sosial təşviş pozuntusu
![]()
Tezis mövzum olduğu üçün doğrudan copy edərək yazıram( və ofc mənbələrdən istifadə olunmuşdur,plagiat deyildir )
Ümumiyyətlə təşviş - qeyri-müəyyən bir təhlükə, hadisələrin əlverişsiz gedişatı ərəfəsində baş verən emosional vəziyyət; xüsusi təhlükəyə reaksiya kimi qorxudan fərqli olaraq öz mənasızlığı ilə xarakterizə olunur. Sosial təşviş, adətən, təşviş vəziyyətini yaşamağa meyildən ibarət olan fərdin psixoloji xüsusiyyəti kimi başa düşülür. Sosial təşviş tez-tez iş qabiliyyətinin, məhsuldarlığın azalmasına, ünsiyyətdə çətinliklərə səbəb olur ki, bu da insanın həyatına mənfi təsir göstərir.
Avstriyalı psixoanalitik Sigmund Freud əsərlərində “təşviş ” anlayışı mühüm yer tuturdu. Onun nəzəriyyəsinə görə, təşviş libidodan narazılıq siqnalıdır. Sonrakı əsərlərində o, artıq təşvişdən eqonun funksiyası kimi danışırdı.
Öz növbəsində isə depressiyadan sonra ən çox yayılan əsəb xəstəliklərindən birinin təşviş pozuntuları olduğunu söyləmək olar.
Sosial təşviş insanların müxtəlif sosial münasibətlərində, ictimai tədbirlərində, iştirak edəcəkləri hər hansı sosial yığıncaqlarda, sosial mediada və digər mühitlərdə qarşılaşdığı, gərginlik, həyəcan, qorxu və stress kimi hisslərdir. Sosial təşviş hissi insanların mədəniyyətə uyğun olaraq davranmağı, başqaları ilə əlaqələr qurmağı və öz fikirlərini ifadə etməyə çalışma ehtiyacını məhdudlaşdırır. Sosial təşviş insanların ən güclü qorxuları arasında yer alır. Sosial təşvişin mənfi cəhətlərinin çoxluğu bəzi müsbət təsirləri də göz ardı etməmizə səbəb ola bilər. Məsələn, sosial təşviş hissi müsbət və müvəffəqiyyətli olmaq üçün də mühüm bir motivator ola bilər.
Az səviyyədə, sosial qiymətləndirmə ilə bağlı təşviş insanı motivasiya edir, fərdləri sosial normalara riayət etməyə və başqalarının gözləntilərinə uyğun olmağa məcbur edir. Həddindən artıq hallarda, sosial təşviş insanı nəinki psixi baxımdan hətta fiziki baxımdan da zəifləməyə məruz buraxır. Sosial arşılıqlı əlaqə qorxusu insanı ictimai və peşəkar fəaliyyətlə, eləcə də gündəlik şəxsi işlərlə məşğul olmaqdan saxlaya bilər. Əksər insanlar gündəlik həyatlarında müəyyən dərəcədə sosial təşviş yaşayırlar və sosial təşviş pozuntusu ABŞ-da ən çox görülən psixiatrik xəstəliklər arasındadır. Sosial təşvişin geniş yayılması və təsirini nəzərə alaraq, onun etiologiyası ilə bağlı tədqiqatlar psixoloji və nevrologiya tədqiqatlarında prioritet olmuşdur.
Sosial təşviş pozuntusu sosial qarşılıqlı münasibət (məsələn, söhbət), müşahidə edildiyi (yemək və ya içki qəbulu zamanı), başqaları qarşısında çıxış edərkən (məsələn, nitq söyləyərkən) kimi bir və ya bir neçə şəraitdə daima meydana gələn həddən artıq qorxu və təşvişlə xarakterizə olunur.insan narahat olur ki, onun davranışları və ya təşviş simptomları ətrafdakılar tərəfindən (məsələn, ona güləcəklər, alçaldacaqlar, qəbul etməyəcəklər və ya aqressiya göstərəcəklər) neqativ qəbul edilir.
insanlar mühüm, mənalı görüşlər daxil adi görünən, əhəmiyyətsiz görünən görüşlərə qədər müxtəlif sosial vəziyyətlərdə sosial təşviş yaşayırlar. Sosial mühitlərdə bu təşvişli hisslər olduqca geniş yayılmışdır. Faktiki olaraq hər kəs yaşadığı müddətdə ən azı bir dəfə sosial təşviş keçirir və bəzi insanlar tez-tez belə hissləri yaşayırlar. Kim böyük auditoriyaya müraciət etməzdən əvvəl heç vaxt "kəpənək hissini" yaşamamış, saxta bir söhbət etdikdən sonra qızarmış və ya yeni tanışdığı insanlarla söhbət etməyə çalışarkən utancaq hiss etməmişdir?
Sosial təşviş pozuntusu,sosial situasiyaları əhatə edən uzunmüddətli və böyük bir qorxudur. Tərləmə, qızartı, ürək döyüntüsü, titrəmə və qaçmaq istəyi sosial təşvişin ümumi fiziki simptomlarıdır. Sosial təşvişi olan insanlar yüksək dərəcədə özlərinə qarşı tənzimlənmiş şüura malik olurlar, hansı ki,başqalarının bu sosial təşviş əlamətlərini aydın görə biləcəyini təsəvvür edirlər. Nəticədə zəif, bacarıqsız kimi mənfi əlamətlərlə mühakimə olunacağını gözləyirlər. Çətinlik törədən situasiyalardan qaçış isə sosial təşvişi idarə etmək üçün ən məşhur strategiyadır.Onlar bunu müdafiə mexanizmi hesab edirlər və öz komfort zonalarından çıxmaq onlar üçün çox vaxt dözülməz hesab olunur.
“Qaçış” isə bu tənqid olunma ehtimalının qarşısını alır, həm də əziyyət çəkənləri tənqidin gözlənildiyindən daha az ehtimal (və daha az travmatik) olduğunu aşkar etməkdən məhrum edir. Bundan savayı, sosial yığıncaqlardan qaçınmaq mümkün olmadıqda, ehtimal etdikləri tənqiddən və mühakimədən qaçmaq üçün daha fərqli üsullara əl atılır; məsələn, spirtdən ictimai adaptasiya vasitəsi kimi istifadə etmək, deyəcəkləri sözləri əvvəlcədən zehni olaraq məşq etmək və ya son dərəcə gərginləşib səssiz vəziyyətdə qalmağı nümunə göstərmək olar.Lakin bu strategiyalar əks nəticə verə bilər və əslində qarşısını almağa çalışdıqları tənqidlərə səbəb ola bilər.
Sosial təşviş, sosial münasibətlərdə, iş yerində, təhsil müəssisələrində və ya hətta insanların öz ailə həyatında da təzahür edə bilər. Bu hiss, özünə qarşı özgüvənin itkisindən, insanlarla əlaqələrin zəifləməsindən də qaynaqlana bilər.
Sosial təşvişin təzahürü, insanlar arasında çox geniş yayılmışdır və kimliyindən, cinsindən, yaşından və həyat təcrübəsindən asılı olmayaraq hər kəsdə ola bilər. Bəziləri çətinliklərə qarşı mübarizə etməyə çalışırlar, çox az qismi isə daha müsbət yanaşır və bu vəziyyəti öz həyatında daha yaxşı istifadə edərək cilovlamağa çalışır.
Həmçinin bunu deyə bilərik ki,imposter sindromu adllı sindrom sosial təşvişli insanlarda kifayət qədər görülmüşdür. Bu, insanların öz işləri ilə bağlı olaraq özəlliklərindən daha aşağı səviyyədə olmaları hissindən qaynaqlanır. Bu təşviş, insanların öz inkişafına təsir edir və yaxşı nəticələr əldə etməkdən və ya yeni şeylər öyrənməkdən imtina etməklə yanaşı, özünü inkişaf etdirməkdən qorxmağa səbəb ola bilər.
sifarişi verən: raisa
)
