din
![]()
Dinin günümüzdəki varlığı ilə bağlı pozitiv bir yanaşma
( *Pozitiv yanaşma iqdisadda hər hansısa mövzunu müsbət vəya mənfi tərəflərinə toxunmadan həmin mövzu haqqında fikir bildirməyə deyilir. Ordan uydurdum)
1) Böyüyündən kiçiyinə, güclüsüdən zəifinə, varlısından kasıbına vs hər bir dövlət adlanan bu sistemin davamlılığı üçün gərəkli olan birinci mənbə, resus, sərmayə - ITAƏTDIR. Məsələn Sovetlər birliyinin götürək. SSRi 1991 ildə dağılan vaxtı ən böyük əraziyə ən güclü orduya və hər hansısa bir 3 dünya savaşı zamanı ən dayanıqlı iqtisadiyyada sahib idi. Amma nə oldu? Dağıldı! Dağılma səbəbi nə idi? Itaətsizlik. Bəs sual ortaya çıxır. Din bu işin harasındadır? Din insanları itaət etməyə "alışdırar". Necə mi? Məsələn din sənin inandığın tanrı ilə necə ibadət quracağına qərar verər, gündə neçə dəfə ibadət edəcəyinə qərar verər, necə təmizlənəcəyinə, kim ilə evlənəcəyinə, həyat yoldaşın ilə necə cinsi əlaqə quracağına, nə yeyəcəyinə, nə içəyinə, hətta otağa hansı ayaq ilə daxil olacağına və yatarkən hansı pozisyoda yatacağına belə qərar verər. Səndə bu qaydalara uşaq yaşlarından tanış olursan. Nəticədə bu məntiqli səbəbi olmayan qaydalara alışırsan. Sabah bir gün dövlətdə məntiqsiz bir qərar verdikdə zatən məntiqsiz qərarlara alışan sən bu qərara da baş əyirsən.
2) Din sənə mənəvi bir "dayaq" yaradar. Bir çox dində yemək yedikdən sonra həmin dinin tanrısına şükür edilir. Günümüzdə bunu edən insanların sayı azdır. Vəya yuxarıda dediyim kimi " yatarkən hansı pozisyoda yatmaq" kimi qaydalara. Bu kimi dini qaydalara bir çox insan riayət etmir və bu cəmiyyətdə həmən dinə inananlar üçün bu davranışlar bir problem deyil. Indi isə düşünəlim ki bir müsəlman hər hansısa bir regionda "cihad" edir. Və bu savaşlarda onunla eyni tərəfdə savaşanlar silahsız usaqlara təcavüz edir, qocaların başını kəsir vs xoşagəlməz hadisələr olur. Bu cihad edən müsəlman isə bu olanlara alışıq olmadığı üçün özünü günahkar hesab edir və öz yolunun "təmizliyinə" şübhə edir. Bu zaman nə olur? Bunu misal çəkərək aydınlaşdıra bilərik. 2014 ildə iŞiD terör qrubu Suriyanın şimal-qərbində yerləşən rojava adlı bölgəyə hücum edir. Və hücumdan qabaq iŞiD'din dini "alimləri" aşağı-yuxarı belə bir fətva verir ki " rojavada yaşayanlar kafirdi və onların canları və malları sizə hallardır". Nəticə də yuxarıda öz yoluna şübhə ilə yanaşan müsəlman örnəyində olan insanlarda bu fətvada mənəvi bir dayaq əldə edirlər. Təbbi ki dinin bu xüsusiyyətindən dövlətlər və hakim güclər də isdifadə edirlər.
3) Kapitalizm deyilən siyasi-iqtisadi bir sistem içərisində yaşayırıq. Əlbəttə ki, işin içində pul, sərmayə, mənfəət vs olacaq. Məsələn ABŞ hər il kilsə ianələrinin ümumi dəyəri 1.2 trilyon dollardır. Əsasən islam ölkələrində olan halal bazarın ( halal ət, halal kosmetika, halal geyim vs) ümumi dəyəri isə illik 1.4 trilyon dollardır. Yəni din həmdə çox qazanclı bir sahədir.
