kutaisi

Gürcüstanın təqribən 150 min əhali ilə, Tbilisi və Batumidən sonra üçüncü ən böyük şəhəri. Kutaisi şəhəri Gürcüstanın tarixi imeretiya rayonunun mərkəzidir və qədim dövrlərdə Kolxida krallığının paytaxtı rolunu oynamışdır. Şəhər Qara dənizə axan Rioni çayının üzərində yerləşir. Son illərdə bu şəhər azərbaycanlılar arasında ərazisində yerləşdiyi hava limanına əsasən geniş tanınmağa başlamışdır - belə ki, kutaisi beynəlxalq hava limanından avropa şəhərlərinə xeyli ucuz uçuşların aparılması, xaricə üz tutan azərbaycanlı turistlərin Kutaisidən səyahət etməsinə səbəb olmuşdur.

azərbaycan rayonlarının adlarının etimologiyaları

Siyəzən - Tat dilində siyə qara, zən isə qadın deməkdir, "qara qadın" mənasını verir.
Kəlbəcər - Bu adın etimologiyası haqqında çoxlu nəzəriyyələr olsa da, mən şəxsən özümə inandırıcı gələni yazıram: kürd dilində kəl qala, bajar isə şəhər deməkdir. Türk mənşəli, lakin çoxumuzun ömründə eşitmədiyi "kəvil" və "cər" sözlərindən fərqli olaraq, hər iki kürd sözü kürd dilində xeyli yayğın işlənir, və kürd dilini öyrəndiyim ilk iki ay ərzində artıq leksikonumda olan sözlər idi. Qeyd edim ki, Kəlbəcər rayonu vaxtı ilə Sovet Azərbaycanın tərkibində olan Kürdistan uyezdinin bir parçası idi.
Ağsu - ərazisindən keçən Ağsu çayı ilə bağlı olaraq adlandırılmışdır.

ərbil

iraq respublikasının Kürdistan Muxtar Regionunun ən böyük, və eləcə də, paytaxt şəhəri. Şumer mənbələrinə əsasən Ərbilin eramızdan əvvəl üçüncü minillikdə Şumer hakimiyyəti altında olduğu məlumdur və şəhərin adı şumer mənbələrində Urbilum/Urbelum olaraq keçir. Hal-hazırda Kürd dilində "Hewlêr", ərəb dilində isə "Ərbil"‎ şəklində adlanır. Mərkəzində Aşşur hakimiyyəti dövründə tikilmiş, içəri şəhəri əhatə eləyən dairəvi Ərbil qala divarları yerləşir (baxma: Ərbil qalası). Şəhərin əhalisi 1 milyon 500 min nəfərdən ibarətdir və əhalisinin əksəriyyəti etnik kürdlərdən ibarətdir. Ərbil şəhəri 1992-ci ildən Kürdistan Muxtar Regionunun parlamentinə ev sahibliyi edir və regionun paytaxı rolunu oynayır.

azərbaycan və gürcü dillərində ortaq sözlər

aşağıdakı siyahını gürcü dilini öyrəndiyim son iki il ərzində yığmışam:
ოთახი (otaxi) - otaq
საათი (saati) - saat
გემი (gemi) - gəmi
ჯიბე (cibe) - cib
შარვალი (şarvali) - şalvar
ხანჩალი (xançali) - xəncər
იმედი (imedi) - ümid
ფანჯარა (pancara) - pəncərə
შუშა (şuşa) - şüşə
ექიმი (ekimi) - həkim
ფარდა (parda) - pərdə
ფული (puli) - pul
იარაღი (iaraği) - silah (yaraq)
ფიქრი (pikri) - fikir
ქუჩა (kuça) - küçə
ჩანგალი (çangali) - çəngəl
ტაფა (tapa) - tava
ჩოხა (çoxa) - çuxa
ხასიათი (xasiati) - xasiyyət
თამადა (tamada) - tamada
შაბაში (şabaşi) - şabaş
არაყი (araqi) - araq
ქაღალდი (kağaldi) - kağız
მასალა (masala) - məsələ
საბაბი (sababi) - bəhanə, səbəb
მოედანი (moedani) - meydan
კალამი (kalami) - qələm
თოხლაობა (toxlaoba) - tıxlamaq, tıxmaq
ხარჯი (xarci) - xərc
ხურდა (xurda) - xırda
სია (sia) - siyahı
ჩანთა (çanta) - çanta
ბუხარი (buxari) - buxarı
ჯადო (cado) - cadu
ჯადოქარი (cadokari) - cadugər
სალამი (salami) - salam
ყადრი (qadri) - qədir
ნიშანი (nişani) - nişan
ბაზარი (bazari) - bazar
ბალიში (balişi) - balış
სურათი (surati) - şəkil, surət
ბაღი (baği) - bağ
სუფრა (supra) - süfrə
ყავა (qava) - qəhvə
დარდი (dardi) - dərd
ნამუსი (namusi) - namus
ბინა (bina) - mənzil
ფინჯანი (pincani) - fincan
აშკარა (aşkara) - aşkar
ტალღა (talğa) - dalğa
ახალუხი (axaluxi) - yaxalıq
დაფნა (dapna) - dəfnə
მაიმუნი (maimuni) - meymun
იარა (iara) - yara
ზიანი (ziani) - ziyan
აუზი (auzi) - hovuz
ხალიჩა (xaliça) - xalça
ჯარიმა (carima) - cərimə
აყალმაყალი (aqalmaqali) - qalmaqal
გუფთა (gupta) - küftə
ხეირი (xeiri) - xeyir
მაშარაფი (maşarapi) - narşərab
ამანათი (amanati) - bağlama, əmanət
ნისია (nisia) - nisyə
ნაღდი (nağdi) - nəğd
ყაჩაღი (qaçaği) - qaçaq, oğru
აივანი (aivani) - eyvan
ბოსტანი (bostani) - bostan
ალუბალი (alubali) - albalı
ფორთოხალი (portoxali) - portağal
ფოლადი (poladi) - polad
ქამარი (kamari) - kəmər
ჩაიდანი (çaidani) - çaydan
ჩარხი (çarxi) - çarx
ხალი (xali) - xal
თათბირი (tatbiri) - iclas, tədbir
თარიღი (tariği) - tarix (ayın)
ყომარბაზი (qomarbazi) - qumarbaz
ოინბაზი (oinbazi) - oyunbaz
არხეინი (arxeini) - arxayın
ჯალათი (calati) - cəllad
მასხარა (masxara) - məsxərə
შარი (şari) - şər
ყურუმსაღი (qurumsaği) - qurumsaq
ჩირქი (çirki) - çirk
ჯაფა (capa) - cəfa
არაქათი (arakati) - hərəkət, taqət, güc
ქურქი (kurki) - kürk
სიფათი (sipati) - sifət
ოღრაში (oğraşi) - oğraş

qeydlər:
1. gürcü dilində sonu samitlə bitən isimlər adlıq halda -i şəkilçisi qəbul edir, və buna görə də siyahıdakı sözlərin əksəriyyəti "i" hərfi ilə qurtarır.
2. Gürcü dilində [f] səsi olmadığına görə, azərbaycan dilində "f" hərfi ilə yazılan sözlər gürcücə "p" ilə yazılıb, elə də tələffüz olunur.
3. Müasir Gürcü əlifbasında "y" səsini əks etdirən hərf yoxdur, və buna görə də azərbaycan dilində "y" ilə yazılan sözlər gürcü dilində "i" ilə yazılır.

ataçay nekropolu

Xızı rayonu ərazisində Ataçay sahilləri yaxınlığında yerləşən arxeoloji qazıntı məkanı. Ərazidən 11 ədəd daş qutu qəbir tapılmışdır və içindəki skeletlərin əsasən yeniyetmələrə məxsus olduğu aşkarlanmışdır. Oxşar daş qutu qəbirlərə Azərbaycan Respublikasının Qusar rayonu və Dağıstan ərazilərində də rast gəlinib. Tarixçilər bu qəbirlərin V-VIII aid olduğunu hesab edirlər. Basdırılma adətlərini müşahidə edərək belə nəticəyə gəlinir ki, qəbrlər qeyri-xristian, böyük ehtimalla bütpərəst olan yerli əhaliyə məxsus olub. Belə ki, bu qəbirlərdəki yeniyetmələrin basdırılma qaydası, qəbirlərdə tapılan oxra və amuletlər bunu deməyə əsas verir. Bundan əlavə, qəbirlərdən çıxan bəzək əşyalarının oxşarları Mingəçevirdə tapılan tarixi qəbirlərdə də aşkarlanmışdır, və bunlardan bəzilərinin Roma imperiyasında hazırlandığı və bu əraziyə ticarət yolu ilə gətirildiyi güman olunur.

lahıc

Azərbaycanın ismayıllı rayonu ərazisində bir kənd. Yerlilər arasında, eləcə də tat dilində "löhij" deyə adlanır. Dəniz səviyyəsindən 1375 metr hündürlükdə yerləşir və ərazisindən Girdimançay keçir. Əhalisini əsasən etnik cəhətdən tatların bir qolu olan lahıclar təşkil edir. Kənd orta əsrlərdən bəri özünün inkişaf etmiş misgərlik sənəti ilə məşhurdur. Lahıcın əsas küçələri keçmişdə daşlarla döşənmişdir və kənddə tarixən orta əsrlərə məxsus kanalizasiya sistemi mövcuddur.

dəmavənd

iran ərazisində yerləşən və 5610 metr hündürlüyə malik olan stratovulkan. iranın Mazəndəran ostanında yerləşir və bütün iranın ən yüksək zirvəsidir. Sonuncu dəfə 7000 il əvvəl püskürdüyü güman olunsa da, aktiv bir vulkan olması ehtimalı mövcuddur. Firdovsinin məşhur Şahnamə əsərində də adı keçməkdədir.

tuşeti

Gürcüstanın şimal-şərqində dağlıq ərazidə yerləşən tarixi rayon. Tuşetinin yerli əhalisi sonradan gürcüləşmiş, lakin əslən Şimal-Şərqi Qafqaz xalqı olan Tuşlardır. Yerli əhali keçmişdə Tsova-Tuş və ya Bats adlı dildə danışsa da, bu dildə hal hazırda 500 nəfərdən az adam danışır. Tuşeti rayonunun mərkəzi Omalo şəhəridir. inzibati cəhətdən Tuşeti rayonu Kaxetiya mxaresinin (inzibati bölgü vahidi) tərkibindədir.