20 yanvar 1990-cı il hadisələri

'sovyet ajan okullarında hazırlanan senaryo aynen tatbik edilince, kgb tarafından organize edilen tahribat grupları sokaklara dökülerek ruslar’a saldırdı. yine kgb yetiştirmesi beslemeler vasıtasıyla karabağ'ın intikamı adı altında ermeniler'e karşı göstermelik bazı hareketler düzenlendi. bakü, gerçekten çok büyük bir karışıklığa girerken, kgb'nin aradığı kaygan zemin de artık hazır olmuştu. ruslar’ın istediği kadar bulanan suda balık avlamak için uygun olan mevsim gelip çatmıştı
bu gelişmeler yaşanırken ahc kadroları, başta önderleri elçibey olmak üzere, gece-gündüz demeden çaba göstererek halkı sakinleştirmeye çalışırken; ermeniler'in zarar görmeden bakü dışına çıkarılması için de büyük bir gayret sarfediyorlardı.biliyorlardı ki; masum ermeni imajı tekrar gündeme gelecek ve rus orduları bu karışık durumu bahane ederek, sözde kendi halkını korumak bahanesiyle bakü'yü işgal edecekti. bunu önlemek için çok gayret sarfedildi ancak tüpten çıkan macunu geri koymanın zorluğu içinde, yapılan tüm çalışmalar boşa gitmiş ve bütün çabalar heba olmuştu.1990 senesinde 19 ocak'ı 20 ocak'a bağlayan gece, palet sesleri cehennemî bir homurtuyla şehir merkezine yaklaşmaktaydı. general yazov komutasındaki rus orduları bakü'ye üç ayrı noktadan girdiler. kurulan barikatlar, tankların karşısında hiçbir işe yaramadı. bugünkü 20 yanvar metro istasyonunun bulunduğu bölgede lokal bir direniş oldu.fakat bu şanlı direnişi örgütleyen kahramanların hepsi de kısa süren çatışmalar sonunda şehit edildi. rus tankları tıpkı 1956'da budapeşte'ye, 1964'te prag'a girdikleri gibi, 1990 yılında bakü'ye de kan dökerek girdiler.odlar yurdunun 'nazlı başkent'i yine alev almış, cayır cayır yanıyordu.bilindiği gibi, bakü'nün de içinde yer aldığı ve hazar denizi'ne doğru uzanan bir çıkıntıya 'abşeron yarımadası' denmekte ve ülke nüfusunun neredeyse yarısı bu bölgede yaşamaktadır. işte o kara yanvar günü abşeron, ölümlerin kol gezdiği bir viraneye dönmüş ve evlerin musluklarından su değil, kan akmaya başlamıştı.t-72, 80 ve bmp-3 tankları 'udar' kodu ile bakü sokaklarına büyük bir gürültü ile girerken, böylesine kalleş bir saldırı beklemeyen azerbaycan türkleri uykularından fırlayıp, rus silahlı kuvvetlerine karşı, sopalarla baltalarla karşı koymaya başladılar.ruslar 35 bin kişilik ağır zırhlılarla donatılmış 'alfa' birlikleri ve 'dtk-a' diye isimlendirilen, tahribat eğitimli askerlerle hücuma geçmişti. bakü azatlık meydanı'nda tarihin en büyük facialarından biri yaşanıyordu. iki gün süren, kadın, çocuk ve yaşlıların çoğunlukta olduğu bir katliam ile uygulanan soykırımını, dünya ülkeleri bir macera filmi seyreder gibi izlerken, yıllarca azerbaycan'ın başında olan haydar aliyev ise etkili bir rus generali olmasına rağmen kılını bile kıpırdatmayarak, o da seyirciler kervanına katılıyordu.Sanki bütün dünya dilini yutmuş ve bu vesileyle rus vahşetine, 'vahşî batı' tarafından âdeta yeşil ışık yakılmıştı.Cihan pehlivanlığına soyunan abd, el altından rusya'ya yol veriyor, karşılığında ortadoğu operasyonu için tasdik ve tasvip sözü alıyordu. yaralı bir kedi için helikopter kaldıran avrupa ülkeleri, bakü'de tanklar altında yüzlerce sivil türk can verirken, değil karşı çıkmak, hatta ruslar’ı daha da cesaretlendirecek olan bir siyaset sergiliyordu.Fakat 20 yanvar günü verilen canların her biri istiklâl bayrağının yükselmesi için birer altın kaide oldular. o günden sonra azerbaycan'da hep bir ağızdan çıkan gür ve tek bir ses vardı:-vatan sağolsun!..bir saat içerisinde yüzlerce türk hayatını kaybederken, binden fazlası da ağır ve ölümcül yaralar almıştı. bakü sokakları al kanlara boyandı. halk cephesi mensubu olduğu gerekçesiyle yüzlerce insan tutuklanarak rusya'nın uzak bölgelerindeki çeşitli cezaevlerine gönderildi.Vezirov görevden alınarak yerine ayaz muttalibov tayin edildi. ayaz muttalibov, rus ordusundan güç alarak sıkıyönetim ilan etti. azerbaycan halk cephesi, işçilere 40 günlük greve gitme çağrısında bulundu. azerbaycan'ın bütün fabrikalarında, petrol tesislerinde çalışanlar, bu katliamın failleri bulununcaya kadar grev yapma kararı aldılar.Böylece azerbaycan'da hayat durmuştu.30 ocak'ta elçibey'in azerbaycan türkleri’ne, birleşmiş milletler genel sekreterliği'ne, avrupa güvenlik ve işbirliği teşkilatı başkanlığı'na ve sözde dünya demokratik güçlerine hitaben yazılmış bir beyanatı, başta azatlık radyosu olmak üzere, dünyanın büyük radyoları tarafından yayınlandı. rus vahşeti bütün dehşetiyle dünyanın gözleri önüne, bu beyanat sayesinde açıkça serilmiş oluyordu.Daha sonra rus askerleri, yerli işbirlikçilerin de yardımıyla, ahc binalarını kapatmaya ve cephe üyelerini tutuklamaya başladılar. teşkilâtın merkez binası da tamamen tahrip ve talan edilerek yağmalandı.Elçibey önderliğinde azerbaycan ülkücüleri 26 ocak 1990 cuma günü, üç renkli azerbaycan bayrağını rus askerlerinin gözü önünde 'el yazmaları enstitüsü'nün çatısına diktiler. hep bir ağızdan haykırıyorlardı:bir kere yükselen bayrak, bir daha inmez!..Abşeron 'kan denizi' olmuştu ama ruslar da bu denizin derinliklerinde boğulup giderken, azerbaycan da bu 'kanlı yanvar' hadisesinden kısa bir zaman sonra, hürriyetini ilan edecekti.Bedeli çok ağır bir mahiyette fazlasıyla ödenen nazlı bir hürriyet... 'benim sınırlarım, azerimin hürriyet, hürriyet diye haykırdığı hazar kıyılarında başlar, ta viyana'da biter' diyerek feryat edenlerin arzusu kısmen yerine gelmiş, kutlu 'turan ülkesinin' bir sınır taşı daha yerli yerine oturmuştu.Karanfiller ise hâlâ ağlıyordu… gözlerinden yaş yerine kan dökerek…''(yusuf ziya arpacık, kan fırtınası, s. 51-57)

Not:Ruhları şad olsun.Kinimiz dinimizdir!