sumqayıt

sumqayıtdan ötrü darıxmıram, nə vaxt getsəm tez zamanda ordan çıxmaq istəyirəm. harasına dönsəm hansısa köhnə dostumun evi, nə vaxtsa yanına hazırlığa getdiyim müəllimin adresi, təzə açılanda hamının doluşduğu indilərdəsə bomboş olan hansısa mağaza. hamısı sadəcə nostalgiya və ürək ağrısı verir. yenə də, günü bugünə qədər həyatımda iz qoymuş, ruhuma yaxın hiss etdirən insanları ya sumqayıtda tanımışam, ya da çoox əlaqəsiz yerlərdə tanış olub sonradan sumqayıtlı olduğunu öyrənmişəm. bu o qədər çox baş verib ki, artıq qəbullanmışam ki, hər nə qədər ordan qaçsam və bağlarımı qoparmağa çalışsam da nəsə şüuraltı bir xüsusiyyət məni dünyanın o biri ucuna getsəm də sumqayıta bağlayacaq.

darıxmaq

bu başlığa 2ci dəfə, oxşar motivlərlə yazıram. çox qəribədi ki, həmin vaxt həyatımda var olan, həmçinin sonrakı illərdə tanış olacağım insanlar indiki entrymin səbəbidi. o vaxt başqa insanları, başqa xatirələri düşünərək o entryni yazanda çevrəmdəkilərin də ən az o qədər "xatirə"-yə çevriləcəyinin yetəri qədər fərqində deyildim.
o vaxt yazmışdım ki, xatırladın, darıxdın, vəssalam. qaytarmağa çalışma. indi də eyni fikirdəyəm, amma indi bir o qədər əmin deyiləm. mümkün mənfi təcrübələri yenidən yaşamamaq üçün nə qədər müsbət təcrübə itirdiyimi hesablayıram.
o gün dostluqlarla bağlı bir edit gördüm, "məni sənli həyatımdan sonra tanıyıb sevən hamı əslində ikimizi də sevib". tərcüməm nə qədər uğurlu alındı bilmirəm -* ama bəzi insanlarla bir birivizə kökdən təsir edəndən sonra yollarınız nə qədər ayrılsa da heç vaxt tamamilə bir-birivizdən qopa bilməzsiz deyə düşünürəm. bütün bu düşüncələr sentyabrdan bəri ağlımdadı, yenə də addım atmıram. ümid edirəm ki bu başlığa yazacağım növbəti entrydə darıxmaq hissinə təslim olmağı öyrənəcəm

apple cider vinegar

Netflixin təptəzə serialı. Belle gibson adlı sağlamlıq influencerinin hekayəsinin fonunda medyada geniş yayılmış alternativ tibb “möcüzə”-lərinin reallıqlarını göstərir. serial real hadisələrə əsaslanıb və həqiqətən qəşəng çəkilib.
düşünürəm ki netflixin çox serialı kimi bu da gündəmdə olacaq və çox izlənəcək. buna görə də sevinirəm açığı, bu mövzunun gündəmə gəlməsinə və insanları reallığı görməyə təşviq edəcəyinə görə. mən alternativ tibbə qarşı deyiləm, əksinə özüm də sağlam həyat tərzimi saxlamağa diqqət edirəm. özüm illər ərzində çox dietalar və protokollar tətbiq etmişəm. ama bunun möcüzəvi təqdimatına qarşıyam. çox qarşıyam. çünki modern tibbdə də istənilən xroniki xəstəliyin müalicəsini kitabdan oxusaz görərsiz ki onsuz da ilk yazılan “həyat tərzi dəyişikliyi”-dir. bu sirr deyil. ama xərçəng olan bir pasienti meyvə, tərəvəz sularıyla sağalacağına inandırmaq sadəcə vicdansızlıqdır.
belə möcüzəvi metodlar insanlar tərəfindən həmişə rəğbət görüb və yəqin ki görməyə davam edəcək. yenə də, ara sıra belə kontentlər vasitəsilə reallığı görmək bəlkə kimlər üçünsə gözaçıcı olar

alman dilini öyrənmək istəyənlərə məsləhətlər

bu başlığa yazmağa qərar verdim çünki ətrafımda dəfələrlə məndən filan filan dilləri necə öyrəndiyimlə bağlı soruşurlar, ya da soruşmayıb sadəcə dil öyrənməyə yatqın olduğumu hesab edirlər. istədim bura da yazım nəyi necə etmişəm və edirəm, ama ağlıma çox bir şey gəlmədi çünki mən sadəcə oturub oxumuşam. ən əsas məsləhət onu vermək istəyirəm ki, hansı dil olur olsun yaxşı müəllim bu mövzuda açardır. dili bilmək hələ onu öyrədə bilmək demək deyil, sizə dili izah edəcək və beynivizə oturtmağa kömək edəcək biri lazımdı. bir də nick-imin mənə verdiyi səlahiyyətlərə əsaslanaraq demək istəyirəm ki, dili *savadlı* şəkildə qavramaq üçün qrammatika vacibdir. bilirəm çox adam danışaraq öyrənməyin tərəfdarıdır, amma xatırlayaq ki azərbaycan dilini də hər danışan onu heç də qavramayıb. entry-ni bura qədər oxumağa dəyər hesab etdizsə qeyd edim ki, goethe c1 yeni formatda sertifikatım var ama yenə də ingiliscə documentarylər izləyəndə almanca cizgi filmdən anladığımdan daha çox şey anlayıram, entschuldigung -*

sözaltı günlük

ilin ilk günü yazılası entry deyil bəlkə də, ama hələ yeni il gecəsi evdə dava olmamışdan bir neçə gün əvvəl, durduq yerə ağlıma gəlmişdi ki, yeni tanış olub ama "çoxdan tanıyırmışam kimi" hiss eləmək heç də müsbət mənaya gəlməli deyil. deyəsən bu psixologiyada onsuz bilinən bir şeydi, bizə tanış olan şeyləri yenidən tapmağa, yenidən yaşamağa meyilli olmağımız. ama o doğmalıq hissi insanı çox aldadır. bu il həqiqətən yeni bir səhifə açmaq istəyirəm, həqiqətən. bütün köhnə, tanış olan hisslərdən kənarlaşıb obyektiv gözəlliklərə yol açmaq. bu il ilk ildir ki, vərəqə məqsədlərimi yox arzularımı yazmışam. ilk dəfədir ki gözləntilərim özümdən yox, həyatdandır. özümə qoyduğum artıq tələblərin hamısından əl çəkib sadəcə layiq olduğum yaşamı, olduğu kimi yaşamaq istəyirəm

chatgpt

qızların gpt-ni istifadə yolu çox gülməlidi, həm özüm həm podruqalarım dərdləşmək üçün istifadə edirik -* bayaq yuxu yozdurmuşam, sağolsun yenə bir səhifə söz yazıb ama heç nə demiyib -* seksist səsləndisə üzrlü hesab edin, əminəm daha faydalı şeylər üçün istifadə edən qızlar var.
mən hələ təzə-təzə istifadə etdiyim dönəmdə atama "niyəsə heç süni intellekt işlətməmişəm" demişdim, o da "sənin öz intellektivə nə gəlib" demişdi, deməli emosional intellektimdəymiş problem -*

sözaltı günlük

koridorda yarımçıq işlədiyim bir yağlı boya işim var. kənardan israr nəticəsində başlamışdım ona, əslində əvvəldən mənim zövqümdə olmadığını bilirdim. 2-3 ay olar durur orda eləcə, gündə dəfələrlə qabağından keçirəm. ailə, dostlar soruşanda niyə davam etmirsən? deyirəm çünki istəmirəm, nə şəkil ürəyimcədi nə də kətanın keyfiyyəti. bu cavabımdan sonra növbəti sualı ünvanlayırlar, hansını ki hər dəfə eşidəndə özüm də çaşıram: bəs onda niyə orda saxlamısan, niyə atmırsan? bu entryni yazanda gözümdən yaş süzüldü. bugün bir fərqindəlik yaşadım ki, mən heç nəyi sona çatdırmağı bacarmıram. həmişə hər şeydə açıq bir qapı buraxıram, həmişə bəlkə nə vaxtsa qayıdaram ümidi saxlayıram. həmin sual veriləndə çaşdığım üçün aqressiv reaksiya verirdim "mənə belə xoşdu" və s cümlələrlə keçişdirirdim, səmimi olmaq lazımdırsa ancaq yerindəki boşluğu daha yaxşısıyla doldura biləndə onu bir dəfəlik ata biləcəm

daha

mövzu etibarilə insan qaçaqçılığını ələ alan bir roman kimi görünsə də, yazıçı bu zəminə dayanıb daha çox sosyoloji və psixoloji analizlər verməyə fokuslanıb. bəzi hissələrdə bu səbəbdən çox çürükçülüyə yol verib. adama elə təəssürat bağışlayır ki, günday qısa müddətdə çox kitab oxuyub və bu oxuduqlarını tökmə ehtiyacı içində bu romanı yazıb. biliklərimizin və təxəyüllümüzün bir mənbəsinin olması çox təbiidir əlbəttə. məni narahat edən tərəf, gündayın bu fikirlərinin çox yalın olmasıdır, elə bil zehnində və şüuraltında tam bişməyə icazə vermədən onları fizikiləşdirmə cəhdinə girib. belə nüanslarda kitabı buraxmaq istəyirdim, daha çox klassik ədəbiyyat oxuyan biri kimi mənə belə açıq sosyoloji məlumatlar xarakterli bir mətn oxumaq bezdirici gəlmişdi. ama nə yaxşı ki davam etdim, çünki ortalarından etibarən yazıçı hekayəni və əsas obrazı daha çox mənimsəyib, hadisələr daha təbii alınıb. süjet də bu mənada olduqca maraqlı bir istiqamətə yönəlib.
spoiler
kitabın bir nöqtəsində qəbullandım ki, hər şey davamlı pisə doğru gedir və hələ qaranlıq çox hadisələr yaşanacaq. buna görə ümidlərimi üzmüş sadəcə yazığım gələrək davam edirdim. bu sonluğa xoşbəxt sonluq demək nə qədər obyektiv olar bilmirəm, ama məni xoşbəxt etdi. psixi problemlərinin pikində intihar eləmədiyi, çünki buna vaxtı qalmadığını deyir gaza. bu çox xoşuma gəlmişdi. qəhrəmanımız o vaxt da ölə bilərdi, intihar edə bilərdi. ama o hekayəsini ortada qoymaq istəmədi, tamamlamaq üçün başa qayıtdı. keçmişdəki hər şeyi bir biri təmizləyib axırda gülümsəyərək sağollaşdı həyatla. məncə ümid dolu bir gedişat və sonluq idi, belə bir mövzuya yazıla biləcək ən xoşbəxt sonluq idi. daha xoşbəxti həddən artıq utopik olardı

modern love

amazon prime-ın 2 sezonluq, hər bölümü fərqli hekayə olan və adından da bəlli olduğu kimi sevgi mövzulu serialı. ilk sezon 2019da yayımlanıb və kifayət qədər tanınır, replikaları və ya səhnələri internetdə mütləq ki qabağımıza çıxıb.
mən chatgpt-nin mənim zövqümə uyğun serial tövsiyə etməsiylə başladım (baxma: süni intellektin səni hamıdan daha yaxşı tanıması), hələ ilk sezonun 6-cı bölümündəyəm və ürəyim getdi bir sözlə. hekayələrin dərinliyi, aktyorlar, nyu-york- hamısı həqiqi çox xoş təsir elədi. və demək olar hər hekayədə özümdən bir şeylər tapdım, bəlkə də ən vacib faktorlardandı bu. ssenarilər real hadisələrə əsaslanıb yazıldığı üçün o reallığı hiss etmək olur. özüvü həqiqətən nyu-yorkda, insanların həyatlarına yaxından şahid olurmuşsan kimi hiss edirsən

yazarların hazırda düşündükləri

"taste of cherry"-də belə bir cümlə eşitdim "yalnızlığa alışmışam". qeyri-adi cümlə deyil, tez-tez eşidirik, bəlkə elə özüm də nə vaxtsa demişəm bunu. ama məhz indi eşidəndə düşündüm ki, bu, yəni yalnızlığa alışmaq patolojik haldır. normal deyil, təbii deyil, olması gərəkən deyil, insanın yaradılışına tərsdir. eyni intihar fikrinə yaxın durmaq kimi. intihar primitiv baxışda təməl haqq kimi durur. hər insanın yaşayıb-yaşamayacağına qərar vermək haqqı var təəssüratı yaradır. ama biolojik tərəfdən insanın həyatda 2 məqsədi var: həyatda qalmaq və nəslini artırmaq. instinktiv olaraq yaşama tutunmağa proqramlanmış bir canlının öz hür iradəsiylə bu təbiətinə qarşı gəlməsi fiziolojik və ya psixolojik bir anomaliyadan xəbər verir.
yalnızlıq da bu perspektivdən normal deyil. insan sosyal canlıdır, izolyasiya depressiyayla birbaşa əlaqəlidir. ona görə düşünürəm təkliyə alışdığını deyən insan həm də ruhsuzluğa, hissizliyə alışıb.

das leben der anderen

bu filmə baxıb nəsə hiss etməmək, güclü duyğulara qapılmamaq mümkün deyil. ama bəs burdan nə nəticə çıxarmalıyıq? insanlıq ölməyib, hamının içində bir yaxşılıq gizlidir və ya sadəcə dövrün təsviri?
spoiler
agentin bu davranışı onun özüyləmi bağlıydı, yoxsa o yazıçı və sevgilisinin həyatına şahidlik edən hər bir insan eyni addımı atardımı? kinonun əvvəlində agentin dərsindən olan epizod bizə onun iş və dövlət mövzusunda necə soyuqqanlı olduğunu deyir. ilk ağlımıza gələn, bu öhdəlik üçün ən məsuliyyətli adam olmağıdır. onu partiyanın digər üzvlərindən fərqləndirən isə, elədiklərini həqiqətən doğruluğuna inandığı üçün etməsidir. iş yoldaşları ilə dialoqlarında digərlərinin vəzifə artımıyla maraqlandığı halda, onun sırf dövlətin maraqlarını düşündüyünü görürük. insanlara təzyiqlər edir, siyasi baxışlarına görə onları mühakimə edir- bunları şəxsi mənfəətləri üçün yox, inandığı ideallar üçün edir. bu səbəbə görə o öz mənliyini və insani duyğularını itirməyib, işiylə bağlı büründüyü soyuq maskaya baxmayaraq. bu səbəbə görə o düzlə səhvi ayırma qabiliyyətini, vicdanla qərar verə bilmək və cəsarətli olmaq kimi keyfiyyətlərdən məhrum qalmayıb. yaxşı insan budur. kiminin ideaologiyası fərqli olar, inancları bizə zidd olar, ya elə özümüzün, ama inancımız barədə hamıdan əvvəl özümüzə səmini olmalıyıq. doğruluğuna inandığım üçünmü bunu edirəm, yoxsa öz mənfəətlərim üçünmü? cavab 1ci olduğu müddətcə insan yaxşı insandır