narıncı inqilab

Rusiya kanallarında ermənistanda baş verən hadisələrə oxşadılan, ukraniyada 2004-cü ildə baş verən inqilab. Ruslar çox adını hallandırsa da çox şey bilmirlər.

Narıncı inqilabın təməlləri 1991-ci ildə, ukraniyanın azadlıq referandumunda başlayır. 1991-ci ildə referandumda polşaya yaxın olan zonalar (lvov, ivano-fransk rayonları) referanduma "hə", rusiyaya yaxın rayonlar (donestk, lugansk, krım) "yox" cavabı verirlər. Beləliklədə ukranyada ta 2014-ə qədər var olan siyasi vəziyyət yaranır. Avropapərəstlərə qarşı rusiyapərəstlər.

1991-ci ilin referandumundan sonra yeni ukraniyanın başına avropapərəst, ukraniya komunist partiyasının birinci sekretarı leonid kravçuk gəlir. O gəldiyi andan etibarən ukrayina parlamentində olan (baxma: verxonaya rada) rusiyapərəst və komunist partiyalar leonid kravçukun altına daşları qoymağı başlayırlar. 1993-cü ildə rusiyapərəst leonid kuçma baş nazir olur və kravçuku "bütün ukraniyanın bəlası" adlandırır. Sonra kravçuk kuçmanı baş nazir vəzifəsindən alır. Buna görə də kuçma bütün partiyaları erkən prezident seçkilərinə səs verməyə çağırır. Buna səbəbdən 1994-cü ildə erkən prezident seçkiləri baş verir. Birinci raundda kravçuk qalib gəlsə də, ikinci raundda bütün sosyalistlər və komunistlər kuçmanı dəstəkləməyi çağırırlar. kuçma ikinci raundda qalib gəlir və ukraniyanın prezidenti olur. bu dəfə avropapərəstlər kuçmanın altına daş qoymağa başlayırlar. Amma 1995-ci ildən sonra kuçma bəzi avropapərəst reformlar edir və avropa birliyi ilə yaxınlaşır. Buna görə də 1999-cu ildəki seçkilərdə kuçma rahatlıqla qalib gəlir. Amma bundan sonra ölkədə ağır gəlir bərabərsizliyi, oliqarxların güclü varlanması baş verir. elə buna görə də kuçma populyarlığı itirir. kuçma ətrafına həm rusiyapərəst və avropapərəst reformatorları yığır və özünə xələf axtarır. Bu kruqda ən çox gözə batan avropapərəst, lvovun keçmiş icra hakimi və ukrayina milli bankının sədri viktor yuşşenko olur. Kuçma 1999-cu ildə yuşşenkonu baş nazir edir və bəzi çox yaxşı reformlar edir. Qrivnanın yaradılması və gücləndirilməsi, avropa ilə yaxınlaşmalar və vergi sisteminin yaxşılaşdırılması yuşenkonu populyar edir. Amma yuşşenkonun milliyətçiliyi, irqçiliyi, bandera, şuşkeviç və bəzi faşistləri tərifləməsi onu gözdən salır. kuçma onu 2001-ci ildə baş nazir vəzifəsindən azad edir.
Bundan sonra gözə batan reformator rusiyapərəst, donestkin keçmiş icra hakimi viktor yanukoviç olur. Kuçma onu 2002-ci ildə baş nazir təyin edir. Yanukoviçin dövründə bəzi qəribə şeylər baş verir. iqtisadiyyat onun dövründə güclü böyüsə də, jurnalist ölümləri, yuşşenko və ona qarşı itdihamlar, korrupsiyanın artışı onun imicini zədələyir. bu zaman yanukoviç vladimir putin ilə görüşür. Putin onu çoxda sevməsə də yuşşenkonun artan populyarlığına qarşı onu dəstəkləyir və yanukoviçin dövründə ona faizsiz kredit verir. Həmçinin məhşur kriminal ukrayina oliqarxlarınan biri rinat axmedoviç onun icra hakimliyi dövründəki yaxşılığına görə öz telekanallarında onu dəstəkləyir. Bundan sonra putin və axmedovun dəstəkləməsinə görə kuçma məcburən yanukoviçi dəstəkləməli olur. Bunlar hamısı 2003-cü ildə baş verdikdən sonra 2004-də olan prezident yarışı artıq başlamalı olur. Yuşşenko və yanukoviç ikisi də öz namizədliyini önə sürürlər.
Bundan sonra Yanukoviç durmadan yuşşenkonu faşist və nasist adlandırır. Putin öz adamlarını (bax: fsb) ora göndərək, yuşşenkonun qara propagandasını yayırlar. Guya ukrayina faşist partiyası yuşşenkonu dəstəkləyirmiş.
Yuşşenko buna qarşı sakitliyini qoruyur. hətta yanına qadın siyasətçi yulia timoşenkonu alır və bununla yuşşenkonun məhşurluğu ən yüksək həddə çatır. Buna görə putin kuçmanı, yanukoviçi və ukraynanın rusiyadakı səfiri viktor medvedçuku kremlə çağırır. Rəvayətə görə kuçma otağı tərk edib otele yollandıqdan sonra putin, yanukoviç və medvedçuk yuşşenkonu " portağal qazı" (agent orange) deyilən bir maddə ilə zəhərləməyə qərar verirlər. 2004-cü ildə yuşşenko bu maddə ilə zəhərlənir. kuçma yanukoviçə olan dəstəyini tamamilə itirir və deyilənə görə bundan sonra narıncı inqilab başlayır.
Yuşşenko tez sağalır amma sifəti deformaziyaya uğrayır və bundan sonra onun məhşurluğu absurd səviyyələrə çatır. birinci raunda yanukoviçi 2% qabaqlayır. Sonra teledebatlarda yanukoviç yuşşenkodan daha inandırıcı olduğuna görə ikinci raundda favorit o seçilir.
ikinci raundda exit pollara görə yuşşenko bir daha qalib gəlir amma milli seçki komitəsi doneskt və luqanskdan gələn yuşşenko səslərini saymayaraq yanukoviçi qalib göstərir
Bundan sonra 1 ay dayanmadan üsyanlar baş verir və üsyanın qəlbi azadlıq meydanı deyilən yerdə yəni maydanda olur
Yanukoviç ən axırda silahlı berkutun maydanda qan tökməsini istəyir amma ukrayna dtx-nin sədr iqor smeşko bunu rədd edərək, yanukoviçi həbsə atmaq ilə hədələyir.
Bundan sonra ukraniya ali məhkəməsi ikinci raundu qeyri-leqal sayaraq yenidən seçkilərin edilməsini tələb edir. Üçüncü raundda 55% faizlə yuşşenko qalib gəlir

23 iyun 1994 belarus prezident seçkiləri

məncə mdb ölkələri arasında 90larda keçirilən ən demokratik seçkilər ola bilər amma sonu çox pis bitmişdir. Mən çox istəyirdim ki, azərbaycanda belə seçkilər olsun amma somu eyni olmasın.

1991ci ildə ssri dağıldıqdan sonra belorussiyanın başına tək bir adam yox, bir orqan olaraq ali soveti gəlir. Bunu mümkün edən adamın adı stanislav şuşkeviç olur. Buna görə də ali sovet şuşkeviçi ölkə başçısı elan edir. Amma özü artıq çox qoca olduğu üçün öz funksiyanallığını çox göstərə bilmir ona görə də şuşkeviç baş nazirliyə vyaçeslav kebiçi gətirir. Kebiç mega demokrat kimi çox gözəl reformlar edir, müxalif partiyaları ali sovetə gətirir və mutlu mesut yaşayırlar

Təəsüflər olsun ki, sovetin rədd olummasından və sovet rublunun sonundan sonra ölkədə ağır çalxantılar baş verir amma bunun təsirini azalda bilirlər. Çox ağıllı dərəcədə özəlləşdirilmə və vauçerləşmə gedir və sırf çox ağıllı aparıldığı üçün (vauçerlərin satışın çətin olması, normal tender qanunları və s.) bu reformların xeyiri çox olub qalan sovet ölkələrinə baxdıqda.
Amma yenə də bu sovetin dağılması kəndçilərə ağır zərbə vurur. Ona görə bəzi kolxoz sahibləri və deputatlar məslən zenon poznyak və aleksandr dubko öz partiyalarını qururlar. Bu reformlara qarşı çıxanlardan biri, deputat və kolxoz sahibi aleksandr lukaşenko olur. Lukaşenko, pozynak və dubkodan fərqli olaraq partiya yox ali sovet korrupsiyaya qarşı komitetdə lider olur.

Bu siyasi qarışıqlıqdan istifadə edən kebiç, həm ali soveti həm də şuşkeviçi rədd eləyib hakimiyyətə gəlmək üçün əlindən gələni etməyə çalışır və yavaş planlar hazırlayır. 1993də artıq konsitusiyanı hazırlayır və bütün medyanı (hamısını yox amma ən mühüm hissəni belarus 1i) öz əlinə alır. Dubko və pozynak buna qarşı özəl medyalarda boy göstərir və lukaşenko şuşkeviçi və kebiçi məhv etmək üçün öz komandasını yaradır, kəndçilərlə danışıqlar aparır, kolxozları və bəzi varlıları öz tərəfinə keçirir.

1994də kebiç öz planlarını həyata keçirir. 24 yanvarda yaşlılığından və korrupsiyaya görə ali sovetin köməyi ilə şuşkeviçi devirir və onun gerinə özünə daha da tabe olan meçislav qribi gətirir və o belarusiyanım 2nci ölkə başçısı olur. 15 martda isə konstusiyanına qəbulu başlanılır. Pozynak və dubko bu konsitusyanın referandum vasitəsiylə qəbul olunmasını istəyir amma kebiçin vecinədə deyil, bu zaman lukaşenko üçün artıq seçki kampaniyası başlamışdı. 30 martda isə bu konsitusya üçün ali sovet səsverməsi oldu. Bu konsitusya belarusiyanı prezident idarəetmə ölkəsi edəcəkdi. Pozynaka görə bu konsitusiya kebiçi dikator edəcəkdi və ali soveti bu konsitusyaya yox deməyə çağırdı amma ali sovet o zaman böyük hissəsi kebiçin əlindəydi. Lukaşenko bu zaman medyada olan qadağalardan, kəndçilərin kasıblaşmasından və slərdın danışırdı. Lukaşenkonun komandası çox aktiv gizli reklamlar edirdilər.
Buna görə 23 iyunda 48% səslə lukaşenko birinci və 17% kebiç ikinci olur. Kebiçin qalib gələ bilməməsi və ikinci tura qalması onu daha da əsəbləşdirdi və televizyaya daha ağır senzura qoydu və bütün kebiçə qarşı gələnlər ""kim olursa olsun təki kebiç olmasın" deyə lukaşenkoya verdilər
Lukaşenko isə 80% səslə 10 iyul 1994cü ildə seçkinin 2nci turunda belarusiyanın ilk presidenti seçildi

Və hekayənin qalanını siz çox yaxşı bilirsiniz. 1995də ali soveti məhv etdi və 1996da dəfələrlə seçilmə hüququ qazandı