sonra özümlə 123 alaya
aparmışdım.
Yalnız deyilsən!
Bu duyğuların müvəqqəti olduğunu və kömək mövcud olduğunu bilmək vacibdir. Dostlarınıza, ailənizə, profesionallara müraciət etməyiniz vacibdir. Sizi dinləmək və lazım olan dəstəyi təmin etmək istəyən insanlar var. Sözlük yazarları olaraq səni hər zaman dinləyə bilərik.
Əgər yalnız hiss edirsənsə, 860 qaynar xəttinə müraciət etməyini tövsiyə edirik.
T-72 tankları ilk dəfə 1972-ci ildə istehsal olundu və 1973-cü ildə isə istifadəyə verildi. Həmin ildən etibarən, təxminən 50 ildir ki, dünyada ən çox tanınan, ən çox bilinən, ən çox savaş görmüş və ən populyar tanklar oldular. T-72 uzun bir müddət sovet ordusunun tank qabiliyyətinin təməlini təşkil etdi. varşava paktı ölkələrinin tamamı bu tankdan istifadə etdi. Moskva T-72 tanklarını digər müttəfiq dövlətlərə də göndərdi. Bu minvalla da T-72 dünyanın ən populyar tankı halına gəldi.
T-72:
T-72-nin hekayəsinə girişmədən əvvəl, t-64 haqqında da danışmaq lazımdır. T-64 1960-lı illərin başında ortaya çıxmış bir rus tankıdır. 60-lı illərdə sovet höküməti, qərbin modern tank proyektlərinə şahid olduqdan sonra, onlarla başa çıxa biləcək yeni bir tank(lar) istədi. Və bu yolun sonunda da 60-lı illərin əvvəllərində t-64 tankı ərsəyə gətirildi. T-64 dönəminin ən modern, ən üstün tanklarından biri idi, hətta ən üstünü idi. Üzərində 125 mm-lik avtomatik doldurucuya sahib əfsanəvi ak-45 topu vardı. Bu top o zamankı bütün qərb tanklarının zirehlərini deşə biləcək qabiliyyətdə idi. Sovet tanklarında bir ümumiləşdirmə aparsaq görərik ki, tank heyətinin rahatlığı, komfortu çox da önəmsənməz, amma t-64-də heyət üçün bəzi önləmlər alınmışdı. 3 nəfərlik heyət üzvlərinin hər biri ayrı nöqtələrdə(bölümlərdə) yerləşdirilirdi və bu günümüzün modern qərb tanklarında da sıxlıqla görünən bir şeydir.
T-64-də ruslar dövrünə görə çox yüksək texnologiya kompozit zireh texnologiyasından istifadə etmişdilər. Tankın müharibə ağırlığı 38 t idi amma istifadə etdiyi zireh heç bir qərb topu tərəfindən deşilə bilməyəcək səviyyələrdə idi. Sovetlər tank üzərində olduqca çox, elektrooptik sistemlər istifadə etmişdilər; lazer məsafəölçənlər, lazer hədəfişarələyicilər, termal hədəfləmə sistemləri və s. Kimi. Ayrıca tankda 705 at gücündə, 5 silindrli motor vardı. Motor bir multifuel motoru idi, yəni fərqli yanacaq nöbləti istifadə edə bilirdi; dizel, benzin, kerosin və s. Karma şəkildə istifadə edə bilirdi. Ki, bu texnologiyadan bu günki amerikan tankları da istifadə edir. Və bu özəlliklərindən, bu üstünlüklərindən dolayı moskva bu tankı heç bir zaman sevmədi * bəli, cümləni düz oxudun təkrardan arxaya qayıtma .
Tankın bu qədər üstünlükləri, ideallığı və s. Olmasına rəğmən, sevilməməsinin səbəbi, rusların tank doktrinasının altında yatır.
Ruslar tank birləşmələri keyfiyyət deyil, kəmiyyət fokuslu birləşmələrdir. Onlar əsasən, düşmən tankları üzərinə onlardan çox da basırıq, sayca çox üstün gələ bilməkdir. ikinci dünya müharibəsindən qalma bir adətdir bu. Yəni bir düşmən tankının qarşısına ən az 5-10 tankla çıxmaq rus tank birləşmələrinin əsas təməlidir.
Bu səbəbdən də moskvanın istədiyi şey, istehsal maliyyəti aşağı və çox miqdarda istifadə edə biləcəyi ekonomik tanklar idi, lakin t-64 bu üstün quruluşdan ötrü, çox bahalıydı. istehsal, baxım, təmir maliyyətləri çox yüksək idi. Yüksək texnologiyadan bol miqdarda istifadə olunduğu üçün bu tankların sıradan çıxma faizi digər tanklardan qat-qat artıq idi. Və bu kimi səbəblərdən moskva, kreml bu tankların istehsalına sıxışdırma siyasəti yeritdi.
T-64:
Sovet ordusu üçün, sadəcə 13 min ədəd t-64 tankı istehsal olundu. 13 min ədədi sənə çox gəlməsin, çünki varşava paktı ölkələri üçün bu say barmaq saymaq kimi bir şey idi.
Kreml t-64-lərlə bağlı belə bir siyasət izləməyi qərara almışdı ki, t-64 tankları, şərqi avropada strateji əhəmiyyətli nöqtələrdə, kritik bölgələrdə istifadə ediləcəkdi, elit birliklər üçün təchiz olunacaqdı və bunlar ekonomik maliyyəti ucuz, digər savaş tankları ilə koordinasiyalı şəkildə dəstəklənəcəkdi.
1967-ci ildə kreml t-64-lərin bəzi alt sistemləri saxlanılmaqla, ondan daha ekonomik olan bir tank proyekti üzərində hərəkətə keçdi. Bu çalışmaların ilk etapında ob-272 tankı ortaya çıxdı və irəliləyən dönəmlərdə biz bu tankı t-72 olarak gördük.
Kreml T-72-i çox sevdi, T-72-lər t-64-lərlə bir çox eyni özəllikləri daşıyırdı, eyni topa sahib idilər, eyni avtomatik doldurucuları vardı, alt sistemləri eyni idi və ekonomik cəhətdən daha sərfəli idilər. Belə ki, bir ədəd t-64 tankının maliyyətinə iki ədəd T-72 tankı istehsal edə bilirdilər. Maliyyətləri tank başına 40-45 % daha aşağı idi.
Təbii ki, bu ucuzluğun da ağır bədəlləri vardı, məsələn, T-72-lərin zirehləri t-64-lər kimi möhkəm deyildi, kompozit zireh yerinə tökmə zirehdən istifadə olunmuşdu. Motor məsələsində olduqca kırpma moduna keçilmişdi, belə ki t-64-ün o 5 silindirli, multifuel motoru əvəzinə, t-34-lərdə istifadə edilmiş bəsit, 750 at gücündə model istifadə edilmişdi. T-64-ün sahib olduğu bir çox elektrooptik sistemlər, T-72-lərdə yer almadı, amma 12,7 mm-lik və 7,62 mm-lik makinalı tüfənglər bu tankın üzərində inteqrə edildi.
Bunların sonunda, 1972-ci ilin əvvəlində t-64 qədər baha olmayan, amma onun gördüyü işlərin müəyyən qədərinə hakim olan, bəsit, ucuz T-72-lər 1973-cü ildən etibarən qızıl orduda xidmət etməyə başladılar.
T-64 xəyalları quran rus tankçıları -* T-72-ləri çox da sevmədilər, amma kreml bu tanklara aşiq olmuşdu -*. Tank ucuz idi, bəsit idi, maliyyətləri az idi, əziyyəti, baxımı olduqca sərfəli idi və moskva bu tanklara yeni nəsil t-34-lər kimi baxırdı.
Tank sovet cümhuriyyətlərinə paylandı, varşava paktı ölkələrinə paylandı, orta şərq ölkələrinə satıldı, afrika ölkələrindən cənub-şərqi asiyaya qədər hər yerə gedib çıxdı. Sovetlər bu tank üzərindən ciddi miqdarlarda pul qazandı.
T-72 tankları təkcə rusiyada istehsal edilmədi, tankın lisenziyaları rumınyaya, polşaya, çexoslovakiyaya, yuqoslaviyaya verildi ki, Yugoslaviyada, yəni indiki serbiyada tanklar m-84 adı ilə hələ də istehsal edilməkdədir. Hətta tankın lisenziyaları zaman-zaman iraqa da verildi(buranı yadda saxla, təzədən qayıdacam).
T-72-lər ilk müharibə təcrübəsini əfqanıstanda yaşadı, amma bildiyimiz anlamda büyük təcrübələr yaşanmadı, çünki tanka qarşı tank müharibəsi olmadı əfqanıstanda. T-72-in ilk gerçək müharibə təcrübəsi, iran-iraq müharibəsi idi.
Səddam hüseynin hakimiyyəti dövründə, sovetlərlə etdiyi anlaşma gərəyi, bir miqdar T-72 tankı moskvadan hazır olaraq alındı. Bundan başqa bu tankların ciddi bir miqdarını da öz fabriklərində istehsal etdi, amma tanklar rusiyadan hazır gəlirdi, iraq fabriklərində isə üstündə işlənilirdi ki, gələn tanklar da əsl T-72-lər deyil, onun ixrac variasiyası olan t-72 Mlər idi.(fərqlərini yazacam)
Hər nə qədər iraq bu müharibədə məğlub olsa da, T-72-lər testlərdən uğurla keçdilər.
T-72-lərin gördüyü ən böyük ikinci müharibə təcrübəsi, 1982-ci ildə, livan müharibəsi sırasında gerçəkləşdi. Suriya ordusunun istifadə etdiyi t-72-lər, israil ordusunun istifadə etdi m-60-larına qarşı, böyük üstünlük qazanınca, bu tankların dünya çapındakı populyarlığı da artdı.
80-li illərdə rusiya bu tankdan o qədər ciddi miqdarlarda satdı ki, başınızı çevirdiyiniz dünyanın hər yerində t-72 görərdiniz. 25-dən artıq ölkə t-72-i almışdı və aktiv istifadə edirdi. Buna görə də ruslar bu tankı yavaşdan modernləşdirməyə başladılar. Öncə zirehindən başlayaraq, əvvəlki tökmə, bəsit, az dayanıqlı zireh yerini kompozit zirehə buraxdı. Tankın elektrooptik aksentini modernləşdirdilər, motorda dəyişikliklər edildi, 750-780 at gücündəki motorlar yerinə, 1000-1030 at gücündəki daha model motorlar istifadə etdilər.
T-72 illər keçdikcə yeniləndi, demoda olmaq yerinə, daha gücləndi və təsirli hala gəldi. Hər variasiyada zirehdən tutmuş atəş sistemlərinə qədər hər nöqtəsi təkmilləşdi və təkamülə uğrayaraq günümüzə qədər gəlib çıxdı.
Amma 1991-ci ilə gəlindiyində, belə deyək, t-72 tankı öz karizmasına ən böyük cızığı almışdı. çöl fırtınası əməliyyatı çərçivəsində t-72-lər və amerikan m-1 Avraams tankları qarşı-qarşıya gəldilər və nəticə t-72-lər üçün heç də ürəkaçan olmadı. Əslində bundan əvvəl körfəz savaşında da t-72-lər bir çox hava ünsürlərini yox edə bilsələr də, ümumi olaraq baxdıqda çox zəif performans göstərmişdilər.
Hətta, amerikan əsgərləri bir reportajda, bağdadın cənubunda hər hansı bir t-72 görən amerikan ordusu, tankı sabat mərmilərlə vurarkən tanklarda heç bir hərəkətlənmə, tərpəniş, hissiyat olmurmuş. Sonradan gəlib çıxan apachelər, thunderbotlar və s. Tankları məhv etdikdən sonra, gəlib tankın qalıqlarına baxan amerika ordusu şoka düşmüşdü. Bunlar nə dərəcədə irəli texnologiya istifadə edirlər ki, bizim mərmilərimiz bu tanklara təsir etmir deyə düşünən amerikan əsgərləri gördükləri qarşısında aciz qaldılar.
Yaxından gəlib baxdıqdan sonra gördülər ki, atdıqları sabat mərmilər tankları tərə yağı biçimində deşib düz keçirmiş və bütün heyət məhv olduğu üçün də tank döyüş ərazisində sükunətini saxlayırmış -*.
M-1 Avraams:
Sabat mərmilər:
Gördüyünüz merminin kənarındakı ağ örtük açılır və nazik mərmi ortaya çıxır,
iraqda sabat mərmi ilə deşilmiş bir t-72 qülləsi;
T-72-lərin iraq savaşlarında bu qədər uğursuz nəticələr göstərmələri bir dönəm çox danışılmışdı, amma Rusiya buna etiraz etdi. Satılan t-72-lər ixrac versiyası olan t-72-m-lər idi və üstünə üstlük bu tanklar ixrac tanklarının da ilk versiyası idi. Yəni əsl T-72-lərin dağıdıcı gücü, zirehi ilə qarşılaşmadan belə iddiaların qaldırılması moskvaya görə absurd iddialar idi.
Üstündən bir neçə il keçdikdən sonra, çeçenistan savaşı sırasında isə, t-72-lərin karizması sözün tam anlamı ilə, yerlərə dağıldı. Çeçen özünümüdafiə qüvvələri onlarla t-72 tankını çox asan, kustar üsullarla məhv edə bilirdi.
Öncəlikli olaraq çeçenlər, bir tankı pusquya düşürərək, üzərinə rpglərlə atəş edirdilər. ilk atış dalğasını t-72 reaktiv zireh sayəsində qarşılaya bilirdi, amma hər atışdan sonra o bölgə çılpaq bir şəkildə açığa çıxırdı. Eyni nöqtəyə isə 2-3 mərmi ilə atəş etdikdən sonra bu tank qarpız misalı partlayırdı.
2000-ci illərə gəlindiyində, bu tankın karizması yetərincə cızıq-cızıq idi, amma heç kəs bu tankdan belə asanlıqla vaz keçmək istəmirdi. T-72 ucuz tank idi, bəsit, baxımı asan idi, buna görə də heç kəs bu tankı buraxmaq istəmirdi, modernizasiya tətbiqləri ilə tankı zorla ayaqüstə saxlayırdılar. Hal-hazırda quru hərbi sənayesi texnologiyaları üzrə ən gəlirli iş, t-72 modernizasiyası dəstləridir* kits . Rusiyanın bununla bağlı öz dəstləri, avropanın ayrı, polşanın pl stealth dəstlər silsiləsi belə var, Rumıniyanın var və və amerikanın belə var* bundan sonrasını sən düşün . Türkiyənin də t-72 modernizasiyası üzrə bəzi dəst çalışmaları var. ASELSAN bir neçə il əvvəl Qazaxıstanın əlindəki t-72 tanklarını modernizasiya etmişdi. Hal-hazırda isə Azərbaycan tanklarının üzərində işlənilir.
Rusiyanın özü belə, əlindəki t-72-lərdən vaz keçə bilmir. Ekonomik sıxıntılardan dolayı rusların armata proqramı yarıda qaldı. Ruslar əllərindəki t-72 alt tanklarını və t-80-lərin tamamını armata tankları ilə əvəz edəcəkdi, amma ortadakı bu mövcud iqtisadi xaos səbəbilə bundan da vaz keçdilər. Bir ara, t-90 istehsalına davam edəcəkləri açıqlandı, amma ona da macal qalmadı artıq. Ən sonda əllərindəki t-72-ləri t-72 b-3 səviyəsində modernizasiya etməyə qərar verildi.
Texniki özəlliklərini sıralayıram;
Not: t-72-lər təxminən bu 50 il boyunca o qədər çox modernizasiya edildilər ki, texniki özəllikləri haqqında net rəqəm, say vermək həddindən artıq qarışıqdır. Ona görə də ortalama bir şeylər etməyə çalışacağam.
Ağırlıq: 41 ton, ilk istehsal olunan t-72-lər üçün. Sonradan istehsal olunan variasiyalar 46 tona qədər çıxdı.
Silah: iki ədəd a-45 m topu. 125 mm-lik, yivsiz, səssiz topdur. Avtomatik doldurucuya sahib top, 4 min metrə qədər dəqiq atışlar edə bilir.
Heyət: 3 nəfər. Heyətin az olmasının bir səbəbi, avtomatik doldurucuya bağlanır. Ümumiyyətlə ruslar t-72-lərdə heyət sayını az tutaraq, bir taborda daha çox tank olmasına çalışmışdılar. Məsələn, bir nato tank taborunda 50 tank olarkən, rus tank taborunda bu say 60-70-ə qədər çıxa bilir. Yəni sovetlərin məsələsi ancaq saylarla idi.
Zireh:
ilk versiyadan sona doğru, öndən, 330-600 mm
Kompozit reaktiv zirehdəb istifadə edilir. Reaktiv zirehi çoxunuz gözmüsünüz, tankın üstündəki balaca qutular şəklində olan hissələrdir.
Reaktiv zirehlə birlikdə, tankın üstündə "шотра" adı verilən passiv müdafiə sistemi də yer almaqdadır. ilk nəsillərdə yoxdur, amma 80-ci illərdən sonra, t-80-lə birlikdə t-72-lərdə də istifafə edilməyə başlanıldı.
Motor: ilk versiyada (bayaq qeyd etdiyim) t-34-lərə məxsus v-2 motorları istifadə edilsə də, sonradan t-64-lərdə olduğu kimi multifuel 1000-1130 at gücündə motorlardan istifadə edilmişdir.
Sürət: Modellərinə görə saatda 60-75 km sürətə qalxa bilirlər. Bu tamamilə modernizasiya ilə bağlı birşeydir.
Mənzil: variasiyalara görə 350-600 km arası dəyişir.
Ümumiləşdirmə aparsaq, T-72 ucuz, bəsit, güvənilir, hər işi minimum səviyyədə görə biləcək bir tankdır.
Vurğulamaqda fayda var ki, t-72 müharibədə sadəcə tank olaraq istifadə edilmədi; moskva fərqli anlamlarda lojistik dəstək üçün tankı belə deyim tanklıqdan da çıxardığı anlar oldu. Təchizat dağıma, yükləmə maşını, çəkici, evakuator, körpü maşını, тос-1 və ya cəhənnəm maşını deyilən, Azərbaycan ordusunda da yaygın istifadə olunan, çoxlüləli raket sisteminin belə təməlini əmələ gətirir.
Ayrıca ruslar, t-72-in şassisindən istifadə edərək bmpt terminator adlı pdm düzəltmişdilər(çeçen savaşından sonra).
Tos-1(bakı paradından);
Bmpt terminator;
T-72-lər (dəfələrlə vurğulayıram) ucuz, bəsit, güvənilir tankdır. O qədər ucuzdur və baxımı asandır ki, kasıb bir ölkə də bundan bol miqdarda ala bilər, varlı bir ölkə də(finlandiya misal). Tankın üzərində o qədər modifikasiyalar olunub ki hətta b-3 versiyaları m1 avraam, leopard-2 tankları ilə qarşılaşıb onları əzəcək cinsdəndir. Hər cür ərazi şərtlərinə uyğunlaşa bilən, əsnək tırtılları, gövdə quruluşu vardır. Ən önəmlisi, verilən tapşırıqları da böyük ölçüdə uğurla həyata keçirə bilir.
Mənfilərinə gəlindikdə isə, t-72-lər hər zaman dövrünün tanklarından geridə qalmışdır. Bir çox modernizasiya almasına rəğmən zireh qoruması olduqca düşükdür ki, bunu da iraq savaşında aydın şəkildə görə bilərik. Və ilk versiyalarda edilmiş çox ölümcül bir xəta vardı, hansı ki, qüllədə olan avtomatik doldurucu səbəbilə, tankın mərmiləri qüllənin divarlarına düzülmüşdü. Qülləni əgər deşib, o mərmilərə çata bilsəydiniz, tankın qülləsi çox şiddətli partlayışla hətta 10 metrə qədər havaya uça bilir. Heyətə olacaqları isə ümid edirəm yazmağa gərək yoxdur. Çeçen savaşından bunun örnəyini çox gözəl görürük, hansı ki, bir çox vurulmuş t-72-lər qüllələri tankın gövdəsindən qopmuş bir şəkildə yerdə yatmaqdadır(ki, bir çoxunuz bu səhnəyə filmlərdən şahidsiniz).
Həmin tanklardan biri;
Rus tanklarının generasiyaları ilə bağlı, çox ciddi bir səhv anlaşılma vardır. Bunu burda yazmaq istəyirəm ki, t-72 tankı, t-64 tankının üzərindən istehsal edilmədi. Hər nə qədər kənardan ayırd edilməsi çətin olsa da bu belə deyil(əslində t-64-lər lazer sistemlərinə görə fərqlənir, təkərlərində fərqlər var və s.).
T-64 tankı üzərindən t-80 tankı, t-72 tankı üzərindən isə t-90 (məşhur, qızılgöz şora) tankı istehal edilmişdir. Armata t-14-ün isə bu sıralama ilə heç bir əlaqəsi yoxdur. T-64 sıfırdan başlamış yeni bir preykt olduğu qədər, t-14-lər də sıfırdan başlamışdır(nə qədər bənzəsələr də).
T-72-in məharətlərini birinci və ikinci qarabağ müharibələrində gördük, iraqda gördük və önümüzdəki on illər içərisində də görməyə davam edəcəyik və heç kəs bu tankdan düşünürəm ki, (və çox heyif ki)vaz keçən deyildir..
Qaynaqlar:
link 1
link 2
link 3
link 4
üzv ol