talış

Uşaq vaxtı talış ailə köçmüşdü qonşuluğa.
Gəldikləri ilk gün nəsə dava var idi. Belə-belə şeydir deyirdi:
Mən bu məhlənin Ağasıyam, mən talışam, mən yağışa yağ desəm yağacaq, dur desəm duracaq. Bu məhlənin Ağası mənəm . Və s və s qonşular da mən də həyətdən çıxmadıq ona baxırdıq (dava nə üstə idi heç vaxt bilə bilmədim, ancaq hay küy bir dənə bu xaladan gəlirdi) qorxmuşdum ondan və elə bilmişdim dəlidir. Ilk dəfədir talış sözünü eşidirdim və elə talışam deyib vurğuladığı üçün elə bilmişdim bütün talışlar belə olur. Amma sonradan onun nəvəsi ilə dost oldum. Yaxşı insanlar idilər, anası da yaxşı qadın idi. Xalanın özü də sonradan belə qəribə söhbətlər eləmədi və məndəki dəli təəssüratı yox oldu getdi. Hər millətdə yaxşı və pis insanlar olur amma istisnalar qaydanı pozmaz, məncə yaxşı insanlardır.

pulla alına bilməyəcək duyğular

Şübhəsiz ki, pul həyatımızda bizim üçün çox vacibdir. Amma biz pul ilə xoşbəxtliyinala bilərik mi?
Cavab vermədən əvvəl soruşmaq istəyirəm ki, "xoşbəxtlik nədir?"Əslində, xoşbəxtlik yoxdur, çünkü konkret olaraq var olan bir şeyin, konkret tərifi,izahı olur.
Gəlin yaşanmış bir hadisəyə baxaq.
Bir millioner olur. Bir gün onun şirkəti bankrot olur. Millioner evə qayıdarkən tək bir şeyi düşünür ki, evdə başına atəş açacaq. Və bu zaman o, küçədə əlil arabasında oturan gənc birini görür . Onun üzü gülümsəyirdi və özü üçün xoşbəxt-xoşbəxt mahnı oxuyurdu. Bəxtəvər insana bənzəyirdi. Millioner birinci çox çaşdı, sonra isə ondan dərs götürdü. Bu zaman o düşündü ki, bu əlil arabasında gənc bir oğlandır, üstəlik kasıbdır, heç nəyi yoxdur amma xoşbəxt halda mahnı oxuyur, mən isə sağlamam. Evim var, maşınım var, ailəm var, özümə görə pulum var. Sadəcə şirkətim iflas edib deyə niyə özünü öldürüm? Və beləliklə o öz fikrini dəyişir. Onda sənin xoşbəxtlik üçün konkret şeylərə ehtiyacın yoxdur. Xüsusilə də maddi şeylərə. Əsas şey, insanın həyata necə baxmasıdır. Insan əlindəkilərin dəyərini bilir mi? Və insan şükür edə bilirmi? Əsas olan bunlardır. Ancaq o insan ümumiyyətlə (genəlliklə) xoşbəxt ola bilər ki, o özündən yüksəkdə olanlara yox, özündən alçaqda, özündən kasıb olan kəslərə baxsın. Bax bu insan nankorluq etməz. O ailəsinin, uşaqlarının dəyərini anlaya bilər. O evinin dəyərini bilər baxmayaraq evi balacadır, pulunun qədrini bilər baxmayaraq ki, pulu çox deyil. Amma acgöz insan hansı ki, gözü həmişə zirvələrdədir,o heç vaxt rahat ola bilməz. O özünü həmişə narahat hiss edəcək və həmişə daha çoxunu istəyəcək. O hər daim həyatındakı kiçik problemləri görəcək və həmişə onlar barəsində danışacaq. Əslinə qalsa, nankorluq insanın təbiətində var lakin bu bəzilərində daha çoxdur, bəzilərində daha azdır. Əgər pul xoşbəxtliyi ala bilsəydi, varlı Avropa ölkələrində heç kəs intihar etməzdi. Və yaxud 2016ci ildə Amerikada 45.000, 2017ci ildə 47.000 insan intihar edib. Amerikada hər 10 nəfərdən biri antidepressantdan istifadə edir. 2018inci ildə Isveçrədə 14000 uşaq antidepressant ilə müalicə alıb ,bu say əvvəlki illərə nisbətən 3 qat daha çoxdur və s və s əgər pul xoşbəxtliyi ala bilsəydi, onlar nə intihar edərdilər nə də depresiyaya düşərdilər. Əgər pul xoşbəxtliyi ala biləydi, onda kasıb amma xoşbəxt insanlar mövcud olmazdı.
Pul sadəcə həyatımızı rəngləndirən və həyatımıza kiçik əyləncələr qatan bir şeydir. Amma insanlar pula öyrəşdikdə, pul artıq insanların gözlərində adi bir şey olur və adi şeylər öz dəyərini itirir. Məsəl üçün:
Hər həftə bazarlıq edirik və çoxlu şeylər alırıq amma bunun üçün xoşbəxt olmuruq . Amma elə ailələr var ki, bizim aldıqlarımızı ala bilsə, xoşbəxt olar. Və ya varlı insanlar hansılar ki, pula öyrəşiblər, istədikləri hər bir şeyi almağı adət halına gətiriblər. Istədikləri hər bir şeyi ala bilmələrinə baxmayaraq, onlar aldıqları şeylər üçün xoşbəxt olmurlar. Bu səbəbdən də, insanlar həmişə daha çoxunu, daha çoxunu və daha çoxunu istəyir və istəklərinin heç vaxt bir sərhədi olmur. Eynilə mənim nənəm kimi, sadəcə rayondan bəyənmədiyi üçün satmağa gətirdiyi qızıllar bir torba idi. ( Görəndə şok keçirmişdim ki, nə qədər qızılı var, amma sonra öyrəndim ki, bunlar hələ onun bəyənmədiyi qızıllardır, satmağa gətirib) amma yenədə atam işlə bağlı Türkiyə gedəndə istədiyi şey, Brilliant üzük və Şuba olmuşdu.
Nə isə. Keçək mövzuya.
Onda deməli, pul ilə xoşbəxtliyi ala bilmərsən. Əslində insan pul ilə dəyərli heçnə ala bilməz, sadəcə dəyərli "şeylər" ala bilər.
Pul ilə yaxşı dost ala bilmərsən, sadəcə saxta dost ala bilərsən, pul ilə səni sevən qohumlar ala bilmərsən, ikiüzlü və yaltaq qohumlar ala bilərsən, pul isə yaxşı ər/arvad tapa bilmərsən, sadəcə pulunu sevən birini tapa bilərsən, pul ilə sağlam və ya sənə hörmət edən övlad ala bilmərsən və s və s.
Qısaca əgər pul Allah üçün dəyərli olsaydı onu daha çox pis insanlara verməzdi. Allah bizə nə kasıblıqdan isyan edəcək, əziyyət çəkəcək qədər az pul versin, nədə varlanıb quduracaq qədər.
Əsl xoşbəxtlik bu miqdarda pul ilə səni sevən və sənin sevdiyin insanlarla birgə yaşamaqdır.

onsuz da yerinə zaten deyən azərbaycanlı

Zaten sözü ədəbiyyatımız da istifadə olunub. Sonradan isə Azərbaycan dilində istifadəsi azalıb .Hal-hazırda dilimizdə daha çox onsuz da işlənir. Zatən ərəb sözüdür. Onsuz da Azərbaycan. Zatən sözü insanlara türklərdən keçib. Mənim tanıdığım Insanlar türklərdən götürdükləri sözləri işlədərkən bəhanə edirlər ki, bizim dilimiz fars və başqa ölkələrdən alınma sözlər ilə doludur ondansa türklərdən türk sözü alaq, məsələn kompyuter yerinə bilgisayar deyək amma nəticə olaraq ərəblərin zatən sözünü işlədirlər və ya Yunanların ərgən sözünü və s belə nümunələr çoxdur.

kök

Kök yerkökü tərəvəzinə deyilən sözdür. Omonim sözdür.
1ci mənası tərəvəz.
2ci mənası Kök insanın əlamətini göstərmək üçün istifadə olunan sifət.
3cü ağacın kökü mənası.
Kök Vitamin A ilə zəngindir. Göz zəifləməsi problemi olan uşaqlara kök şirəsi tövsiyə olunur. Kök şirəsi böyrəkləri təmizləyir, xərçəng riskini azaldır, görməni yaxşılaşdırır, dərinin sağlamlığına müsbət təsir göstərir.
Kök yemək dedikdə bir çox insanın ağlına dovşanlar gəlir. Buna səbəb isə Bugs Bunny cizgi filmidir. Amma əslinə qalsa, dovşanlara cizgi filmlərdəki kimi gecə-gündüz yerkökü yemek olmaz. Dovşanlar kökü hərdən bir dəyişiklik kimi yeməlidir. Kökün tərkibindəki şəkər dovsanlarda diş çürüməsinə səbəb olur. Və kök dovsanlarda bəzi sağlamlıq problemlərinə də səbəb olur. Bu səbəbdən onlara kök daha az verilməlidir. RSPCA heyvanlarla olan zülmün qarışını alma cəmiyyəti deyir ki, dovşanlardakı 11% diş çürüməsinin səbəbi sahiblərinin onlara çox kök verməsidir.
Yəni kök dedikdə hamının gözünün qarşına dovşan gəlir, necə ki, ayı dedikdə hər kəs balı düşünür. Amma bu yanlışdır. Kök bənövşəyi, ağ, sarı, qara rəngləri mövcuddur. Kökün ilk dəfə 10cu əsrdə Farslar tərəfindən tapıldığı deyilir.

yaxşı sözünün etimologiyası

Yaxşı sözü qədim türklərin (millət türk) işlətdiyi söz olmuşdur. Divanu Lugat-it-türk əsərində bu sözə gözəl mənasında yer verilmişdir. "Yakşığ" sözündən yarandığı düşünülür. Bəziləri isə bu sözün "yaq" deyə bir feildən yaranmış olduğunu deyir. " Iş" şəkilçisi əlavə olunaraq isim yaratdığı deyilir.Mənbələrdə yakış sözü var. Və yaxşı sözünün bu sözdən yarandığı düşünülür Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti
Yaxşı sözü özbək dilində yaxshi.
Qazax dili- jaqsı.
Qırğız dili- jakşı.
Uyğur dili- yaxşi
Türkmən dili- ýagşy olaraq istifadə olunur.

droit du seigneur

Orta əsrlərdə və 18ci əsrdə Rusiyada və Avropada mövcud olmuş bir şeydir.
Bu feodalların bəylərdən asılı olan kəndlilərin toyu zamanı, qız ilə ilk gecəni keçirmək haqqını bəylərə, lordlara verilmə hadisəsidir. Bəzi hallarda kəndli lorda xüsusi vergi ödəyərək Ilk gecə haqqını ala bilirdi. Buna bakirəlik vergisi də deyilirdi. Bu qanun Cənubi Amerika "mədəniyyətində" də mövcud olmuş, və bu haqq onların lider və sehrbazlarına verilmişdir. Bəzi Afrika ölkələrində və Baliar adasında yaşayan baliarlarda bu hüquq bəyin qohumlarına da verilə bilirdi.
Belə bir şeyin mövcud olduğuna sübut olaraq, bugünə qədər var olduğu bizə çatmış olan Yunqfersins vergisi dəlil olaraq göstərilir. Bu vergi Bakirəlik vergisidir. Feodalizmin sonuna qədər bu vergi növü mövcud olmuşdur. 1486cı ildə Zuqenxaym qanunlar toplusunda (Zuqenxaym orijanılda bu yazı hələ də mövcuddur) Katolik Ferdinand tərəfindən belə bir qadağan qoyulmuşdur ki,
Əgər toy olub və qadın yatağına uzanıbsa heç bir ağa gəlib gəlinə toxuna bilməz.
Əgər gəlin və ya əri bu işə razı deyilsə ağa heçnə edə bilməz.
Rusiyada isə bu qanun 18ci əsrlər və 19cu əsrlərdə yenidən gün üzünə çıxıb. Əslində Rusiya imperiyasının qanunlarına əsasən belə bir şey qadağan idi və nadir hallarda da olsa da,belə edən zadəganlar cəzalandırılıb.
Və bəzi tarixçilər isə bunun tamamilə mif olduğunu söyləyirlər. Belə bir anlayış tarixi yazılarda bir mənalı başa düşülməyən mətnlərin yanlış anlaşılması nəticəsində ortaya çıxmış olduğunu deyirlər.

artsax

Ermənilərin Qarabağa qoyduqları ad. Lakin oxuduğum qədəri ilə bunun nə müasir nə də qədim erməni dilində mənası var. Bu sözün Albaniya dövlətində "Arsak" olduğu deyilir. Arsakda Hunlar, Saklar, Albanlar və s tayfalar yaşayırmış.
Ar sözü ər sözünün sak sözüne uyğunlaşmış forması imiş. Ər sözü keçmişdə igid, kişi mənasını verirdi. Sak isə türk tayfalarından olan sakların adıdır. Arsakda Saklar çox olduğu üçün ora arsak deyilirdi. Daha sonra isə əhalinin üstünlüyü qədim bağ tayfasında oldu. Qara sözü Kara olaraq "böyük" mənasını verir. Bağ isə tayfa adıdır. Hal-hazırda isə bir çox insan düşünür ki, Qara rəng, bağ isə bağçadır. Ermənilərin Qarabağa,arsak sözünü dəyişərək artsax deməsinin səbəbi isə tarixi bulandırmaq, silmək, qarışdırmaqdır.

azərbaycan ədəbiyyatının ən yaxşı üç şeiri

Bəxtiyar Vahabzadə - Ana dilim
Bextiyar Vahabzadə 2 Hökmdardan bir parça
Qızı apardılar hərəmxanəyə,
O gündən göz yumdu xan da hər şeyə.
Keçdi bir neçə gün, xanın gözləri
Röyalar içində dumanlanırdı.
Xan o gündən bəri, o gündən bəri
Hər nə görürdüsə yuxu sanırdı.
Düşünür: görəsən o gözəl sənəm
Hüsnünün sehrini hardan götürmüş?
Xan başa düşmürdü nəydi o aləm,
Nağılını eşitmiş, yuxumu görmüş?
Xacəni çağırıb yanına bir gün,
Xan öz ürəyini danışdı bütün.
Söylədi Leylaya vurulduğunu:
- Baş hərəm qoyuram - dedi - mən onu...
Xacə xan əmrini çatdırdı qıza,
Qız susdu, qəlbindən qan sıza-sıza.
Leyla - Bu sözlər xahişmi, yoxsa əmrmi?
Xacə -Xahiş!
Leyla - Hərəmxanə bəs eyləmirmi?
Xacə -Yox! Sən ulduzların ən parlağısan,
Sənin camalına heyran olub xan.
O, sevir səni.
Leyla - Mən isə sevirəm bir özgəsini.
Xacə - Qızım, təpik atma, gəl, öz baxtına.
Leyla - Mənim öz bəxtim var.
Xacə - Nə deyim xana?
Leyla - De ki, üz döndərib məhəbbətimdən,
Ucuz şöhrətlərə əyilmərəm mən!
Xacə - Qızım, inad olma, inadı sındır,
Anla ki, xan sənin hökmdarındır!
Leyla - Xacə, dediyini yaxşı düşün bir,
Qəlbin hökmdarı məhəbbətidir.
Zindana saldılar Leylanı o gün,
Dünya zindan oldu Məhəmməd üçün.
Leyla razı idi öz əməlindən,
O, zəhər içmişdi eşqin əlindən.
Məhəbbət yolunda çəkdiyi əzab
Ona kədər deyil, vüqar gətirdi,
O, öz həyatını, cavan ömrünü
Uğursuz taleyin hökmünə verdi.
O dedi: - Zülmünlə, ey çərxi-dövran,
Ciyərim qan oldu, yaralanmışam.
Ancaq demərəm ki, sən bivəfasan,
Verdiyin cəfanı vəfa sanmışam.
Onun əzabını çəkdi Məhəmməd,
Sifariş göndərdi dalbadal xana.
Ürəyində ağrı, gözündə həsrət,
O, lənət yağdırdı çərxi-dövrana.
Yazdı: "Tanımıram nə xan, nə qanun".
Yazdı: "Düşmən qəvi, taleyim zəbun".
Yazdı: "Qıyarlarmı, gülə? Qaydadır
Bülbülü salarlar qəfəsə, ey xan.
Hökmün ki, ölkədə hər yerə çatır,
Çəkinmə bülbülün ahü-fəğanından.
Güvənmə hökmünə, təxti-tacına,
Zamanın yolları düyün-düyündür.
Zülmün qılıncını götür, sal qına,
Gülə əl qaldırmaq gücsüzlüyündür.
Qorxmuram zülmündən, siyasətindən,
Şairəm, qaraya ağ demərəm mən!
Səndə zərrə qədər insaf var isə,
Gülü yox, bülbülü sal o məhbəsə!..
Məktublar dalbadal axdı saraya,
Əyanlar aldılar xanı araya.
Hərə bir söz dedi,
Çox düşündü xan,
Yenə də dönmədi öz inadından.
Dedi: - Tez saraya çağırın onu,
Anladaq şairə qudurduğunu!..
Sağında, solunda yaltaq kübarlar,
Bir yanda Füzuli, bir yanda Leyla;
Xanın gözlərində od var, alov var,
Gah sağa boylanır, gah baxır sola.
Xan - Deyirlər, Leylanın Məcnunusan sən,
Nə deyə bilərsən məhəbbətindən?
Füzuili - Əsil aşiq mənəm düzü, hökmdar,
Məcnunun dünyada ancaq adı var.
Mənəm bu əsrdə eşqin Allahı,
Məni bənzətməyin Məcnuna zinhar,
Ahımca olsaydı Məcnunun ahı,
Yuva tikərdimi başında quşlar?
Xan - Leylanın şəninə onda gərək sən,
Burda bədahətən şeir deyəsən... Füzuli danışmır...
- Hə, bəs nə oldu?
Həcv deyən dilin niyə tutuldu? Füzuli danışmır...
- Əmr edirəm mən:
Gərək hüzurumda şeir deyəsən!
Füzuli - Bir xan olsanız da bunu bilin siz,
Mənim hökmdarım siz deyilsiniz.
Xan - Sənin hökmdarın bəs kimdir görən?
Özgə xanlığınmı tələsisən sən?
Füzuli - Leyla namusumdur, Leyla armdır,
O mənim yeganə hökmdarımdır.
Ömür dastanımdır o gözəl pəri,
Hökm onun hökmüdür, əmr onun əmri.
Gülür gözlərində Leylanın cahan,
Deyir: - Belə olar sevənlər, ey xan.
Onun hər kəlməsi eşqin səsidir,
Aşiqin sultanı məşuqəsidir.
Hökmdar bu sirri yaxşıca bil sən,
Sevgi dünyasında hələ tifilsən.
Xan - Sus!
Füzuli - Susa bilərmi dolu ürəklər?
Zəncir götürməyir azad diləklər!
Deyə cavan şair qalxır üsyana.
Bütün qəzəbini yağdırır xana:
- Eşit sözlərimi, ey xan, indi sən,
Mən də sənin kimi bir hökmdaram.
Sən öz hökmün ilə gəldi-gedərsən,
Mən ulu sevgimlə həmişə varam.
Sən də şah, mən də şah... Sən ölkələri,
Mənsə könülləri fəth edirəm, xan!
Qılıncdır, nizədir silahın sənin,
Mənim silahımsa sözdür hər zaman.
Qılınc bu gün varsa, sabah pas tutar,
Sözünsə qılıncı həmişə parlar.
Qılıncla, mizraqla sən danışırsan,
Mən nəşə doğuran sözlərlə, ey xan.
indi ki belədir, gəl, məndən əl çək,
Axı, çəkişənlər tay olsun gərək!
Gəl mənim Leylamı alma əlimdən,
Onsuz nəfəsi yox, quru canam mən.
Xan - Mənə də, ey şair bax bu gərəkdir.
Səni ömrün boyu inlədəcəkdir
Bu gün hüzurumda dediyin sözlər,
Gərək həsrət qala sənə o gözlər.
Ölüm belə azdır sizə, dayanın,
ikiniz bir oda yandıqca yanın!
Xəlil Rza Ulutürk Biz Türküstan elləriyik.
Yenə dönəcəyəm Azərbaycana şeirindən bir parça
Yalnız anam – bacım,qardaşım deyil,
Vətənim - əbədi səadətimdir.
Min – min övladının biridir Xəlil
Vətənsiz iki qat,üç qat yetimdir,
Vətənim - əbədi səadətimdir.

Hər çayı – çeşməsi səsim,nəfəsim,
Hər daşı bənzəyir ləli-mercana,
Doğrayın,kəsin də lap kəsim – kəsim
Təki qovuşdurun Azərbaycana!
Hər daşı bənzəyir ləli-mercana.

Mütləq dönməliyəm doğma məkana.
Bir az da qüdrətli, bir az da mətin.
Kürlə Araz kimi bağlıyam ona,
Canıyam,bağrıyam bu məmləkətin.
Bir az da güclüyəm, bir az da mətin.

miyop

Miyop uzağı yaxşı görə bilməmə xəstəliyidir. Adətən 13 yaşında başlayır və yeniyetmələlik illərində bu xəstəlik daha da arta bilər. 1)Əgər bu xəstəlik ana və ya ata da varsa, böyük ehtimal uşağa da irsi olaraq keçəcək. (50% risk) əgər hər iki valideyndə yaxşı görürsə, o zaman bu risk 10 % olur.
2) Yaxın məsafədən görmə yükləmələri: miopiyanın inkişafı ən çox məktəb və tələbə illərində baş verir, çünki bu illər ərzində gözlər çox işləyir, xüsusən də yaxına baxaraq.
3) gözdə damar problemləri yarandıqda
4) Keyfiyyətsiz qidalanma yəni vitaminlər və mikroelementlər olmadıqda, göz qişasının sintezi və işığı qəbul etməsində problemlər yaranır.

polis deyəndə ağıla gələnlər

iri cüssəli olduqları və boyunları yoğun (bəlkə də çox kök olurlar deyə və ya mənim
qabağıma elələri çıxıb) olduqları üçün "boynu yoğun" sözü yadıma düşür.
Birdə polisin biri liftdə ağzı açıq marçıldata-marçıldata saqqız çeynəyirdi daha doğrusu gövşəyirdi. Məndə bu dözülməz səsə dözə bilmirəm. Nə isə qız canımla o boyda kişiyə nə deyərdim, və ya adamın özünün etikası yoxdursa nə edə bilərdim? Bir sözlə birtəhər dözdüm. Amma mənim üçün psixoloji travma oldu bu hadisə həmişə yadıma düşür, etikadan kənar marçıldata-marçıldata saqqız gövşəyən boynu yoğun qarınlı kök polis