“ Protest" kəlməsi "qarşı çıxmaq, etiraz etmək" mənasını verir. “Protestant” kəlməsi bunu icra edən şəxsi bildirir, XVI əsrdə Martin Lüter Katolik Kilsəsinin günahları bağışlaması, bunu maddi bir qazanc halına gətirməsi, hökm çıxarmağı öz inhisarında tutması, cənnət qəbzi-nin geniş şəkildə istifadəsinə qarşı öz etirazını bildirdi. Etiraz edənlər öz görüşlərini də açıqlayaraq müxtəlif protestant kilsələrinin əmələ gəlməsinə zəmin yaratdılar və Protestant kilsələr Lüteran, Anqlikan, Reformist, ortodox kilsələrə ayrılsa da, Metodist, Konqreqasyonalist kimi müstəqil kilsələr də vardır. Aralarında bəzi fərqli cəhətlər olmaqla protestant məzhəblər bəzi ortaq xüsusiyyətlərə malikdirlər. Bu xüsusiyyətlər aşağıdakılardan ibarətdir: 1. Papanın avtoritetini və yanılmazlığını rədd edir, xristianlığı bilən hər kəsin avtoritet olduğunu qəbul edirlər.
2. Kilsənin Müqəddəs Kitabı təfsir etmə səlahiyyəti yoxdur. Hər bir xristian Müqəddəs Kitabı şərh edə bilər. Müqəddəs Kitab əsasdır. ibadətin böyük bir hissəsini təşkil edən vəzlər Müqəddəs Kitabdan çıxarılır.
3. Sakramentlərdən ilk ikisini vəftiz, evharistiya qəbul edirlər. Bir qism evharistiya-a ayininə xatirə yeməyi kimi baxdığı halda digərləri onu isanın canı və qanı kimi qəbul edirlər. Günah etirafının məcburiliyini və kilsə mənsublarının günah çıxarma səlahiyyətinə sahib olduğunu qəbul etmirlər.
4. Kilsələrdə rəsm və heykəllərə yer verilmir.
5. Anqlikanlar istisna olmaqla, xaç gəzdirməz və xaç çəkmirlər.
6. ibadət və ayinlər ana dilində icra olunur. Vəzlərə ayin və ibadətlərin bir bölümü kimi baxırlar.
7. Ərafa və əbədi cəzaya inanmırlar.
Öz şəxsi təcrübələrimdən sizə bəzi təəssüratlarımı deyəcəyəm, pravoslav kilsəsində olmuşam, bundan əlavə də bəzi xarici kinolardan və yaxud seriallarda kilsəni görmüşük, ilk dəfə protestant kilsəsinə getməmişdən qabaq, düşündüyüm atmosfer qaranlıq bir yer, şamlar, şamlar ətrafında dua edən insanlar, qara və ağ geyimdə dini inancları yerinə yetirən pastor-lar, ağır atmosfer, sadacə fərziyələrim bunlar idi. Protestant kilsəsində iştirak etmətə dəvət aldım, həmçinin Azərbaycanda protestant kilsəsinin olmasını bilmirdim, sentyabrın 22-i 1994-dən bəri açıq şəkildə fəaliyyət göstərirmiş. sizə tam olaraq öz gözümdən gördüklərimi danışacağam, taxidən düşdüm və ətrəfa fikir verdim, gözümün ilk axtardığı kilsə tipli tikili idi, amma görmədim, dəvət edən şəxsə çatdığımı bildirdim və qarşılamağa çıxanda gördüm ki, demə düz protestant kilsəsinin qabağında taxıdən enmişəm və buranın həmin yer olduğunu nəzərə almamışam, bir qədər uzaqlaşmışam həmin yerdən, həmin yerin görnüşü şadlıq evi və ya mərasim evi kimi mənzərəsi var. Məni qarşıladılar və içəri daxil olan zaman, xoş üzlü insanlar, “xoş gəlmisiniz” deyərək qarşıladılar, içəri keçdim insanlar yavaş-yavaş hazırlaşırdı, pasterlər hazırlıq işləri görürdü, ətrafa fikir verdim heç bir şam və yaxud qara və
ağ dini geyimdə olan pastor, əlində xaç gəzdirən insanlar, fərziyələrimin heç biri olmadı, sadə insanlar, insanların üzündən nur yağırdı, özümü heç yad hiss etmədim, səmimi yer idi. orada mənə marağlı idi ki, “necə olacaq?” və ilahiyyat yığıncağının başlamaq vaxtı tamam oldu, uşaqlı ailələrin uşaqları xüsüsi oynama yerlərinə aparıldı və onu da qeyd edim ki, hansı uşaq dinləmə qabilliyəyinə malikdir və yaxud lori dildə desək, “ilan boğan vaxtı” deyilsə, uşaqların içəridə dayanıb, dinləməsi normal haldır, məclis başladı, ilk öncə yaşı 15 və 30 aralığında olan cavanlar, müxtəlif alətlərdə ifa etməyə başladılar, musiqinin məlahətli səsi insanı valeh edirdi, hətta insanlar ayağa qalxıb sakit tərzdə alqış edirdilər, çox ürək açan görüntü idi. ifadan sonra pasterlərə söz verildi, nitqləri əla idi, insanı diqqətini cəzb edirdi, qeyd edim ki, ordakı insanların əksəriyyəti rus dilidir amma buna baxmayaraq həm rus dilində həm də, azərbaycan dilində eyni sözləri deyirdilər, məsələn, ilk adam rus dilində bir cümlə deyir sonra yanındakı adam həmin fikri Azərbaycanca deyir, bunu bəyəndim, hər bir insanın eyni hüqüqda olmasını göstərirlər. Mən gedən gün, efiyopiyalı qonaq, həmçinin paster, isveçdən azərbaycana təşrif buyurmuşdu, təbii ki, inglis dilində danışırdı, digər pasterlər həmin sözləri rus dilində və Azərbaycan dilində səsləndirirdilər, çox şən danışırdılar, istər-istəməz ürəydən iştirak etmək istəyirsən, qeyd edim ki, çox şən abu-hava idi, paster öz həyatı ilə bağlı gülməli əhvəlatlar danışırdı və orada sehrli söz olaraq, “ you are light” kəlməsi istifadə olunurdu, azərbaycanca “sən işıqsan” deməkdir və insanlar həmin sözləri, bir-birinə baxaraq deyirdilər, dua etmək zamanı gəldi, insanlar əl-ələ tutaraq, hamı bir yerdə, müqəddəs sözləri deyirdilər, insanların çox mehriban bir şəkildə toplandığı bir yerdir, insanları öhdəliklərini xatırlatmaq əvəzinə öhdəliklərini daha da yüngüləşdirirlər, ilahiyyat yığıncağı necə maraqlı keçdisə, 3 saat, 3 dəqiqə kimi hiss olundu, yığıncağın sonunda insanlara, çörək və şərab verirdilər, tarixi adət-ənənəyə əsasən, çörək isa peyğəmbər-in dərisi, şərab isə qanı kimi təmsil olunur, hətta “ Babək filmi”-ndəki mənzərə kimi, orada and and içirdilər, burada isə məcburiyyət yox idi :D, istəyən yoxlaya bilərdi, həyatımda yadda qalan günlərdən biri kimi həkk olundu və növbəti dəfə də getmək istəyərəm. buradan həmin kilsəyə dəvət edən şəxsə, öz minnətdarlığımı bildirirəm və sadacə demək istəyirəm ki: “you are light” ^^.
