sözaltı günlük

həyatın ironiyaları harda gəldi saxlıyır insanı. elə bil keçmişdə bəzən dostlarla dolu, bəzən tək, bəzən də itirilmiş ümidlər və qəribə peşmanlıqlarla dolu içkilərə şahid olmuş bu rumka indi tamamilə fərqli missiyasından xəbərsizdir. bir həyatın dirçəlməsinə kömək.
biz də başqa başqa yollar sınamışıq, başqa məqsədlərə yönəlmişik amma hər zaman, hər şəraitdə yeni bir başlanğıc üçün yer olduğuna inanıram.
elə bu cücərti də böyümənin astanasındadır, günəşə boylanır, ümidi axtarır. pəncərədən dimdik, yaşlı ağaclara qibtə ilə baxıb " bir gün mən bundan da bomba olacam" zad deyir. nə bilim. onu bilirəm ki, bu dəfə sağlıq dirçəlişədir -*

siqaret çəksəydim, indi birini yandırardım deyilən anlar

bu hiss mənə tez-tez baş çəkir. çətin işi başa vuranda, ümid işığı parlayanda, darıxanda, qovuşanda, keçinənə qədər güləndən sonrakı ilk sükutda. yəni, demək olar ki, çox vaxt.
uşaq vaxtı daha çox fikir verirdim, insanlar nə vaxt siqaret çəkir deyə. maraqlı olurdu hamısının birdən çay gəlməmişdən qabaq durması. elə bilirdim nə isə xüsusi anı var bu işin ya da razılaşmaları.
mənəvi olaraq dayanmaq, nəfəs almaq, o tüstünün birdən gələn boşluğu müvəqqəti də olsa dolduracağına inanmaq, inanmaq, inanmaq.
bir video gördüm, palatka toyundan bir mahnı paylaşıb üstünə də yazıblar ki, xatırladınız bunu? şərhlərdə hamı bir ucdan yazır ki, küləklə gedib gələn o mahnının səsi, nə bilim itən mal qaralar, tez bazar yerinə salınan toyuq cücələr və s.
yadıma düşdü ki, artırmada dayanıb mən də qulaq asardım, pilləkənlərin başında. işığı da yandırmağa qoymazdılar ki, cücülər yığışır, elə qaranlıqdaca oturub ulduzlara baxıb sakitcə qulaq asardım, və əgər çəksəydim birini elə o an yandırardım yəqin.
insan bəzən yaşadığı hər hissə bir möhür vurmaq istəyir elə bil. bir mahnı ilə, yazı ilə, siqaret ilə. aid olmaq istəyir, o anlara. onsuz insan həmişə aidiyyət axtarışındadır. qəlibləşməkdən də xoşu gəlir, 4 variant varsa 1-ə aid olsun deyə içindən dualar edir. olmayanda da yaradır. yəni mən azadam, 5-ci variantı yaradacaq qədər, ona qəlibləşəcək qədər. bəli, aidiyyət arzusu ilə yandırılan o siqaret, bəlkə də bir yerlərdə azadlıq axtarışı üçündür.

atam həmişə balkonda siqaret çəkirdi, bir gün səhər durub evdəkiləri axtaranda gördüm. qorxdum birinci, öyrədilənlərə görə hesablamağa çalışırdım ki, neçə ilə öləcək? özünə deməyə, soruşmağa utanırdım, pis olardı axı. həmişə "maşına baxım, hava necədi, o səs nədi elə" bəhanələri ilə çıxırdı.
indi də elə çıxır, o da çəkinir deyəsən bir anlıq inanclarından. bizim orda olmamağımızı yoxlayan tələsik baxışlarından sonra uzaqlara gözünü qıyaraq baxması və yarı əyilməsi yadıma düşür. çoxdan fərqinə varmışdım ki, elə eyni bəhanə, eyni səbəblərlə çay içməyə çıxanda mən də elə edirəm. arada çay soyuyur qalır orda, bəzən də yuxarı qonşumun siqaret vaxtı ilə tutuşur. amma prinsipcə eyniyik.
nə düşünürdü elə gözlərini qıyıb? eyni şeyləri düşünürdük heç görəsən?
uşaq vaxtı ona nələrisə oxuyanda, ya nəsə danışanda birdən durub "əşi nə bilim e" deməsi mənə gülməli gəlirdi. harasa dümdüz baxanda zarafat edirdim ki, indi deyəcək ki, əşi nə bilim e. o da həmişə bu sözə gülürdü ki, yaman diqqətcilsən. bu gülüşün içində özünə qarşı bir utanc, qorxu, əsəb də var idi, hiss edirdim.
indi mən də eləyəm, çox düşünəndə hansı ki, artıq durdura bilməyəcək qədər, ya çaşıb siktir deyə qışqırıram, ya da ki əşi nə bilim e. o günlər də atama yadında necə tez-tez işlədirdin o sözü deyəndə dedi ki, özümdən asılı olmurdu, bircə deyirdim, səsli desəm bəlkə basdıraram səssiz düşüncələri.
genetik ötürülüb bu hər şey deyəsən. və o bunu heç vaxt bilməyəcək. bəlkə də bilir, hiss edib əslində tez-tez deyir ki, səhər hansısa dəftərini oxuyanda, yazı tərzindən tut özet çıxarma tərzin mənim ki ilə eyni olduğunu görüb sevinirəm.
düşündüklərimi ona tez-tez danışıram, amma bəzən cəsarət etmirəm, çünki heç arada özümə də cəsarət edə bilmirəm. gülüb zarafatlaşıb, "mən heç sənin yaşında belə şeyləri düşünmürdüm" deyir. boş ver, deyir, kef elə. sonra da deyir ki, "maşını pis saxlamışam e bir baxım görüm". bu dəfə isə bilirəm, o mənim üçün çəkməyə getdi. -*

banan ekvivalent dozası

bir banan yeyərkən orqanizmə daxil olan k-40 izotopunun radiasiyasını ölçmək üçün istifadə olunan bir anlayış.
bundan banandakı radiasiyanın insanlara təhlükəsiz və təbii olduğu barədə sadə və aydın izah vermək üçün istifadə olunur. insanlar qorxurdular ki, radioaktiv zəhərlənə bilərlər. onsuz ki, yaşamımız boyunca ətraf mühitin radiasiyasına məruz qalırıq, sudan, torpaqdan, havadan. bədənimizdə belə bu radiasiya baş verir. hətta bir insanın yanında yatanda belə yarım banan yeməklə eyni radioaktiv dozanı alırıq. bu qədərini görməzdən gəlib bircə "banan radioaktivdir" sözü ilə qorxublar. ayda, ildə tək-tük gələn qonaqlar üçün alırdılarsa, artıq əllərində yaxşı bəhanələri olmuşdu. radiasiyadan zəhərlənə bilərik!
yaxşı, bəs elə isə bir ehtimal var ki, həqiqətəndə insanların qorxduqları başına gəlsin və radiasiyadan zəhərlənək?
ortalama 150 q bananda təxminən 0,42 q kalium var ki, bunun yalnız 0,042 mq-ı radioaktivdir. o da deməkdir ki, təxminən 0,1 mikrosv* sievert, radiasiya dozası radiasiya var. hmm, indi yaxşıdır ya pis?
0 ilə 0,05 Sv arasında olan radiasiya zərərsizdir.
0,5-dən 1 Sv-ə qədərdə xəstəliyinin ilk əlamətləri görünür.
1-dən 2 Sv-ə qədər radiasiya onun ağır formasına səbəb olur.
burası aydındır, indi qayıdaq bu banan ekvivalenti ilə hesablamağa. 1 sv-lik təhlükəli doza almaq üçün 10 milyon banan yemək lazımdır. 10 milyon!
bu da mümkün deyil, ona görə də kef edin və banan yeməyi unutmayın!

banan

radioaktiv olan meyvə.
bananlarda kalium adlı element var, və bu elementin bir hissəsi k-40 adlı radioaktiv izotopudur. o da bananın kiçik bir miqdarda radiasiya yaymasına səbəb olur. bəzi insanlar inanırdı ki, banan artıq zərərlidir, amma yanılırlar. bu radiasiya gündəlik qəbul etdiyimiz təbii radiasiya ilə müqayisədə çox cüzidir, çünki yarımömürü təxminən 1.3 milyard ildir. bu, onun çox yavaş parçalanmasına səbəb olur. yəni, bir az daha açsaq, k-40 çox kiçik miqdarlarda təbii olaraq mövcud olsa da, radiasiyası zərərsizdir, çünki parçalanması çox çox uzun müddətə baş verir. üstəlik bu radiasiyanı ölçmək üçün bir vahid də yaradılıb: banan ekvivalent dozası.

zəfəran

o günlərdə adəti üzrə yaşlıların "faydalı bitkilər" seansında yadıma düşən bitki.
illərlə haqqında "möcüzəvi bitki" deyə danışıb faydalarını bitirə bilmədikləri üçün dedim "gəlin yoxlayaq". belə türkəçarələrmi deyim artıq yoxlamaq o qədər marağlı gəlir ki, həmişə vaxtlı-vaxtında etməyə diqqət yetirmişəm həm də çox sadiq olmuşam ya da bəlkə də belə olmağa öyrədilmişəm. * hər şey kök və çuğundur suyu ilə başladı
dəmi nəsə o deyil idi deyə, şərbətini eləmək qərarına gəldim. axşamdan isti suya gözəyarı zəfəran, pesok, bir də dadı qəşəngdi deyə mixək əlavə edib * həvəs varsa limon da olar səhər 6 da durub 1 dəfəyə içib yatırdım. evdəkilər də gedib gəlib məzələnirdilər ki, yeyib içənlər kimi başına çəkib stəkanı qoyan kimi yatırsan.
nəysə, uzun sözün qısası möcüzəsi deyəsən mənə də toxundu. mən həyətdə 15 metr o tərəfə belə əziyyətlə gedirdim, elə bil kimsə fırladıb atıb ki yeri. uşaq vaxtı kimisə fırladıb deyirdik e indi gəl bizi tut. bax o hiss. dajavu yaşıyıram hər dəfəsində.
indi əməlli başlı əvvəlki kimi uzun məsafə gedib hətta qayıda da bilirəm. mən artıq qəbullanmışdım, yarı yolda ara vermələrə, yıxılmalara. daha elə şey yoxdu, ciddən çox xoşbəxtəm xüsusilə bu problemin uçmasına.
xoşbəxtlikdən söz düşmüşkən, son 10 gündə not yerinə heç nə yazmamışam, bura da az girmişəm, gecələr uşaq vaxtı super gücüm olduğunu düşündüyüm "başımı qoyan kimi yatma" bacarığını da geri qaytara bilmişəm. sanki həyatım işıqlanıb.
bu normal hadisələr mənə anormal gəldiyi üçün öz-özümə düşünməyə başladım ki, nə baş verdi də belə oldu?
elə o dəmdə balkonda böyümək bilməyən limon ağacım yarğaqlarını tərpədib dedi ki, möcüzə! zəfəranın əməlləridir. dedim əh, limondu da dostunun tərəfini tutur. amma sən demə, işin əsli doğrudanda zəfəranın adhd və anxiety üçün antidepressant rolunu oynamasında idi. əməlli başlı hər məclisin həmişə kefi kök olan dayısı, kruqun "çöpəgülən" deyə məzələnilən uşağına çevrilmişəm. indi oturub gözlüyürəm ki, möcüzə tam olaraq nə vaxt bitəcək ki, güldüklərimin heyifi çıxılsın.
yekunda düşünürəm ki, fasilə ilə uzun müddət istidadə edilməsi lazım olan bitkilərdəndir.

balina partlaması

nadir hallarda baş verən, həm fillərə, həm də bizə mənsub olan hadisə.
filin və balinanın qalın dərisi və nəhəng bədəni daxildə metan qazının və digər qazların toplanmasına səbəb ola bilər. bu qazlar bədən daxilində mikrobların və bəzi bakteriyaların parçalanması nəticəsində yaranır. ölü bədənin daxili təzyiqi artdıqca, bu qazlar xaricə çıxış yolu axtarır.
bəzən qazlar dəriyə çatıb buradan çıxsa da, bəzi hallarda bu mümkün olmur və nəticədə bədən həddindən artıq şişərək partlayır. ona görə, ölmüş bir filin və ya balinanın yanına çox yaxınlaşmaq təhlükəlidir.
keçək insana. bizim dərimiz əlbəttə ki, fil ya da balinanınkı kimi qalın deyil, * bəzilərimiz istisna zad deyirmişəm amma bəzən çox nadir hallarda daxili təzyiq hesabına partlaya bilər. "partlama" dedikləri dəri və toxumaların açılması ilə qazların çıxışıdır.

ürəyi zəif olan, qorxan nə bilim, bu dəqiqə yemək yeyənlər baxmasın.

(youtube: )

geh doch dahin wo der pfeffer wächst

hərfi tərcümədə "bibərin yetişdiyi yerə get" demək olsa da, "get rəddol" mənasında istifadə olunan ifadə.
insanlar bibərin uzaq yerlərdən və hardan gətirdiliyini bilmədikləri üçün istəmədikləri adamlara bibərin yetişdiyi yerə getməsini arzulayırdılar.
axı bibər hindistandandan gəlir. indi hindistana səyahət 2×2 dir, amma o zamanlar ora getmək özü dərd, hələ qayıda bilmək başqa dərd idi. elə bu ifadə də hindistana dəniz yolunun kəşf edildiyi və xüsusilə bibər kimi ədviyyatların zəngin ticarətinin formalaşdığı bir dövrdə yaranıb.
bahalı ədviyyat idi bibər. uzaq yerlərdən almaniyaya gətirilməli idi. bu, doğrudan baha başa gəlirdi. hətta o vaxt bibəri qiymətli daşlar kimi hədiyyə edirdilər.
bu ifadənin ilk istifadəsinə dair sübutlardan biri 1512-ci ildə Tomas Murnerin "Narrenbeschwörung"
* axmaqların çağırışı əsərində qeyd edilib.
siz də gözünüzün görmək istəmədiyi insanlara "geh doch dahin wo der pfeffer wächst" deməyi unutmayın, əzizlərim -*

yazarların hazırda düşündükləri

dəyişildiyini bilirsən, dəqiq. hətta təsdiqləmək üçün hər sözün həm əvvəli, həm sonunda qeyri-ixtiyari, durmadan "sən öl" də vurursan.
günəş həmişəki kimi, öz yerində parıldıyır, lakin bilirsən, o kölgə qaçınılmazdır. budur, qarşıladı səni. yox dəyişilmişəm sən öl.
elə tələsik qaçmısan ki, keçmişdən, indi orda saxladıqların inanmır sənə. ifadələrin əsassızdır onlara. başqasının peşmanlıq payını çəkirəm, günahlarını yuyuram elə bil.
bəlkə də həyat, bu dialoqun özüdür; bir tərəfdən işıq, digər tərəfdən kölgə.
tutla iydə də görmüşdüm bunu, yeriyəndə nənəmgilə.
getdikcə ayağımın altında hər bir qara tutun keçmiş kimi əzilib izi qalması, eyni zamanda uzaqlardan mehlə gələn iydənin "gələcək"li iyi səni dayanmağa çağrır. qaçma, dayan. hə, elə ortada- indidə dayan ki, hiss et.
həm keçmişi, həm gələcəyi,
həm işığı, həm kölgəni,
həm tutu, həm iydəni.

i-131

ən çox tanınan radioaktiv yod izotopu; zob xəstəliyi və digər tiroid xəstəliklərinin müalicəsində geniş istifadə olunan "atom".
i-131 qalxanvari vəzin hüceyrələri tərəfindən təbii olaraq qəbul edilən bir izotopdur, çünki qalxanvari vəzində yodun təbii rol oynadığını bilirik. ona görə də radiasiya qalxanvari vəzinə birbaşa təsir göstərir. beləliklə, o, qalxanvari vəzinin aktiv və zədələnmiş hüceyrələrinə daxil olur və burada radiasiya yayır. bu radiasiya hüceyrələri zədələyir, bəzilərini öldürür. nəticədə vəzinin fəaliyyəti azalır.
bu müalicənin pointi qeyri-cərrahi olduğu halda çox effektiv olmasıdır. tabletka formasında atılır, o da qana keçib birbaşa vəzə təsir edir.

indi isə gələk "atom" deyilməsinin səbəbinə.
bu izotop yalnız tibb sahəsində istifadə edilən bir maddə deyil, eyni zamanda nüvə testləri və radiasiya hadisələri nəticəsində də əhəmiyyətli sağlamlıq problemlərinə səbəb olmuşdur. belə ki, 1990-cı ildə ABŞ-da aparılan bir araşdırma nəticəsində 100.000-ə yaxın insanın tiroid xərçəngi olmasının səbəbi olaraq bu izotop göstərilmişdi.
həm də burada, 1966-cı ildə çinin açıq havada apardığı 300 kilotonluq nüvə testinin təsiri xüsusi vurğulanıb. 4 günə ABŞ-a çatan və ölkəni başdan-ayağa ələ keçirən zəhərli buludlar radiasiya riskini artırmış, lakin hökumət bu məlumatı uzun müddət ictimaiyyətdən gizləmişdi.
sonradan açıqlanan məlumatlara görə, america əhalisi təxminən 15 milyon kuri radioaktiv yoda məruz qalmışdı, bu da yuxarı- aşağı çernobıldakı radiasiya miqdarına bənzər bir səviyyə idi. sonrasını siz düşünün -*
belə də ki, onsuz bunu təkcə çinin boynuna atmaq olmaz ki. elə ABŞ özü də nüvə testlərində i-131-i atmosfərə buraxmaqda "of" deməmiş, 450-dən çox nüvə testində böyük miqdarda radioaktiv maddəni ətrafa yaymışdı. radiasiyanın miqdarı və zərərləri hələ də tam olaraq bilinmir, ancaq bitki, su və qida zəncirinə keçməsi nəticəsində ciddi ekoloji və sağlamlıq problemlərinə səbəb olduğu məlum məsələ, ortadadır.

metroda candy crush oynuyan qocalar

bəziləri boş, sıxıcı və bədbəxt olduqlarını düşünsələr də, mənim əksinə, xoşbəxt və ağıllı * bəlkə də bu iki zidd sözün uyğunlaşdığı tək məqam olduqlarını düşündüyüm bir növ qruplaşma.
ən azından overthink etmirlər. çox qısqanıram onları. düşünməkdən qaçmaq üçün sosial mediaya girəndə heç nə məni cəlb etmir. onlarsa internetsiz belə öz aləmlərində əylənirlər. xüsusilə şahmat oynayanlar; ilahi, sadə bir mat etmə fürsətini uzadaraq oyunun ləzzətini çıxarmaları mənə o qədər fərqli gəlir ki.
söz tapmacası oynayanlara isə sanki bədahətən inad, həvəs, səbr verilib. mən kənardan izləyəndə bəzən doğru cavabı deməmək üçün özümü zor saxlayıram, çünki bilirəm ki, cavabı desəm, onların o axtarışdakı həvəsi yarıda qalacaq. bəzən öz-özümə mərc edirəm ki, görəsən neçə dəqiqəyə tapacaq? axır ki, tapanda ətrafa atdığı azca qürurlu və "hər şey yerindədirmi" tipli anlıq yoxlama baxışı mənim "sevincli" gözlərimə dəyəndə gözlərimi qaçırıram. halbuki, o kiçik baxışı nəzərdən qaçırmayan, onlara daim inanan və dəstəkləyən, eləcə də "mübarizələrini" görəndə elə məhz mən idim.
candy crush oynayanların həmişə əlaqəsiz rəngi seçməsindən əlavə, olduqları səviyyələr məni çaşdırır. bu gün yanımdakı xalanın 551-ci səviyyədə olduğunu heç gözləmirdim. bu tip oyunlara, sadə fəaliyyətlərə belə özlərini verən insanların həyatı mənə çox maraqlı gəlir. onların boş görünən fəaliyyətlərdən belə həzz almaqları, bəlkə də mənim arzuladığım o sakit, düşüncəsiz həyata olan kiçik bir həsrətdir. -*

retrovirus

bu həyatda necə ki insanları səthi baxışdan tanıya bilmədiyimiz kimi, virusları da yaxşı tanımırıq əslində. deyirlər e "bəzən dost düşmənə çevrilir ya da düşmən gözlənilmədən dostumuz olur", eyni prinsip viruslara da aiddir.
retroviruslar da şüuraltımızda düşmən kimi qalsalar da, plasenta yaratmasında əsas rol oynaması, bioloji və təkamül prosesində qatqıları bizi dostumuz olduğuna inandırmışdı. çünki hər bir halda, plasenta yaranmasında hiv əsas rol oynayır. hansı ki o da qiçs xəstəliyinə yol açır. yəni əgər bu virusun zərər vermə ehtimalı olsaydı, nəticələri düşünmək belə istəməzdim.
normalda dnt-nin rnt-ə çevrilməsi prosesinə transkripsiya deyilir. amma bu virusda proses tərsinə gedir. * hamı gedir mersinə retro gedir tərsinə səbəbi bu virusun əsasının rnt olması ilə bağlıdır.
adındakı retro məlum məsələ, "geri" mənasında və reverse transcription * geri çevrilmə ilə də birlikdə düşünülüb retrovirus deyə adlandırılıb.
bu çevrilmiş dnt, virusun hücuma məruz qalmış hüceyrəsinin genomuna inteqrasiya olunur. ordan da genində daşıyıb uzun müddət yaşayır və çoxalır.

ümumiyyətlə, viruslara bullying etməyin, belə yaxşı virusları tanıyın və sevin.

bitkilərin yaddaşı

bəli, bitkilərində yaddaşı var!
yaddaş deyəndə nəzərdə tutulan, ətrafa verdikləri reaksiyalar və onunla uyğunlaşmalarıdır. zaman-zaman özlərini qorumaq üçün müəyyən taktikalar yaradır və bunları gücləndirirlər. bir az dərinə getsək, bu yaddaş iki faktorla müəyyən olunur: kimyəvi və genetik.
bitkilər hər hansı bir "təhlükə" ilə qarşılaşanda kimyəvi siqnallar buraxır. yəni kimyəvi maddələr istehsal edir, məsələn, alkaloidlər, saponinlər, jasmonat və salisilik asidlər. bu kimyəvi maddələr gələcəkdə oxşar hücumlara qarşı daha tez və effektiv cavab verilməsini təmin edir. nəticədə, bitki bu kimyəvi siqnallarla öz mühafizə sistemini inkişaf etdirir.
kimyəvi yaddaşın ətraf mühitlə əlaqəli olduğunu gördük. amma uyğunlaşma, yəni adaptasiya qismi də var ki, buna da genetik faktorlar cavabdehdir. bitkilər soyuq hava şəraitinə uyğunlaşmaq üçün genetik strukturunu dəyişir. bu dəyişikliklər bitkilərin dnt-sində baş verən dəyişikliklərdir hansı ki, nəsillərə ötürülə bilər. gələcək bitki nəsli bu mühit şəraitinə daha yaxşı uyğunlaşa bilər. və hop, siz epigenetik dəyişikliklərin nə olduğunu öyrəndiniz.
indi isə sizə bitki yaddaşına aid sadə bir misal: "küsən çiçək" (mimosa pudica). toxunduqda bükülür və "küsür". bu, onun ətraf mühitə reaksiyasıdır və eyni zananda bu mühit dəyişikliklərinə uyğunlaşma qabiliyyəti onun yaddaşının bir göstəricisidir.
daha bir nümunə pomidor və sarımsaq bitkiləridir; zərərverici hücumu zamanı bu bitkilər kimyəvi siqnallar, əsasən, "alilsulfid" qazını yayaraq qonşu bitkiləri xəbərdar edir. məktəbdə müəllim gəlir deyən uşaq kimi -*
yekunda bu yaddaş ilə uzun müddət özlərini qoruya bilir, ətraf mühitlə daim əlaqədə olurlar.

intermittent reinforcement

bayaq instagramdan sıxılıb ora-bura 5 saniyə fırlanıb yenidən ora girəndə bir duruxub qaldım. onsuz hər dəfə bunu elədiyimin, beynimdən bunu israrla normallaşdırmasını istədiyimin fərqinə vardım və dedim ki, mən neyniyirəm? niyə telefonda heç bir yenilik olmadığını bildiyimiz halda durmadan yoxlama məcburiyyəti duyuruq? bunun cavabı psixologiyada intermittent reinforcementdə * bizim dildə deyəsən vaxtaşırı gücləndirmə kimi tərcümə olunur gizlidir.
bəs nədir bu intermittent reinforcement?
bir davranışın hər dəfə yox, yalnız bəzən mükafatladırıldığı bir vəziyyətdir. yəni, hər dəfə deyil, arada bir nəsə yaxşı bir şey baş verir. bu cür mükafatlandırma insanı o davranışı daha çox təkrarlamağa vadar edir, çünki nə vaxt mükafat alacağını bilmirsən və onu gözləməyə davam edirsən.
tutaq ki, telefonunu yoxlayanda bəzən bir mesaj gəlir, bəzən isə gəlmir. amma məhz bu qeyri-müəyyənlik səni yenə də telefonunu yoxlamağa məcbur edir. bu, bir növ "bəlkə bu dəfə yeni bir şey var" ümidini yaradır və bu davranış asanlıqla vərdişə çevrilir.
sözlükdə yeni-yeni yazmağa başlayanda da çox olurdu belə hallar. bir gün baxırdın 1 yaşıl bildirim gəlib. bir gün yatmazdan əvvəl yazarların çəkdiyi pişik şəkillərinə 2 şəkil atıb dururdun ki, 15 dənə. birdən də olurdu kimsə dalbadal müsbət səs verirdi. umbay vaxtı insan sözlüyə çox bağlanır, qısası.
bu prinsip eyni zamanda qumar oyunlarında da tətbiq olunur. insanlar hər dəfə udmur, ancaq təsadüfi olaraq qazandıqları üçün oynamağa davam edirlər, çünki "bəlkə növbəti dəfə udacam" düşüncəsi/ümidi onları motivasiya edir.
bundan qurtulmaq üçün bir çox mənbələrdə müəyyən proqramların vaxtını kısıtlayın, məqsədli, şüurlu istifadə edin kimi məsləhətlər verilsə də, * onsuz bu mövzuda özümü idarə eləməyi bacarsaydım, niyə məqsədsiz istifadə edərdim ki aq düşünürəm ki, ən effektiv yol indiyə kimi sadəcə bildirimləri bağlamaq olub.
sifarişi verən: timidus

ayna

Uşaq vaxtı darağın arxasındakı ayna ilə başqa bir aynanı qarşılaşdırıb alınan sonsuz xəyalları kəşf etmək çox maraqlı gəlirdi.
Bəs həqiqətən də bu sonsuzluq var idi, yoxsa sadəcə bir aldanış?
Təbii ki, ilk baxışda elə bilirsən ki, sonsuzdur. Başın fırlanır, həyəcanlanırsan, amma əslində elə bir şey yoxdur, o da əvvəl axır, bitir.
əvvəla Səbəblərdən biri işığın getdikcə sönməsi və enerjinin itməsidir, Çünki ilk görüntü parlaq və aydın olsa da, hər təkrarlanan görüntü enerjinin itməsi və işığın zəifləməsi görə daha solğun görünür. nəticədə hər yeni yansıma əvvəlkindən daha zəif olur və görüntü əslində sonsuzluğa çatmır.
ikincisi, heç bir güzgü əyrisiz və ya qüsursuz deyil. Məlum məsələdir ki, kiçik bir əyrilik böyük dağıntıya səbəb olur. Eynilə burdakı kimi. Bu kiçik səhvlər görüntünü qarışdırır və sonsuzluq yenə pozulur.
Ən əsası isə, güzgülər arasındakı məsafə və işığın yayılma sürəti də illüzyonu məhdudlaşdırır. Fizika qanunlarına görə, sonsuz bir görüntü yaratmaq mümkün deyil, çünki işıq müəyyən bir sürətlə yayılır və məsafə artdıqca görüntülər zəifləyir. eyni zamanda Enerjinin qorunması qanununa görə isə enerji heç vaxt yoxa çıxmır və ya sıfırdan yaranmır, bu da enerji itkisini və görüntülərin tədricən zəifləməsini açıqca izah edir.
Nəticədə, təbiətdə əminliklə demək olar ki, hər şeyin, hətta sonsuz kimi görünən şeylərin də bir sonu var.

əshabi-kəhf

bugün də, uşaqlıqdan bəri də zorla səhərin alatoranında yəni saat 5-də oyadılıb getdiyimiz ziyarətgah.
evdəkilərə dəfələrlə yalvarsam da, yenə başımda yaylıqla şeytan daşlayanda tapıram özümü.
hər pilləkanı çıxdıqca "kafir adamam, nə işim var burda aq" deyib hamını qışqırtmaqdan, daşlar yapışmayanda* niyyət edib daşı daşa yapışdırırsan "allah qaralıyıb məni day başa düşün" deyib tövbələyənlərin səsi daşların arasında əks səda verməsindən çox zövq alıram. sonra ilk tərslikdə sözlərimi yadıma salıb bəhanə edirlər ki, gərək orda elə deməzdin.
o saat 5. bir vaxtlar mənim də, evdəkilərin də həyatında xüsusi yer tutub, çünki elə bilirdim mütləq o vaxt getmək lazımdır ora. bu inancımı isə hələ balaca olanda qonşumuz sındırmışdı.
təzəcə oturmuşduq ki, bir tanış səs gəldi, zır naxçıvan ləhçəsi ilə " ə bə qardaş, bə sizdə bırdasız? ə nə xoş təsadüf olub, biz də elə indi gəldik."
indi gəldik? necə yəni bura saat 1-də də gəlmək olur ki? deyib kişiyə sarı gözümü bərəldib baxanda gülüb hələ yuxulu olduğumu deyib getdi.
şokda idim. həyatımdakı ilk inanıb sındırıldığım xatirə idi. o vaxtdan kök atıb tumurcuqlanır deyəsən. çünki hələ də elə inanıb sındırılıram.
kəndimizdə də bir kişi ora ancaq yeyib içməyə gedirdi, ona görə hamı deyirdi ki, onunku əshabi-kəhf yox asobu kef olur. -* bu və bunun kimi çözə bilmədiyim çox lətifələr və fikirlər olub.
xüsusilə, evdəkilərin buradan qayıdanda nə cür rahatlıq tapdıqları sualı. Çünki saat 4-də şirin yuxudan amansızca oyadılıb, hələ günün doğmadığını görüb lomkaya düşüb ayıla bilmədiyim hissi bu gün heç köhnəlmədən yenidən yaşadım. Bu qədər yorğunluqdan sonra evə gələndə hiss edirsən ki, artıq tükənmisən. isti bir yandan, ziyarətin özü isə digər yandan insanı yandırıb yaxır. Nə qədər evdəkilər qəbul etməsələr də, bu ziyarətdən sonra təkcə bir rahatlıq var: başını yastığa qoyub, düşünməyə belə fürsət tapmadan yuxuya getmək. Bu rahatlığı da almaq üçün mütləq saat 5-da istinin bir günü məhz ora getməli deyilik. Belə deyəndə yenə deyirlər ki, "Sonra şikayətlənmə ki, niyə işlərin alınmır."
niyə ki, bəyəm səhv deyirəm aq?
btw bugündən şəkillər

müəyyən yaşdan sonra artıq dözülə bilməyən şeylər

əslində, insanın özüdür. yaşamın qaçaqaçında bunu hiss etməsək də, illərlə özümüzü qəbul etmək və barışmaq üçün mübarizə aparırıq. daha çox ölçüb-biçmək, nələrinsə yanlış getdiyini tapmağa çalışmaq bizi daha da sarsıdır, çünki bu dəmdə xırdalıqlara dalırıq. və birdən ayılırsan ki, əvvəl nəzərə alınmayan detallara görə indi özünü danlayırsan.
çox qəribədir ki, illər bizi daha da sərt tənqidçiyə çevirib, bəlkə də, ən çox özümüzə qarşı.
keçmiş, təkrarlanan səhvlər, itirilən fürsətlər. bütün bunlar insanın ruhunda iz buraxır və getdikcə daha da aydınlığa çıxır. bu vəziyyət bir növ, özümüzlə üzləşməyə məcbur edir.
məcbur edir, çünki həmişə qaçmışıq, indi də davam edirik. yəni, bilirsiniz, bu mövzuda insanlarla dil tapmaq, hesab almaq çox asandır, amma bu şirin dil özümüzə qarşı heç vaxt keçmir.
onlara canla-başla etdiyimiz hesab qalsın kənara, dəstəyin və ya məsləhətlərin hansı birini özümüzə qarşı da etmişik ki? yəqin ki, çox azını.
bilmirəm, bəlkə də, bu mübarizələr hamının keçməli olduğu bir mərhələdir. sanki sonunda yeni bir yol görünəcəkmiş kimi, hər suala cavab tapılacaqmış kimi.

mobil notariat

bu tətbiq vasitəsilə artıq notariusa getməyə ehtiyac qalmır. etibarnamə, * доверенность ərizə və müqavilələri onlayn şəkildə əldə etmək mümkündür. qeydiyyatdan videoyazı, notariusdan alınan istifadə kodu və ya asan imza vasitəsilə keçmək olar.
tətbiqdə nəqliyyat vasitələrinin idarə edilməsi, vəkillər üçün, sosial xidmətlərdə, banklarda və müxtəlif qurumlarda təmsilçilik, daşınmaz əmlak üçün etibarnamə əldə edə bilərsiniz.
bundan əlavə, 18 yaşı olmayanların ölkədən çıxması, ümumvətəndaşılıq pasportu almaq, təhsil tələbə krediti, əvvəlki ərizədən imtina, yaşayış sahəsində qeydiyyata alınma kimi ərizələr, mənzillərin müvəqqəti istifadəyə verilməsi haqqında müqavilələr də buradan əldə edilə bilər. sənədlərin həqiqiliyi qr kod və ya fin kodu vasitəsilə yoxlanılır. xidmətlər üçün rüsum haqqı isə fərqli olur.

crispr cas9

genetik sahədə sözün əsl mənasında inqilaba səbəb olmuş bir ixtira. bu vasitə müəyyən bir genetik ardırıcıllığı kəsərək/ dəyişdirərək genləri redakə etməyə imkan verir. düşünə bilirsiniz yəni, daha, sarışın, mavi göz qız sifarişi verə bilmə fikri elə də fantastik deyil.
bu sistem iki hissədən ibarətdir: Cas9 fermenti və bələdçi RNT.
amma işin əsli cas9 da yatır. cas9-u üstdəki entridə yazıldığı kimi genetik qayçı adlandırılar.* onsuz adı silahı xatırladırdı əsas rol ondadır, çünki o müəyyən edilən dnt ardıcıllığını tapır və kəsir.
bəs bütün prosses necə baş verir?
Əvvəlcə, CRISPR-Cas9 ilə müəyyən bir DNT-ni hədəfləmək üçün "bələdçi RNT" hazırlanır. Bu bələdçi, Cas9-u doğru istiqamətə yönləndirir və DNT-də kəsiləcək bölgəni təyin edir. Cas9 həmin bölgəni tanıyır və DNT-nin ikiqat sarmalını kəsir. Kəsilmiş hissə hüceyrə tərəfindən təmir edilir. bu zaman genetik məlumatı istəsən əlavə elə, sil ya da dəyişdir.
Bu texnologiyanın potensialı o qədər böyükdür ki, genetik xəstəliklərdən tutmuş kənd təsərrüfatına qədər bir çox sahədə tətbiq oluna bilər. Tibb sahəsində, mutasiyaların araşdırılması və hətta xərçəngin müalicəsində də təsiri böyükdür.
bayaq adının silaha oxşadığını əbəs yerə vurğulamamışdım. insanlar bu ucuz, sürətli, bizdən başqa da canlıların üzərində təsir göstərə bilən ixtiranı nə cür silah kimi işlədə bilərlər ki?
təbii ki, sosial silah!
1 gen sadəcə bir funksiyanı icra etmir, ola bilər ki, o həmçinin başqa birini də yanına qoşsun. buna pleiotropiya deyilir. məsələn, istiyirsən ki, uşağın mavi gözlü olsun. genetik qayçımızla kəsdik, ora bura mavi gözlü oldu, amma onunla bərabər tutaq ki, qolları qısa oldu. burdakı vahimə isə genetik məlumatların insan genomunda qalıcı olduğu üçün bundan sonra gələcək nəsillərə ötürülməsidir.
üstəlik, əgər gələcəkdə bu normallaşsa və artıq rahatlıqla istifadəyə başlanılsa, sosial ayrı- seçkilik baş verəcək. ancaq daydayları olanlar gözəl və eyni zamanda ağıllı uşaq "zakaz" verəcək. kasıblar isə öz ciddi mənada dədə babadan qalma genləri ilə davam edəcək.

genco erkal

genco erkalın nazim hikmetin şeirlərini səsləndirməsini çox bəyənirdim. elə bil adam onun üçün doğulmuşdu. diksiyası, cümlələri, mimikası hamısı o qədər özünəməxsus idi ki, hər dəfəsində bu yaşda necə belə qaldığına heyrətlənirdim. son reelsni görəndə çox üzüldüm, nur içində yatsın.
bugün pazar.
bugün beni ilk defa güneşe çıkardılar.
ve ben ömrümde ilk defa gökyüzünün
bu kadar benden uzak
bu kadar mavi
bu kadar geniş olduğuna şaşarak
kımıldamadan durdum.
sonra saygıyla toprağa oturdum,
dayadım sırtımı duvara.
bu anda ne düşmek dalgalara,
bu anda ne kavga, ne hürriyet, ne karım.
toprak, güneş ve ben
bahtiyarım..