blok başlıqlarını gizlət
bütün zamanlarda yazdığı ən əjdaha entrylər:
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
cil - ermənicə bir növ ot . xüsusən həsir toxunmaqda istifadə olunduğu üçün həsir otu . bizdə həm bu otu adlandırmaq üçün həm də ağacın , bitkinin kökünü bildirmək üçün istifadə edilir. sonda isə əsas ana mənaya bağlılıq açıq-aşkar görünür.
qeyd: bizdə cil adlanan ot düzənlik və uzun müddət su altında qalan yerlərdə bitir və qoyunlarda ciddi xəstəlik yaradır.
çor - dərd , xəstəlik . eyni mənada ermənicədən keçib dilimizə. məsələn , canına azar , canına çor. ermənicə kökü " cor " dur.
gəm - atın və ya qaramalın ağzına vurulan , ümumiyətlə ağacdan olan bir əşya. ermənicə deyik . kökü yunancadır. oradan ermənicəyə , ermənicədən də türkcə və azərbaycan dilinə keçib.
xaç - ermənicə dirək . farscaya da eynisi keçmişdir. düşünürəm ki , bu ermənilərin toplu halda ilk xristian xalq olmaqları ilə bağlıdır.
hənək- dialektlərimizdə hələ də işlənir . " hənəkləşməyin " . ermənicə zarafat , əyləncə mənasına gəlir.
xəşil - bildiyimiz kimi undan hazırlanan və ortasına bal qoyularaq yeyilən bir növ yemək. ermənicə elə yemək mənasına gəlir.
hədik - qaynadılmış və ya qovrulmuş buğda yeməyi. ermənicə hadik elə taxıl deməkdir.
hezan - dialektdə belə yox , bəzi şivələrdə işlənir bu söz . məsələn , " bir yerinə hezan soxaram " . taxta parçası , ağac mənasında işlənsə də, ermənicə əsli gərilmiş ağac deməkdir.
xizər- iki tərəfindən tutularaq iri ağacların kəsilməsinə yarayan alət. ermənicə böyük bıçaq mənasına gəlir və kökü " xiz " yənu , kəsmək feilidir.
kərənti - ot biçilən alət. ermınicə gerandidir.
kətə - küldə , odda bişmiş çörək. bizim bildiyimix kətədir. ermənicə qatay və ya qata sözündən gəlir.
kom- bir yerə yığılmış , cəm halda mənalarında işlənir. ermənicə heyvanların cəmləşib yığıldığı yer mənasında işlənib. buradan kiçik bir mına sürüşməsi ilə dilimizə keçib ehtimalıma görə.
kotan - yer şumlamaq üçün alət.
lavaş - söz bizə ermənicədən keçib. ancaq arami və süryani dillərindən ermənicəyə keçib. çünki lavaşın bişirilmə tərzi və yeri qədim oturaq kültürlərə məxsus kimi görünür. ermənilərin miladdan əvvəl 8., 7., əsrlərdə bugünkü istanbul boğazı tərəfdən anadoluya gəldiyi və bizim də miladdan sonra 11. əsrdə burada olmağımız gerçəyi lavaş sözünü nə ermənilərə , nə də azərbaycanlılara aid edir.
mərəkə - xalq dilində " eşşək gətir , mərəkə yüklə " ifadəsi var.həmin bu mərək ermənicədə saman deməkdir.
naxır - ermənicədən olduğu kimi alınıb və inək sürüsü mənasına gəlir.
pencər - xüsusən, naxçıvanda göyərtiyə verilən ad. ermənicə yarpaq deməkdir. aralarındakı bağı qurmaq elə də çətin deyil.
pətək -ermənicə bir cür səbət və ya torba.
pinti - bizdə səliqəsiz mənasında işlənsə də , ermənicədə xəsis deməkdir.türklərin işlətdiyi məna ermənicə ilə birbaşa bağlıdır.
şələ - beldə daşınan yük .ermənicə " şelek "
şən - nəşəli , kefi yerində olmaq
tığ və ya tığlamaq. biçilmiş otu və ya hər hansl bir məhsulu bir yerə yığmaq və ya yığılmışı. ermənicədəne eyni məna ilə alınıbdır.
zoğal- ermənicə qırmızı
qeyd: tapa bildiyim və mənaları ilə çıxara bildiklərim bu qədərdir. əminəm ki , daha çox alınma vardır
adı feride amı geride dən gələn xoş xəbərdarlıqla qaynaqları göstərməliyəm
qaynaqlar. hasan eren və robert dankofun etimolojik sözlükləri, sir gerard clauson - an ethymologic dictionary of turkic languages , sevan nişanyan - türkçenin etimolojik sözlüğü. nişanyan biraz güvəniləsi deyil. əlavə olaraq , g.deoerfer'ə , g.j. ramstedt'ə və rasanen'ə də baxıla bilər
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
qərbli , xüsusən də hər şeyi hind-avropalılaşdırmağa çalışan tarixcilərin , bir də əlbəttə ki , cənubdakı şovinist tarixcilərin inadla inkar etdiyi gerçəklikdir. hə , əlbəttə bütün azərbaycanlılar safqan türk deyil , şübhəsiz qarışıqlıqlar var. onsuz da , yerüzündə az vəya çox qarışmamış xalq yoxdur. ancaq biz əslində qafqazlılarıq , ya da iranlılarıq ancaq birdən bir əsr içində başladıq türkcə - oğuzca- danışmağa kimi iddialar əsilsizdir. ixtisasım gərəyi və gələcək akademik karyeramı ingiliscə desək turkic studies mövzusunda planladığım üçün bu məsələyə də aydınlıq gətirmək lazımdır. sıra ilə məsələləri ələ alacam
1. ilk öncə azərbaycanın dılğır tarixcilərinin hər şeyi türkləşdirməsi cəfəngiyyatdır. kütləvi olaraq azərbaycanın türkləşməsi səlcuq-oğuz axınlarından sonradır. azərbaycan dedikdə isə bugünkü respublikamızı nəzərdə tuturam. ancaq azərbaycanın türklərlə təması çox qədimdir. 2-ci yüzilliyin başlarında xiong-nuların şimali qafqazda görülməsinə aid roma tarixcilərinin qeydləri var. hətta 1-ci yüzillyin roma coğrafiyaçısı pomponius mela azov sahillərini " turcae " adlandırır. hətta böyük plini də bəhs etdiyimiz sahəni eyni adla adlandırır. 3-cü göytürk - sasani müharibəsində tonq yabqunun dərbəndi yağmalamasını movses kaqhankavetsi " çəkik gözlü şeytanlar , şəhəri dağıtdılar " deyə qeyd edib öz əsərində. bundan əvvəl , panilius priscus - hansı ki , attilanı şəxsən görüb , hunların albaniyanı yağmaladığını qeyd edir. bir də dərsliklərimizdə haylandur hunları olaraq keçənlər. onoqurlardır. onlar da şimalın köçəri türklərindəndir və (gbax:dəşti qıpçaq) adlanan bölgə əvvəllər onoquria adlanıb. qərbi göytürk xaqanlığından sonra , qafqazın nəzarətini öz əlində s aşina ailəsinin digər nümayəndələri , xəzər xaqanları saxlayır. 730-cu ilin böyük yürüşündən sonra , ərəb tarixçiləri qeyd edirlər ki , " xaqanoğlu barsbek - pars vəya bars bəy- 30000 xəzəri albaniyaya yerləşdirdi " . yerləşdirilən bölgə isə quba - xaçmaz arası bölgələrdir. yəni , xəzərlər koridor olaraq istifadə etdikləri bölgəyə özlərindən olanları yerləşdirdilər. yadıma düşmuşkən, 3. göytürk-sasani müharibəsindən sonra bir qisim suvar gəncə ətrafına yerləşir. bugünkü , balakən ətrafı , azərbaycanın rusiya sərhəddi olan bölgələr oğuz olmayan türklər tərəfindən , oğuzlardan əsrlər öncə yerləşilmişdi. ancaq heç biri oğuzlar kimi ana ünsür ola bilmədi. həm də , oğuzlar türklərin tarixi köç yolunu bi növü pozmuşdu. çünki onlar 11. əsrdə ənənəvi şimaldan yox , iran yaylası üzərindən gəldilər. baxın bir linqvstik nümunə ilə izah edəcəm , oğuz ləhcələrində "tapmaq" feli yoxdur , hamısında "bulmaq" felidir işlənən . baxmayaraq ki , azərbaycan dili də oğuz ləhcəsindəndir ancaq "bulmaq" yox "tapmaq" işlədirik. "tapmaq" feli qıpçaq mənşəlidir və misir məmlüklərinə aid tarixi sənədlərdə keçir. misir məmlükləri də məlumdur ki , qıpçaq mənşəlidir. tapmaq feli bugün qaraçay-balkar türkcəsində var , yəni şimal türklərinin davamçılarında. yuxarıda qeyd etdiyim kimi , bu türk məskunlaşmaları yeni yurd salmaq məqsədi daşımadığı üçün lokal xarakter daşıyırdı. albaniyanın nə dilinə , nə də mədəniyyətinə təsir edə bildi. bunda azsaylı olmağında önəmli rolu vardı. azərbaycanın türklərlə tanışlığı mövzusuna qısaca belə bir özət keçdik. araşdırmaq istəyən sözlükcülər olsa , nə əla.
2. bugünün genetik araşdırmaları , richard nelson fyre , vladimir minorsky kimi tarixcilərin iddiaları və elite domination theory
20. əsrin əvvəllərində bir başölçmə irqçiliyi tüğyan edirdi . elmi irqçilik . indi də bu genetik araşdırmaları. cəmi 5000 insan üzərində aparılan araşdırmada , hansı haploqrup əsas təşkil edirsə xalqın kökü ora aid edilir. tarix disiplini buna gülür. xüsusən , köçəri xalqlarda bəll bir haploqrup ola bilməz. məsələn , 9-cu əsrin uyğur xaqanı ilə 10-cu əsrin oğuz yabqusu fiziki olaraq tamamilə fərqlidir , ancaq dilləri eynidir. türklər koreya sərhədlərindən xəzərə kimi yayıldığı üçün bunlarda spesifik bir haploqrup axtarmaq gülməlidir. oğuzlar da ümümi altay regionundan ən tez qopan topluluq olduğu üçün fiziki görünüşləri digər türklərlə fərqlidir. teles civarında yaşayan bu boylar , çin qaynaqlarında çox aydın şəkildə keçir. anlaşılır olsun deyə türk professor ahmet taşağılın " töles boyları " məqaləsi , sizi qısaca fikir sahibi edə bilər. 9-cu əsrin oöuz yabqusu da , 11-ci əsrin səlcuq sultanı da , 14-15-ci əsrin qatqısız türkü qaraqoyunlu və ağqoyunlu türkləri də çəkik gözlü deyildi. buradan yola çıxıb , bizim , türkiyəlilərin , iraq və suriya türkmənlərinin niyə çəkik gözlü olmadığını aydınlaşdırın.
yuxarıda adı keçən tarixcilərimiz , tarix elminə bəlkə də ən faydalı olmuş tarixcilərin başında gəlir. ancaq minorsky və fyre bəzi məsələlərdə klassik oryantalistlər kimi davranıblar. fyre deyir ki , azərbaycanlılar türkcə danışan iranlılardır. səlcuq axınlarıdan sonra 2-3 əsr ərzində regionun əhalisi başladı türkcə danışmağa. yəni , elite domination theory budur. yəni bu regionları idarə edən türk hökmdarlar idi , ancaq xalq irani idi. zamanla xalq başladı bu hökmdar sülaləsinin dilini danışamağa. bu mümkünsüzdür , oturaq əhali , köçəri köklü hökmdarın dilini danışmağa başladı , həm də farscanın ən qızıl dövründə. bu tezis qəbul edilməzdir. həm də belə bir ziddiyət çıxır ortaya. oturaq toplumlar mədənidirsə , köçərilər də barbardırsa , oturaqların köçərilərə dillərini , mədəniyyətlərini qəbul elətdirməsi lazımdır. ancaq nədənsə bu regionda tərsi alınıb bu tezisə görə. elite domination theoryni elə digər türk dövlətləri çürüdür. misir məmlük sultanlığı , dehli türk sultanlığı , böyük muqal imperiyası üç gözəl nümunədir. hər üç dövlətdə də , "dynastic and military language" türkcə olub. yəni toplumu idarə edən elitlər türklər olub. ancaq indi bu dövlətlərin olduğu ərazi də türk kültürü adına heç nə yoxdur. az-çox misirdə nəsə qalıb. xüsusən , misir məmlükləri asimilasiya olmamaq üçün demək olar ki , bütün klassik əsərləri qıpçaq türkcəsinə çevirdilər. ancaq təbii olaraq , zamanla , xalqın dili olan ərəbcə öz sözünü dedi. eynisi hindistan üçün də keçərlidir. babür şahın ana dili olan çağatay türkcəsi zamanla unudulub getdi. ancaq azərbaycanda və anadoluda bu baş vermədi. çünki elitlərdən başqa , davamlı olaraq orta asiyadan oğuz axını davam edirdi. vladimir minorsky də buna bənzər fikirləri müdafiə edir. bu kimi tarixcilərin sayı az deyil. təsadüfi deyil ki , richard nelson fyrea bu "xidmətlərinə" görə "irandoost" ləqəbi verlib. keçək azərbaycanın türkləşməsi məsələsinə
3. 11-ci əsrin əvvəllərində başlayan oğuz axınları yaxın şərqi yeni bir millətlə , türklərlə , tanış etdi. səlcuqlarla birlikdə minlərlə oğuz ailəsi də yeni regiona üz qoydu. iran yaylası üzərindın gələn oğuzlar , mərkəzi iran quru çöl iqlimi olduğu üçün orada durmadılar. şimali suriya , şimali iraq və cənubi azərbaycan oğuzların ən sıx bölgələri idi. hətta. qayılar şimali suriya üzərindən anadoluya giriblər. oğuz axınları səlcuqlarla durmadı. ən az səlcuqlar qədər effektli olan monqol axınları var. monqollar demək olar ki, regionda salamat şəhər qoymadılar. orta asiyadan mmonqollarla birlikdə köç davam edirdi. həm monqol qoşunlarının yarısı demək olar ki , türklər idi. bununla yanaşı , monqollardan qaçan orta asiya oğuzları yenə axında davam edirdi. bakixanov gülüstani-irəmdə belə bir şey yazır. hülakü xan 200 mindən çox türk-tatarı arrana yerləşdirdi. düşünün , 13-14-cü yüzilliklərdə bu. say nə deməkdir. əlavədən, köçərilər də təbii artım hər zaman çox olub. ardından qərbli tarixci anlaylışı ilə desək , turcoman invasions - yəni ağqoyunlu və qaraqoyunlu dövrü başıandı. demoqrafik vəziyyət türklərin xeyrinə çoxdan dəyişmişdi. səfəvilər bunu pik nöqtəyə çatdırdı. ermənilərin 17-ci əsrin ilk illərində azərbaycandan şah abbas tərəfindən deportasiyası ilə region necə deyərlər bizə qaldı. bu sürgün ermıni tarixində naxçıvan deportasiyası adlanır. qısacası, oğuz axınları 17-ci əsrə qədər davam edir.6-7 əsr ərzində region tamamilə türkləşir. təbii ki , azsaylı qalan yerli xalqlar da əriyib yoxa çıxırlar türklərin arasında
edit: faydalı olması ümidilə
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
bu dizi haqqında çox danışmağı sevmirəm , bu dəfə də danışmayacam , yazacam çünki. bu dizini ilk yayımlandığı sezondan etibarən izləyirəm. izləmə səbəbim də , cnbcdə reklamlar zamanı , taxtda oturmuş sean bean idi . məlumunuz boromirlə hamımızın könlündə iron throne qurmuşdu. çəkimlərə , oyunçu seçimlərinə əlbəttə söz ola bilməz xüsusəndə bizim kimi 3. dünya ölkəsi vətəndaşları baxımından. ancaq george r. r. martinin hekayəsi başdan aşağı copy+pastedir. az-çox john ronald reuel tolkienvərəqləyən biri kimi deyə bilərəm ki, ya tolkien babadan oğurlayıb , yada tarixdəki müxtəlif olgu , kavram və məkanları dəyişdirib ortaya bir şey çıxarıb. yüksək marketing sayəsində də heç birimiz sorğulamaq niyyətində olmamışıq. məşhur valar morghulis tolkiendan , yəni lord of the ringsdən oğurlanmadır . valar tolkienin yaratdığı mifalogiyada quenya dilində güclü olanlar , güclülər mənasına gəlir , morghulun isə sindarindilində sehr , cadu , ölüm kimi mənaları var. diqqət edin minas ithil tutulduqdan sonra adı minas morghul olaraq dəyişdirilir angmar kralı nazghul tərəfindən. mənalar tam olaraq üst - üstə düşməsə də , bir - birinə çox bənzəyir. ölülərin , cadunun şəhəri və bütün kişilər ( dolayısıyla kişilər güclü olduğu üçün valar sözü tam yerinə düşür ) ölməlidir. bu tolkiendan alıntı olduğuna inandığım üçün qısa bir örnəkdir. mənim əsas toxunmaq istədiyim tarixi olguların və məkanların uyğunlaşdırılmasıdır. ilk öncə məkanlara toxunmaq istəyirəm. westeros bildiyimiz kimi qərbdə yerləşir və ad olaraq da qərb mənasını verir. xəritə olaraq britaniyaya bənzəyir və martin bunu böyüdərək bütün qərb yarımkürəsinə aid edir. westeros həyatı anqlo - sakson çağından başlayıb təxmini 15. yüzillik avropasının təsəvvürünü yaradır. bu inkişaf westerosun müxtəlif bölgələrində özünü fərqli cür göstərir. ancaq təxmini hersoqluqlar dövrü avropası özünü daha qabarıq göstərir . çünki müxtəlif westeros bölgələri avtonom olsa da , onlar mərkəzi bir krala tabedirlər. bu da müqəddəs roma imperiyası dövrünü xatırladır yarımmüstəqil hersoqluq , qraflıqlar və onların hersoq , qraf və elektorları və burada meritokratiya özünü göstərir , cəngavərliyə , qəhrəmanlığa dayalı bir düzəndən söhbət gedir. westerosdakı geyimlər , cəngavərlik ünvanının verilməsi , eynilə katolik inancındakı kimi boşanmanın qadağan edilməsi , evlilik xarici uşaqların ( kişi vəya qadın fərq etmir) legitim sayılmaması , bu bastardların legitim sayılmasının sadəcə papa vəya onun yetkili kardinalı tərəfindən verilməsi , əsərdə isə bastardların legitimləşdirilməsi sadəcə kralın fərmanı ilə ola bilər. coğrafi bölgələr və bu bölgələrin sayğın ailələri , xalqları azımsanmayacaq dərəcədəki uyğunluqları ilə tarixdə özünü göstərir. şimaldan cənuba doğru sıra ilə
the wall - hadrian səddi
starklar - mən bunların şotlandiyalılar olduğu düşüncəsindəyəm. tipləri , yaşadıqları. bölgə , honour dediyimiz anlayışa çox möhkəm bağlılıqları , polad əyilməz , sınar məntiqi ilə yaşamaları
eddard stark - william wallace
lannisterlər - tam ingilis prototipi. gerblərindəki aslan da bunu təsdiqləyir. sarışın tipləri , geniş maliyyə imkanları , diplomatik bacarıqları , buqələmun kimi vəziyyətə görə rəng dəyişdirmələri ilə klassik anqlo - sakson tipini xatırladırlar. bölgələrində yerləşən lannisport isə önəmli bir liman şəhəridir və mənə liverpoolu xatırladır. hər nə qədər lannister - stark. qarşıdurması gül müharibələri ilə eyniləşdirilsə də , mən bunu şotland - ingilis qarşıdurmasına daha çox oxşadıram
riverrun - çay torpaqları yəni , benilüks ölkələri
greyjoylar - irland və viking qarışımı bir məhsuldur. adalarda yaşamaqları onların irland yönünü , yüksək dənizçilik qabiliyyətləri isə viking yönlərini ortaya çıxarır.
dorne - bunu əminliklə deyə bilərəm ki , dorne əndəlus yəni , endülüsdür. həm westerosun cənubunda yerləşməsi , həm də dornennun iqlimi , insanlarının dəri rəngi , geyimləri , günlük yaşamları. bunu iddia etməyə imkan verir
aegon the conqueror isə william the conquerorun prototipidir. başqa bir yerdən gəlib , başqa bir yeri işğal etmələri, azsaylı ordu ilə bunu bacarmaları və s.
the narrow sea - la-manş boğazı
keçək essosa
adından da bəlli olduğu kimi east - şərq sözünün çaxmasıdır. bir xəyal edin essosdakı həyatı. iqlimini , insanlarını , köləlik düzənini . sizcə də orta əsrlərin şərq dünyası təsəvvürü yaratmırmı insanda ?
bu qismi uzatmayacam çox . qısaca özətləyim
free cities - yunan və italyan şəhər dövlətlərindən əsinlənilib. xüsusən , italyan. çünki bura coğrafi olaraq westerosa yaxındır və bu geyimdə , məişətdə özünü göstərir. braavos un girişindəki heykəl isə birəbir rodosdakı helios heykəlidir
iron bank-italyan şəhərlərinin orta əsrlərdəki sələmçiliklərindən əsinlənilib . burada florensiya xüsusi nəzərə çarpır. bir üsttəki iddiamı təsdiqləyər nitəlikdədir.
faceless men -xaşxaşilər ola bilərlər . birincilər qaya kimi sağlam bir qalada , ikincilər isə buna çox bənzəyən ələmut qalasına sığınmışdılar
slaver's bay - aralıq dənizinin ön asiya. sahillərini xatırladır. adından da bəlli olduğu kimi köləlik burada tüğyan edir. xatırlayaq qədim ön asiyanın quldar dövlətlərini. burada yerləşən meereen , astapor və yunkai isə finikiyanın biblos , tyre və ya sur , tir , sidon şəhərləridir.
dothrakis - turco - mongol qarışımı kimi gəlsə də , daha çox monqollara oxşayır. bunların əsilzadəlik bildirən titullarına diqqət edin . khal - khan - xan.
vaes dothrak girişindəki şahə qalxmış iki at heykəli ilə qədim qaraqorumu xatırladır mənə
dothraki. sea isə avrasiyanın geniş stepləridir. tarix boyu bu steplerdə müxtəlif köçəri xalqlar meydan sulamışdır.
p. s. yadıma düşdükcə əlavələr edəcəm. george rr martin daha yaxşı " fictional world " qura bilərdi məncə
edit : targaryenlərin öz aralarında evlilik məsələsini , soyun pozulmaması üçün bunu etmələrini george martin qədim misirdən götürüb
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
istoriyaqrafiyanın - tarix yazımının - birinci və ən vacib şərti zamana və məkana bağlı qalmaqdır. əgər ki , bunu pozursunuzsa siz deməli ya yaxşı tarixçi deyilsiniz , ya da qəsdən ideolojik çərçivədən dəyərləndirirsiniz.
heç uzun uzadı atatürk tərifnaməsinə və ya pisləməsinə girmədən mənə görə , onun haqqında deyilmiş ən gözəl ifadəni bura yazıb altına da öz nacizanə fikirlərimi yazıb çıxıb gedəcəm
arnold toynbee " fikirləşin ki , qərbin renesansını , reformasiyasını , maariflənmə çağını , fransa inqilabını , sənaye çevrilişini atatürk bir insan ömrünə sığdırıb "
atatürk inqilablarının bir qisminin yakobin şəkildə olduğu ilə tam razıyam. ama məni niyə yakobin şəkildə olduğu daha çox maraqlandırır.
atatürk öz xalqının qərb mədəniyyətindən çox geri qaldığını hələ gənc zabitkən görür və anlayırdı. cümhuriyyətlə birlikdə qərb mədəniyyətini tətbiq etmə fürsət düşdü əlinə. qərb və türk cəmiyyəti arasındakı o açılmış fərqi qısa zamanda bağlamaq üçün islahatlarının bir qismi türklər demiş " alelaceleye" gətirilmək məcburiyyətində idi.
yaxın tarix öyrənməyin ən ağrılı və acılı tərəfi odur ki , yaxın tarix olduğu üçün haqqında yazılan psevdo və konspirasiya kitablar çoxdur. bu , bütün dünya tarixi üçün keçərlidir.
liderlər və elm dəyərləndirilərkən ideoloji gözlüyü mütləq çıxarmalısınız və hər zaman dediyim " əxlaqi dəyər yarğıları " sosial elmlərə bulaşdırıla bilməz.
qeyd : albert bayet'nin " elm əxlaqı " əsəri şiddətlə tövsiyyə olunur
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
etnik mənşə ilə vətəndaşlıq anlayışını ayıra bilməyən cahiliyyə anlayışı. bir erməni , rus , taylandlı , şri-lankalı da azərbaycanlı ola bilər. yeri gəlmişkən turkish türkiyədəkilərə , turkic isə hamımıza deyilir
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
bir cəmiyyətdə ki konspirasiya "kitabları" elmi kitabları üstələdi, o cəmiyyətin bu və bənzəri hadisələri yaşaması qaçınılmazdır. deyəcəksiniz ki, bəs belçika və fransada da oldu. qərbdə 1 və ya 2 hadisə olar və ya olur. türkiyədə son 1 ildə baş verən partlayış sayısı türk milli komandasının vurduğu qol sayısından çoxdur az qala. konspirasiyalar göydə uçuşur yenə. diplomatik zaferimizi hazm edemiyorlar zad. belələrinə tək bir sözümüz var. "siktiriniz gidiniz efeeem...." islamçı beyin məhv etdi türkiyəni. höt-zötlə siyasət etdiyini zənn edən imam hatipli başıxarab bir xalq necə məhv edilər əyan-bəyan göstərir bütün dünyaya. tək problem bu şərəfsizdir? yox əlbəttə. onun zehniyyətidir. biət kültürüdür. bunların fikir babası necmeddin erbakan 70-ci illərdə konyada "kahrolsun cumhuriyet, gelsin şeriat" mitinqi keçirib. özü torpaq ağası olan, menderes torpaq islahatına qarşı çıxıb və aqrar inkişafı ləngidən və sinif təməlli mübarizəni qızışdıran ən leş lider olub. indi bu imam hatipli pezevenk başa bəla olub. ona atar, buna atar pox gününə qoydu həqiqi mənada leş olan yaxın şərqin incisi türkiyəni. yaxın zamanlara qədər qərbli siyasət elmi kitablarında şərq ölkələrinə model olsun deyə demokratiyanın "türk modeli" deyə bir qavram var idi. bernard lewis bu ölkə və modelə kitablar həsr edib. indi di gəl ki, bu islamçı, bu külhanbeyi zehniyyəti bir xalqı məhv edir.
qeyd: tamamilə duyğusallıqla yazılmış bir entry.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
volterin dediyi kimi " nə müqəddəs , nə roma , nə imperiya ". qurulması alman kralı. 1.ottonun adı ilə bağlıdır.buna görə də , bəzi roma tərəfdarı tarixçilər tərəfindən heç bir zaman leqitim sayılmadılar. onlara görə bir barbarın ( otto) roma imperiyasının hüquqi varisi sayılması qeyri-mümkündür. ancaq hohenştaufen fridrix barbarossa ilə birlikdə imperiyanın adına "müqəddəs " "sacrum" adını alıb leqitimliklərini daha da möhkəmləndirdilər.həm də , hələ 962-ci ildə otto məhz elə papa tərəfindən imperator elan edilmişdi. bununla da , katolik avropasında dünyəvi hakimiyyət imperatora , dini hakimiyyət isə papaya məxsus idi. 15-ci əsrin sonlarından etibarən imperatorlar habsburqlardan seçilməyə başlandı. imperator 1.maximilian papa tərəfindən yox , alman knyazları tərəfindən seçildi. maximilian orta avropa uğrunda mübarizədə osmanlılara məğlub oldu və dövlət protokolunda osmanlı padşahına yox , osmanlı sədr-əzəminə bərabər sayıldı.1530-cu ildə 5.karl qardaşınln yerinə hakimiyyətə gəldi . bundan əvvəl qeyd etmək lazımdır ki , 16-cı əsrin əvvəllərindən etibarən imperiya " alman xalqının müqəddəs imperiyası" adlanmağa başlamışdı. karl yəni , charles quint müqəddəs imperiyanın gücünü bərpa etməyə çalışdı. ancaq artıq , lüter tərəfindən fitili atəşlənmiş protestanlığa qarşı da mübarizə aparmalı oldu. buna əlavə ingiltərədə kral henry tüdor və james cromwellin başını çəktiyi " ingilis reformasiyası " başladı. ingiltərə dini hakimiyyətdə papanı və dünyəvi hakimiyyətdə imperatoru tanımadığını bildirdi. xalası olan ingilis kraliçası aragonlu catherine'nin henry tüdor tərəfindən boşanması ilə ingiltərənin kağız üzərindəki bağlılığı da bitdi. uzun müddət fransız kralı 1.françois'lə də mübarizə aparır. karl imperiyanın gücünü bərpa etməyi düşünərkən , özünü bir anda müharibələrin ortasında tapdı.osmanlılarda bu mübarizədə fəal iştirak edirdilər.onlar protestan knyazlıqları katolik imperatora qarşı mübarizədə dəstəklədi. bütün bunlardan bezən karl , yanlış xatırlamıramsa 1555- ci ildə taxtı oğlu 2.filipp'ə buraxaraq ispaniyada bir monastırda yaşamağa başladı . bundan əvvəl isə 1555-ci ildə auqsburqda protestant knyazlıqların məzhəp azadlığını tanımalı olmuşdu. oğlu filipp də nə qədər mübarizə aparsa da uğurlu ola bilmədi. artıq müasir avropaya gedən yolun təməli qoyulmuşdu. niderland burjua inqilabı bunu daha da atəşlədi. 1609-cu ildə şimali niderland yıni , bugünkü hollandiyanın müstəqilliyi tanındı. 9 il sonra isə avropa tarixində " 30 il müharibələri deyilən " müharibə başladı. imperiya daxilindəki protestan və katolik knyazlıqların mübarizəsinə xarici dövlətlər də qoşuldu. bunlardan katolik olanlar katolik knyazlıqları , protestantlar isə öz həmməzhəp knyazlıqlarını dəstəklədilər. 1648-ci ildə müharibə bitəndə isə artıq müqəddəs roma imperiyası adına bir şey qalmamışdı və auqsburq sazişi təməl alınaraq yeni müqavilə imzalandı. 1806-da imperiya tarixin qaranlıq səhifələrinə qarışdı. imperator 2.franz avstriya-habsburq imperatoru oldu sadəcə.
bu imperiya şübhəsiz bugünkü almaniya və avstriyanın təməlinin atılmasına səbəb olmuşdur. imperiyanın çox qarmaqarışıq idarəetmə mexanizmi mövcud idi. imperator " elektor" adlanan knyazların əsilzadə məclisində seçilərdi.1648-ci il westphalia müqaviləsi bir çox tarixçi və politoloq tərəfindən müasir beynəxalq əlaqələrin təməli sayılır. yenə bəhsi keçən tarixçilərə və politoloqlara görə , "öz müqəddərətınl təyin etmə " haqqı burada tətbiq edilmişdir.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
burada bir anaxronizm var. xaqan titulu meteye aid edilə bilməz. çünki , xaqan titulu eramızın ilk əsrlərindən etibarən işlənməyə başlayır. tarixi olaraq bu titulun meteye şamil edilməsi istoriyaqrafik olaraq yolverilməzdir. meteye şanyu və ya tanhu titulu şamil edilə bilər və tarixi olaraq doğrudur. gələk bu ad məsələsinə. bəhs etdiyimiz şəxsin adı mete deyil. bu , 20-əsrin əvvəllərində türk milliyətçilərinin icadıdır. tanhumuzun adı çin heroqlifləri ilə orta çincə dövründə modun olaraq yazılıb. yazıldığı heroqliflər türk dillərində və monqolcada müvafiq olaraq baqator , bator , baytur sözlərinə uyğun gəlir. bu ad sizə bizim hal-hazırda istifadə etdiyimiz bahadır adının ilk formasıdır. sir gerard clauson oxfordda yayımladığı 19-cu əsrdən əvvəlki türkcənin etimolojik lüğəti kitabında adın türk mənşəli olduğunu deyir və kökünün bat(maq) feili olduğunu deyir. məlum olduğu kimi bahadır adı da qəhrəman mənasına gəlir. vurub -yıxmaq mənasında işləndiyi xüsusi olaraq qeyd edilir. macarlarda da bu ad bator , digər türk xalqlarında isə batur , batır , monqollarda baatar kimi işlənir. bahadır forması isə irani dillərdəki formasıdır və 11-ci əsrdən sonra yenidən oğuzların türkcəsinə keçib. ona görə də , bəzi etimolojik lüğətlərdə fars mənşəli göstərilir.
məsələni aydınlaşdırdığımı düşünürəm
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
gecə-gecə yenə baş çatlatdığım mövzu. əlimdə o qədər master tezisi, doktora tezisi, qərbli linqvistlərin məqalələri var ki. oxuyuram, çıxarım edirəm, altayistlər və anti-altayistləri müqayisə edirəm. indi öz nacizanə fikirlərimi paylaşacam. bir növü bura yazıb içimi tökürəm.
dilçilikdə bir proto language anlayışı var. yəni, dildəki sözlərin kökü müəyyənləşir və bu sözlərin başlanğıcı sayılan o proto language formalaşır. bu proto dilin yazılı nümunəsi olmur, hipotezisdir.
məlum olduğu kimi altay dil ailəsinə geniş mənada 5, dar mənada isə 3 dil ailəsi aiddir. bunlar
türkcə, monqolca, tunquzca, yaponca və koreya dilidir.
son ikisi bəzi dilçilər tərəfindən qəbul edilmir. bir dil ailəsi formalaşdırılarkən ilk öncə o dillərdəki təməl sözlərə baxılır. bu təməl sözlər isə çox vaxt saylar və qohumluğu bildirən anlayışlar üzərindən ormalaşdırılır. məsələn, hind avropa dili olan ingiliscə və farsca arasındakı oxşarlığa diqqət edin. biradər brother, doxtər daughter, pedər father, du two və s. bu nümunələri artırmaq olar. həm də digər hind avropa dillərində də bu oxşarlıq var. ingiliscə və farsca nümunəsi ona görə verildi ki, coğrafi olaraq uzaq olsun. siz sanskritcə və almanca, hətta latınca, qotca arasında da bu qohumluğu çox asanlıqla görə bilərsiniz. cümlə quruluşu isə aydın məsələdir. altay dilləri isə
1. aqqlütinativdir, söz kökü sabit qalar, şəkilçi söz sonuna gələr və ön şəkilçi bu dil ailəsinə xas deyil.
2. cümlə quruluşu hamısında eynidir, mübtəda, tamamlıq xəbər ardıcıllığı ilə davam edir.
3. dildə cins ayrımı yoxdur. he, she, it məsələsi. yəni, dildə seksizm yoxdur.
ancaq bəhs etdiyimiz say oxşarlığı bu dillərdə çox az bilinir, bəzən də bilinmir. bunun üçün bir proto altay dili hipotezisi formalaşdırıldı. yuxarıda bəhsi keçən 5 dilin protosununda protosu. sözlərin kökünün gedib burada formalaşdığı aydınlaşır çox zaman. ancaq haqlı olaraq, anti-altayistlər belə bir sual qoyurlar ki, bəs niyə səs oxşarlığı çox azdır bu dillərdə? məşhur türkoloq osman nedim tuna altay dilleri teorisi məqaləsində belə bir cavab verir ki, altay dilləri proto hind avropa dili parçalanmağa başlayanda, çoxdan parçalanmışdı. yəni, tam oturmasa da bu 5 dil formalaşma yolunu tutmuşdu, hələ hind avropa dilləri isə təzə müstəqilləşirdi. səs fərqlərinə gəldikdə isə, ada faktoru yaponcanı fərqli qılır. koreya dili isə yaponcadan sonra qopub bu ailədən, sonra isə tunquzca. bu 5 dil arasında bir-birinə ən yaxını monqolca və türkcədir. daha sıx və kompakt halında yaşayıb, daha gec bölünüb bu 2 xalq digərlərinə nisbətən. bu dillər içində ən çox danışanı olan türkcədir, ən qədim yazılı qaynaqları olan da türkcədir. orxon abidələrindən öncə, tam formalaşmasa da əlifba yenisey qırğızlarına aid yenisey abidələri var. bu gün tuvada saxlanır bu abidələrin çoxu.
edit. çox yazmağa da hövsələm çatmır, ümid edirəm kifayət qədər bilgi verdim.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
çevriliş demək üçün tezdir. ancaq rəsmi tarixə ən azından " cəhd " kimi keçəcəkdir. mənim 2 versiyam var.
1. tamamilə konspirasiyadır. ərdoğan " başkanlık sistemi " üçün və " mağdur"u oynamaq üçün belə bir manevr edə bilər.arqumentimi gücləndirmək üçün belə bir fikir irəli sürəcəm. bilindiyi kimi , ergenekon , balyoz , internet andıçı kimi saxta davalarla türk ordusu akp və sabiq ortağı " cemaat" tərəfindən "təmizləndi". yəni , " emir - komuta " zinciri çərçivəsində bir " darbe " və ya " " darbe girişimi " olması absurddur. hamımız , hulusi akarın və yeni " kuvvet komutanları"nın nə olduğunu bilirik
2. versiyam isə həqiqətən bunun ola biləcəyidir. çünki , 2-3 il öncə deyəsən , necdet özəl demişdi ki , " bazı genç subaylar bazı politikalatdan rahatsız." türkiyədə belə bir " darbe " nümunəsi var. məşhur " 27 mayıs " " emir- komuta " zinciri xaricində gerçəkləşmişdi. sonradan hava qüvvələri komandanı olan muhsin batur şəxsən özü genelkurmay başkanı rüştü erdelhunu həbs etmişdi. " darbe"ni isə radyodan o zaman hələ " kıdemli albay " olan alparslan türkeş oxumuşdu. hər şey ola bilər . türk ordusu hər şeyə " gebe"dir
qeyd: çevrilişlər demokratiyalara zərbədir . ancaq akp " şansını çox zorladı " . əgər olarsa , demokratiya adına üzüləcəyim , akp və bəlli zehniyət üçün sevinəcəyim " darbe"dir
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
1789-cu ildə qurulsa da , 1793-cü ildə siyasi hakimiyyəti ələ alan pre-partiya . fransız conventioan nationale'da bir müddət məclisin sağ qismində oturan girondins'lərlə siyasi iqtidarı ələ keçirmək üçün mübarizə aparırlar. bu mübarizədə radikal respublikaçı yakobinlər başda george danton , jean-paul marat və maximilian robespierre olmaqla girondins'lərə qalib gəlirlər. 1 səs fərqi ilə kralı edama göndərib , fransız absolutizminin təməl dayaqlarınsan birini çox önəmli dərəcədə sarsıdırlar. həmçinin , bunlara solda və yüksəkdə oturduqları üçün la montagne yəni, dağlar deyilirdi . yakobinlər siyasi hakimiyyəti ələ keçirdikdən sonra siyasi rəqiblərinə qarşı terror siyasəti aparırlar və bu dövrdə inqilab dövründən daha çox adam həlak olur. daha ölçülü bir siyasi xətt izlənməsi tərəfdarı olan danton robespierre və tərəfdarları tərəfindən edam edilir. robespierre diktaturasını qurmaq istəsə də bu alınnmır və yakobinlər robespierre'in ölümündən sonra yenidən güc qazana bilmirlər.nə yakobinlər , nə də jironden'lər siyasi partiya kimliyinə bürünə bilmədilər. hər ikisi mənfəət və fikir birliyi içində olan siyasi qruplaşmalar idilər. ( ingiltərədəki tory və whig'lər kimi ) yakobinlər siyasi literaturaya yeni termin və anlayışlar qazandırdılar. yakobinizm heç bir zaman ideologiya olmadı , bu siyasi hakimiyyəti əldə saxlamaq üçün metod idi. yakobinçi hər kəs ola bilər. öz ideologiyasını zor və diktə yolu ilə qəbul elətdirməyə çalışan hər kəs yakobindir. yalnız anti-din siyasəti güdən iqtidarlara bu ad verilə bilməz. robespierre inqilabın müdafiəsi və inqilabın qazanclarının əldə saxlanması yolunu yalnız və yalnız anti-inqilabi hərəkətlərın dövlətin zor tətbiq edərək qarşısının alınmasında görürdü. buna görə də , yakobin dövrü fransada terror dövrü adlanır. mustafa kamal atatürk'ün də yakobin olduğu qənaətindəyəm. o da inqilablarını (hamısını bura daxil etmək gülünc olar , bir qismini) yakobin şəkildə tətbiq etdi.
qeyd: elm xusüsən , sosial elmlər əxlaqi dəyər yarğıları ilə dəyərləndirilə bilməz. o zaman bu elm olmaqdan çıxar və işin içinə duyğu girər. atatürk'ün , ropespierre'in yakobin olması onları "pis" və ya " yaxşı" etməz. demək istədiyim , əxlaqi dəyərlər sosial elmlərə bu-laş-dı-rıl-ma-ma-lı
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
gerhard doerfer başlığını yazan vaxt bunu yazmağı nəzərdə tutmuşdum . ancaq nəsə unutdum. bugün tamamlanacaq.
iranda yaşayan qədimdən də ötə bir türk xalqı. mən ilk dəfə bunların haqqında oxuyanda , tüklərim ürpərmişdi. çünki necə ola bilər ki , bu qədər qədim bir xalq elmin gözündən qaça bilər. yaşayan abidələrdir bu xalqın nümayəndələri.
xələc adına mahmut kaşğaridə rast gəlinir. mənasını qal ac , ac qalmaq kimi izah edib ilk sözlükcümüz mahmut kaşğari. ancaq tarixdə xələclərdən ilk bəhs edən ərəb səyyaharıdır. onlar yazır ki , xələclər sır dəryanın ötəsində , talas civarında yaşayırlar. əl xarəzmi də öz əsərində xələclərdən bəhs edib. ona görə xələcər eftalitlərdən geriyə qalan azsaylı türk boylarındandır. məşhur səcluqlu vəziri nizamülmülk də siyasətnaməsində , xələclərdə bəhs edir və deyir , alptəkin səbuqtəkini onlarla ittifaq etməyə göndərir
müasir tarixçilərin çoxu xələcləri səlcuqlular ilə gələn oğuzlara aid edir. ancaq məncə bu yanlışdır. çünki xələclərin dili oğuz dili ilə eyni deyil. hətta xələclərin dili qədim türkcədən daha qədimdir. bu da onların eftalitlərdən qalma olduğu ehtimalını gücləndirir və xarəzmini haqlı qılır. məlum olduğu kimi qədim türkcə dedikdə , göytürkcə , orxon abidələrinin dili nəzərdə tutulur. eftalitlərin isə göytürklərdən daha qədim olduğu orta məktəb dərsliklərindən də məlumdur.
xələclər irandakı digər türklər kimi şiədirlər. bugün onların çoxu ya türkcənin azərbaycan ləhcəsini vəya farcanı danışırlar. ancaq hələ də bu qədim xalq öz dilində danışır. iranın mərkəzi vilayətlərində dağınıq halda yaşayırlar. gerhard doerfer 1991.də xələccə danışanların sayını 24000 olaraq qeyd edib. cavad heyət də xələclərdən bəhs edib. şərur rayonunda da xələc adlnda bir kənd var
(bax: gerhard doerfer)
(baxma: xələc dili)
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
bugün iğdır - naxçıvan yolunda qanlı teror hadisəsi baş verdi. 14 polis şəhid oldu. deməli , iğdır türkiyənin şərq vilayətləri içərisində ən sakiti və terordan uzaq olanı idi. bəhs edilən yol üzərində , dilucu sərhəd keçid məntəqəsindən tam 20 kilometr məsafədə kazım karabekir jandarma karakolu var idi əvvəllər. bu karakol çox mühim idi . çünki həm yolu nəzarətdə saxlayır , həmdə ermənistan üzərindən olan sızmaların qarşısını alırdı. əlavə edim ki ,( bilməyənlər üçün ) , bu yoldan baxanda irəvan belə görünür. civarda isə ən məşhuru gödekli və hasanhan olmaq üzrə iki kürd kəndi var. karakol həm də bu kəndləri nəzarətdə saxlayırdı.rəcəb tayyip erdoğanın başlattığı " çözüm sürəci " ilə bu karakol ləğv edildi və yol tam nəzarətsiz buraxılıdı. yolun bir tərəfi ermənsitan , digər tərəfi isə irandır. hər iki şərid də pkknın sızmaları üçün əlverişlidir. karakolun ləğvindən sonra bir neçə kiçik çaplı terror hadisəsi baş vermişdi . hətta 2 il öncə naxçıvan nömrəli bir maşına da atəş edilmişdi.yolda türklərin öz dili ilə desək devriye gəzən heç bir jandarma qüvvəsi yoxdur. hdp iğdırda bələdiyyə seçkisini udduqdan sonra , hazırki bələdiyyə sədri murat yikit belə bir açıqlama verdi. " iğdır kürdistanın başkenti olacaq. "çünki iğdır qədər stratejik vilayət türkiyədə yoxdur. yuxarıda bəhs etdiyim kəndlərdən bu il suriyaya gedən çox idi. yəni bu gedənlər terorist olaraq öz kəndlərinə əlbəttə ki , geri dönəcəkdilər. bölgəni də yaxşı bilirlər. bir də unutmayaq ki , bu kəndlərin camaatından xəbərsiz orada heç nə ola bilməz. bir neçə gün öncə yenə , bu yol üzərində kiçik ölçülü hadisələr baş vermişdi . bu hadisələr qasırğanın xəbərçisi idi. bu gün gəlinən nöqtə isə 14 şəhiddir. orada terror hadisələrinin başlaması , naxçıvan əhalisi üçün fəlakətdir. ümumiyyətlə , iğdırda yavaş-yavaş kürtlərin çoxluğu ələ keçirməsi naxçıvanlılar üçün fəlakətdir.
çözüm süreci ilə türkiyənin ən sakit şərq vilayətinin gəldiyi nöqtə budur , görün indi iraq sərhəddinə yaxın vilayətlər necədir ?
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
bugünkü uyğurlar və tarixi uyğurlar arasında ciddi bir fərq var ki , bu da dil fərqidir. linqvistik olaraq 9-cu əsr uyğurlarının dili sibir türkcəsi alt kateqoriyasına aiddirsə , bugünkü uyğur dili qarluq alt kateqoriyasına aiddir. qədim uyğurların əsl davamçıları sarı uyğur və ya yuqurlardır.şərqi yuqurca da qədim uyğurcanın davamçısıdır.
qeyd: qərbi yuqurca isə bir türk dili yox , monqol dilidir
ətraflı oxuma üçün , " xinjiangın türkləşmə və islamlaşması " adı altında axtarış apara həmçinin dili çətin olsa da zeki velidi toganın ümumi türk tarihine giriş əsərinə müraciət oluna bilər
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
rudi mathee yazır ki , şah süleymanın nə dərəcədə farsca bildiyi şübhə altındadır.o heç farsca danışa bilmirmiş və onun ana dili türkcə idi. kempfer isə yazır ki , səfəvi sarayındakı qeyri- qızılbaşlar şaha yaltaqlanmaq üçün türkcə danışırlar və hamısı bu dili öyrənməyə meyillidir.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
havuz medyasının azərbaycanlısı ayrı cür komik olur. bərbad aksenti ilə diksindiricidir. rəcəb tayyib erdoğan onun üçün tanrıdır.
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
deməli bu adam türklərin günah keçisidir. 12 eylüldən öncə hər kəs kənan paşa yönetime el koymazsa 2 cihanda elim yakasında olacak deyirdi . çünki az çox türk toplumuna bələd olan biri darbeden öncə türkiyənin nə gündə olduğunu bilir. sendikalar disk (devrimci) ve misk (milliyetci) deyə , polis pol-der ( solcu polislər) və pol - bir ( milliyətci) , univeritetlər qısaca hər şey qruplaşmışdı. özüdə bu qruplaşamaların hərəsinin gündə ən az 10 nəfər öldürmə kotası vardı. tskdan bir albayın biranda açıqlaması vardı sokakdaki insanlar ordudan yönetime el koymasını istiyor deyə. uzun sözün qısası paşa yönətimə əl qoydu. mgknın mitinglərində heç kim xalqı ora zorla gətirmirdi. hamı evreni dəstəkləyirdi. şakşakcı solcular və şakşakcı bozqurdlar xaric. indi mərkəz sağdan bir goygoycu (rte) çıxdı və illərdir evrenə yükləndi. bu kaypak , sürüşkən türk. toplumuda faşiik deyə bağırmağa başladı düzü bunlar ota bokada faşist deyir ama olsun. evren elamıdır əlbəttəki yox . bir sağcı, bir solcu , iki sağcı , iki solcu deyə deyə solu və milliyətciliyi bitirdi. meydan islamcı , təriqətci, neo - liberal amerikancılara qaldı. (özal , erbakan - refah partisi , və gülən camaatı və son olaraq akp) . emre kongarın dediyi kimi akp bir koalisiyondur təriqətci , neo- liberal amerikancıların , din bəzirganlarının koalisyonu. bu koalisiyonun ilk qopan parçası gülən təriqəti oldu. evrenin ən büyük xətası bunları xortlatmasıdır. buda onun vizyonsuzluğunu göstərir. çünki adam əsgərdir . ancaq qışla görüb. sonda onu deyim ki , mərkəz sağdan bir güclü lider çıxıb desin ki , evren bombadır , bu kaypak nənəm deməli türhlər deyəcəklər hə əladır
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
iran ın 26 ostan ından biridir. cənubi azərbaycan ın isə rəsmi olaraq 4 ostanından biridir . digərləri isə
şərqi azərbaycan
ərdəbil
zəncan
ostanın mərkəzi isə urmiya dır. əhalisinin çoxunu azərbaycan türkləri (80 % - ə yaxın ) təşkil edir. kürdlər 18 - 19 % , digər cüzi qismini isə erməni və assuri deyə bildiyimiz süryanilər təşkil edir. ostan özü isə 14 şəhristan a bölünür. bunlar şimaldan cənuba belədir
maku
çaldıran
xoy
salmas
urmiya
üşnəviyə
nəğədə farslaştırılmadan öncəki adı sulduz idi . məşhur turco - monqol boyun adı.
miyandob farslaştırılmadan öncəki adı qoşaçaydır
piranşəhr keçmiş adı xanadır
mahabad keçmiş adı soucbulaq və ya soyuqbulaqdır
bukan
şahindej keçmiş adı sayınqaladır
takab farslaştırılmadan öncəki adı təpədir
sərdəşt
bu ostanların 9-da əhalinin çoxunu azərbaycanlılar , 5-də isə kürdlər təşkil edir. kürdlər üşnəviyə , sərdəşt , mahabad , piranşəhr və bukan ostanlarında yaşayırlar . bu ostanlar iraq la sərhəd vəya yaxınlıqdadır. bunlar kürtcə nin sorani ləhcəsini danışırlar hansıki bu ləhcə kurdistan regional government da da rəsmi dildir. piranşəhrin kürdləri gəlmədir və pəhləvi dövründə xüsusi olaraq buraya yerləşdiriliblər. bu bölgənin azərbaycanlılarının çoxu əfşar elindəndir. bütün qərbi azərbaycan ostanına kürdlər rojhilate kurdistan yəni gündoğar vəya şərqi kürdistan deyir. bölgə çox stratejik önəmə sahibdir. özəlliklə türkiyə üçün. zira qəsri - şirin də cızılan osmanlı - səfəvi sərhəddi elə bugündə iran - türkiyə sərhəddidir və bütün bu sərhəd qərbi azərbaycan ostanının payına düşüb. demoqrafik vəziyyət azərbaycanlıların xeyrinə olsada , təbii artım və kürdlərin istilası ilə kürd nüfus çoxalır. bəhs etdiyim bu çoxalma güney - doğu anadolunu tamamilə kürtləşdirdi. əsrin əvvələrində isə burada türkmən və kürt nüfus başabaş idi. bu hadisə qərbi azərbaycanında başına gələ bilər. pəhləvi rejimi dövründə bölgənin türk adları dəyişdirildi və kürdlər yerləştirildi. bu gün siz baxmayın mərkəzi iran hökuməti ilə kürdlərin pjak it dalaşına . sonda onuda qeyd edim ki , kürdlər çoxluqla şafii yaresani felanda var , azərbaycanlılar isə şiə dir .
edit: əl əməyi , göz nurudur əziz sözlükcülər . hərf səhvləri varsa əvvəldən üzr
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
azərbaycanda yayğın olan bir xalq deyimidir. mənası isə , uzaq olsun , kənar olsun və s. bənzər ifadələrdir. hamımıza ilk başda normal bir xalq deyimi kimi gəlir. ancaq türk dilləri içində 1500 , bəlkə də daha çox il bundan əvvəl baş verən səs ayrımını özündə yaşadır. məsələ isə bu iraq sözünün başındadır. ilk başdan iraq (ölkə) qədimdən bəri bizim üçün uzaq olduğu üçün bu deyim onunla əlaqəli kimi görünür. necə ki , türkiyədə fizan hər hansı uzaqlığı tərif etmək üçün ideal yerdirsə. məsələn , " seni fizan'a sürerim ". qeyd edim ki , fizan liviyanın cənubunda bir bölgədir. gələk əsas məsələyə. türk dillərinin ( mən ləhcə sözünü işlətməyin tərəfdarıyam) bugünki sinifləndirilməsi aleksandr samoyloviçə aiddir. ancaq , birdə bu dilin səs olaraq sinifləndirilməsi var. bu isə iki yerə bölünür . bunlar
lir türkcəsi - qərb türkcəsi (buraya aiddir çağdaş çuvaşca , hunca ingiliscə hunnic language , bulqarca
şaz türkcəsi - şərq türkcəsi (geriyə qalan bütün keçmiş və çağdaş türk dilləri)
bu ikisi arasındakı fərq , lir türkcəsindəki -l səslərinin şaz türkcəsində -ş səsinə , müvafiq olaraq -r səsinin
-z səsinə çevrilməsidir. məsələn qərb türklərinin ümumi ad altında toplandığı oqur adı şərqdə oğuzdur -r > -z . bu iki səs dəyişiminin ayrılması böyük ehtimalla xiong-nu və ya bizim bildiyimiz təbirlə böyük hun imperiyasının dağılmasından sonradır.
bizim bəhs etdiyimiz iraq sözü qədim türk dilində - old turkic language- ırak olaraq görünür. bundan sonra oğuz ləhcələrində isə rotasizm ilə yəni , - r > -z dəyişməsi - bu söz - ızaq , - uzaq sözlərinə çevrilir. baxmayaraq ki, biz günlük yaşamımızda iraq yox uzaq işlədirik , birləşik bir ifadə olduğu üçün yüzillərdir dilimizdə iraq olsun ifadəsi qalıb. bu ifadə dilimizin 2000 il öncəki səs dəyişimini özündə saxladığı üçün üçün çox dəyərli bir ifadədir. xələc dilində isə bu söz özünü hırak kimi göstərir. iraq - uzaq - hırak üçü də eyni sözdür. birincisi qədim qərb türkcəsində , ikincisi çağdaş oğuz ləhcələrində, üçüncüsü isə xələc dilində
dilimizdə minlərlə belə ölməyə üz tutan öz sözlərimiz var. bunların düz əməlli dil bilimcilər tərəfindən canlandırılmağa və yenidən dilimizə qazandırılmağa ehtiyacı var.
(baxma: xələclər və xələc dili)
(bax: gerhard doerfer)
(bax: agop dilaçar)
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
coğrafi olaraq azərbaycanlıdır. ancaq ethnic background olaraq turkic originla heç bir əlaqəsi yoxdur. ethnic olaraq farsdır. hücum etmədən əvvəl turkification of azerbaijan adlı master tezislerini toplayıb oxuyun
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
çox maraqlı sözdür. hər xalq müasir dövrdə fərqli topluluqları işarə edir bu sözlə. barbarın şərq versiyası da deyə bilərik. yuxarıdakı entrydə deyildiyi kimi , hərfi mənası "ərəb olmayan" deməkdir. ancaq spesifik olaraq iranlılar demək də deyil. yenə bir ancaq girəcək ortaya . orta əsrin səhra ərəbi hamını iranlı zənn etdiyi üçün bu adı iranlılar mənasına gəlməsə də , o mənada işlədib. bura daxildir şərqdə yaşayan bütün xalqlar - fars millliyətcilərinin deyişi ilə iran-e bozorgda yaşayanlar. əsrlər sonra oğuzların yaxın şərqə gəlməsi ilə , burada osmanlı imperiyası kimi türk - bozkır imperiyasından çox , islami bir imperiya qurulur. osmanlı ilə birlikdə bu söz mənbələrdə daha çox işlənməyə başlayır. yenə də , iranlıları işarə edir bu söz. farsları yox dostlar , iranlıları. yəni əfşarlar , qacarlar əcəmdir , iranlıdır , amma fars deyil. məna qarışması olmasın. ancaq farslar , kürdlər və bizlər bu ifadəni tam başqa cür işlədirik. birinci ələ alaq kürdləri . kürdlər əcəm deyəndə şiə iranlıları nəzərdə tuturlar . yəni azərilər və farslar deyə ayırd etmirlər. səfəvi - osmanlı müharibələrində kürdlər şafii - sünni olduğu üçün osmanlı tərəfində idilər. bu adlandırmanın kökü buradadır. farslar əcəm deyəndə maraqlıdır ki , nə özlərini , nə də kürdləri nəzərdə tutur. iranda yaşayan azərbaycanlılar nəzərdə tutulur bu zaman. farsların deyimi ilə türkilər. bizdə isə vəziyyət lap qarışıqdır. xalq anekdotlarında keçən bir başlıq var hər zaman " bir əcəm , bir kürd , bir iranlı " . buradakı o " bir əcəm " biz özümüz oluruq. bugün cənubi azərbaycanda da soruşanda cavab verirlər ki , o kürd kəndidir , o biri isə əcəm kəndi. yəni , türkilərin kəndi.
bu məna qarışmalarının səbəbini isə mən coğrafiyada görürəm. xalqlar o qədər iç-içə , həm də ayrı yaşayır ki bu coğrafiyada , hərə özündən olmayana bu adı verib. bu adlandırmada dil , din , məzhəb fərqləri də özünü göstərir. kürdlər məzhəb fərqinə görə belə adlandırırsa , farslarda bu linqvistikdir
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
bu söz yazılı olaraq ilk dəfə divanü - lüğat-it-türk də keçir. oğuzca əm(mək) sözündən evrildiyini yazır mahmud kaşğarlı orjinalı ağızcıq sözüdə ola bilər. qohum dil olan monqolcada da ağız aman deməkdir. buradan. bir bağlantı qurula bilər
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
yerli , başqa yerdən köçüb gəlməyən . müasir dillərə fransızcadan keçib. fransızcaya isə qədim yunancadan gəlib . azərbaycan dilinı isə təbii ki , ruscadan keçib.
ən qədim afinalıları bildirmək üçün istifadə edilib və qədim yunancada torpaq mənasına gəlir. məsələn , ( birazda qızışdırıcı olsun ) , nə azərbaycanlılar ( söhbət etnik olaraq özünü türk hesab edənlərdən gedir və əlavədən iranilər ) , nə də ermənilər qafqazın avtoxton əhalisidir. sifarişi verən: fövqəl insan
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
deməli , şah abbas ramazan ayının hesabına həyatda qalır . 2. ismayıl əliqulu xan şamlu'ya - abbasın lələsi - deyir ki , şahzadəni öldür. əliqulu xan şamlu isə öldürməyə meyilli yanaşmır ve belə bir bəhanə uydurur ki , " mövhumatcıl adamam qoy ramazan çıxsın öldürərik " . böyük ehtimal zaman qazanmağa çalışırdı. ramazan ayı çıxmadan 2. ismayılın ölüm xəbəri xorasan'a gəlir və abbas mirzə həyatda qalır
Notice: Undefined variable: userQuery in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 84
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 92
Notice: Undefined variable: idvv in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 101
Notice: Trying to access array offset on value of type null in /var/www/soz6/sonhefte.php on line 102
oturaq həyata keçməmiş konfederasiya şəklində təşkilatlanan türk və monqol xalqlarının ali məşvərət orqanı. dilimizə türkcədən keçmişdir. türkcədə də uzun müddət işlədilməyib. 20-ci əsrin əvvəllərində canlandırılıb. sözün kökü monqolcadır. " kura " monqolca toplanmaq və ya yığışmaq mənasındadır. " kuraldai isə toplantı deməkdir. sondakı " tai " və ya "dai" monqolca şəkilçidir. məsələn , türkcədən misallar : yarqıtay, danıştay, sayıştay.
Notice: Undefined variable: user_id in /var/www/soz6/sds-themes/vengeful-light/profile.php on line 1336
blok - başlıqlarını gizlət
Notice: Undefined variable: user_id in /var/www/soz6/sds-themes/vengeful-light/profile.php on line 1343