gəncənin etnik kimliyi

1. Qanuni türkdür, başqa qarışığı yoxdur. Yəni türk xalqlarından gəlib tam.

2. Qədim də alban olub,təxminən 11Cİ əsrə qədər səlcuqlular gələndən sonra albanlar erməniləşib,türklər üstünlüy təşkil eliyib

3. Hə birdə,kirakos gəncəli yazır ki,o vaxtı zadəganlardan başqa heç kim erməni dilini biĺmirmiş.Yəni albanlarda da dil komplelsi olubfnjr

4. mən tarix müəllimimdən də soruşdum, etnoqrafiyadı əsas ixtisası. o da dedi türklərdi ancaq.

5. @4 erməniləşmiş albanlar(əslində artıq tamamilə erməni olublar) qovulandan sonra sadəcə türklər qaldı.Ümumiyyətlə Azərbaycanda böyük və tarixi şəhərlərin çoxunun əsasını qeyri-türk millətlər qoyub.Azərbaycanda ilk türklər Lori,borçalı,Qazax-Tovuz və Qarabağ zonalarında yaşayıblar.

6. Spesifik olaraq, Gəncə haqda danışmaq nə qədər doğrudur bilmirəm, lakin demək olar ki, bu gün Azərbaycan əhalisinin etnogenezinin tam türk mənşəli olmağı imkansızdır. Azərbaycanlılar türkdilli xalqlar arasında qarışıq etnik keçmişə malik olanlardandır. Qədim dövrdən Qafqaz Albaniyası regionu əhatə edib, iranlı xalqlarla təmas zatən məlumdur (əhəmənilər, parfiya, sassanilər), daha sonra ərəb işğalı, Səlcuq oğuz türklərinin əraziyə gəlməsi müasir Azərbaycanlıların etnik kimliyində izlərini buraxıb. Bir şeyi də qeyd edim ki, Qafqaz albanlarının erməniləşməsi Səlcuq türklərinin yox, ərəblərin işğalından bəri başlayan proses idi.

Azərbaycanlı tarixçilər qərəzli üslubda Azərbaycanda ta qədim dövrdən başlayan türk mənşəli etnogenez baş verdiyini yazsalar da, həqiqətdə türkləşmə Səlcuq tütklərinin gəlişindən sonra başlayıb. Zatən genetik araşdırmalar Azərbaycanlıların Mərkəzi Asiyadan gələn türk əcdadlarına qarşılıq böyük ölçüdə qərbi Asiya xalqlarına yaxınlığını ortaya çıxarıb.

"gəncə" adının özü ərəbcə "gənz" sözündən gəlir hansı ki, xəzinə deməkdir.

7. @6 bəli o dövrdən başlayıb amma səlcuqlar gələndə zirvədə olub.Dediyim kimi səlcuqlar gələnə kimi bölgədə alban deyə bir xalq var idi,alban dili də istifadə olunurdu.Səlcuqlar gələndə bölgədəki etnik tarazlıq pozuldu.Ona görə xristianlar erməniləşdi.Birdəki əgər alban kilsəsi məhv edilməsəydi inanmıram ki,erməniləşmə baş verərdi.

8. Amma bir şeydə razı deyiləm,azərbaycanda qədimdən hunlar,sabirlər,on oğuzlar kimi proto türk xalqları olub amma kifayət qədər sayda deyildilər.Moisey kalankatlu kitabında albanlar üzərində hökmdarlıq edən hun tayfa başçısı Sanatürkdən bəhs edir.Ancaq əlbəttə ki,bölgənin türkləşməsi səlcuqların dövründə olub.Və bəzi yerlərdə qalan ləhcə bununla əlaqəlidir.Məsələn Şəkidə utilərin,bakıda isə tatların ləhcəsi qalıb

10. @7 bəli, tamamilə bütün alban xalqının erməniləşməsindən söhbət getmir. İslamı qəbul edənlərin də olduğu qeyd olunur və onun xaricində alban xalqı da yoxa çıxmamışdı. Zatən bu gün udi xalqı qafqaz albanlarının nəticələri olaraq qəbul olunur.

Alban kilsəsinin müstəqilliyini itirməyi və erməni kilsəsinin hakimiyyəti də əslində ərəb işğalı dövrünə təsadüf edir. Burada əsas rol oynayan faktor kilsələr arasındakı ideoloji fərqlər və ərəblərin buna münasibəti ola bilər. Monophysit və dyophisit məsələsinj nəzərdə tuturam.

11. @8 hunların ümumiyyətlə türk olması iddiası tam həqiqəti əks etdirmir, demək istədiyim tamamilə türk olmaları fikrinin güclü dayaq nöqtəsi yoxdur. Ön öğuzlar və s. proto-türk qəbilələrinin ərazinin etnogenezindəki rolunu, düzünü desəm, mən ancaq Azərbaycanlı mənbələrdə görmüşəm. Tarixlə ciddi məşğul olan hər kəs bir çox Azərbaycanlı tarixşünasın revisionism cəhdini, qədim türk narrativi çıxarma cəhdi uğruna tarixi məlumatları təhrif etdiklərini bilir. Hətta bir Azərbaycanlı tədqiqatçı ermənilərin də türk mənşəli olduğunu, daha doğru desək "armanlar" adlı qəbilənin türk mənşəli olduğu və hayların bu adı mənimsədiyini bəyan etmişdir. Aydın məsələdir ki, gülünc bir iddadır. Buna görə, Azərbaycanlı mənbələri oxuyarkən kritik yanaşmanı ikiqat çoxaltmaq lazımdır.

12. @10 alban kilsəsinin ləğv edilməsi siyasi faktorlara görə oldu. alban kilsəsinin katolikosu bizans imperatoru ilə svyaza çıxdı kafirlərin işğalından azad olmaq üçün,erməni kilsəsi də gedib öz dindaşlarını satdı.Ərəblər də alban kilsəsini ləğv eliyib ermənilərin tabeçiliyinə verdilər. Erməni kilsəsi görüşləri uyğun gəlmədiyi üçün bir çox alban dini kitabını yandırdı. Sonra Azərbaycan Xəzər ərəb müharibələrində Əsas müharibə meydanı olduğundan bir çox alban dilinə aid əsərlər məhv oldu, həmçinin alban mədəniyyəti də. Ona görə də bölgə də ərəblərin və farsların üstünlüyü var bu dövrlərdə.

13. @11 Azərbaycan tarixçilərinə inanmıram onsuz,Ziya Bünyadov ən yaxşılarıdısa özün fikirləş aqibəti. Onsuzda bölgədə ermənilər də,Azərbaycan türkləri də gəlmədir. Ona görə biz və ermənilər arasında gürcülərlə bənzərlik yox denəcək qədər azdır

14. @12 həmin mənbələri bölüşə bilsən, sevinərdim.

15. @13 indi məşğulam rəis. Sabah atsam problem olmaz??

16. Açığı wikipediada olmalıdır

17. @15 problem deyil, açığı wikipediadadırsa yəqin nəzərimdən qaçıb və ya həmin məqalələri oxumamışam. Nəzərdən keçirərəm, təşəkkürlər.

18. @16 məqalə tapa bilmədim.Alban həvari kilsəsi adlı Vikipediya başlığında var. Alban kilsəsi diofizitliyi seçmişdi, diofizitlik bizans kilsəsinin ideologiyası olduğundan ərərblər və sasanilər bunu təhlükəli hesab edirdilər.Erməni kilsəsi monofizit olduğundan gürcü və alban kilsələrini sıxışdıra bilirdi. Ümumiyyətlə dağlıq qarabağdakı ermənilərin burda aborigen olması qətiyyən inandırıcı deyil,çünki ermənilərin tarixi yurdu Qafqaz yox şərqi Anadolu olub,həmçinin əgər ermənilər dağlıq Qarabağda yaşayırdılar onda gərək dağlıq Qarabağ sərhədində olan bölgələrdə də yaşayırdılar amma biz heç vaxt belə bir faktla qarşılaşmamışıq.Sadəcə sünikdə orbelyanların hakimiyyəti var.O da ərəb xilafəti dövründə.Eramızdan əvvəl 163748595596969cı ildə tigranın bu ərazilərdə 20-30 il (hakimiyyətdə olması bu ərazilərin erməni torpağı olduğu mənasına gəlmir.Tiqran daydayın özü heç qəbul eləmirdi erməni olduğunu arşaki nəslindəndi

19. @18 Aha, elə mən ona görə ideoloji fərqləri yuxarıda dedim, Alban kilsəsinin müstəqilliyini itirməsində elə həmin monofizit və diofizit məsələsindən təsirlınib hansı ki, ərəb işğalından başlayır ona görə də erməniləşmə. Əslində buna aid məqalələr, sadəcə Azərbaycan dilində tapmaq çətindir.

Ondan əlavə, Azərbaycan vikipediyasının tarix portalının kobudca 90 faizi mənim üçün "apar-tulla"dır, həddən artıq təhrif etmələr var və propaqanda açıqca sezilir. Ona görə başqa mənbələri oxumağa çalışıram. Qəbul edirəm, ermənilərlə olan problemlər var, lakin buna görə tarixi mənbələri təhrif etmək yanlışdır, bunu da bir çox tarixçi edir bizdə. Tarixi araşdırmalar gərək obyektiv olsun. Tiqran və ya erməni krallığı məsələsində də, zatən bir imperatorun bir ərazini işğal etməsi demək deyildir ki, onun əhalisinin qədim yurdudur. Yəni başqa bir millətin yaşadığı yeri idarənə götürmək onu sənin torpağın etmir. Ona görə zatən ermənilər Tiqranın hakimiyyəti altında olmuş, misal üçün, bəzi orta şərq bölgələrini iddia edə bilməzlər çünki, ərazi qədim erməni torpağı olmayıb sadəcə işğal olunub. Bu bütün imperiyalara aiddir, necə ki, türklər balkanları iddia edə bilməzlər baxmayaraq ki, osmanlı imperiyasının tərkibində olub bir müddət. Səbəb, türk torpağı deyil imperiyanım tərkibində olmuş olsa da. Tiqrandan misal verdin, ona görə belə uzun yazdım:D

20. @19 mövzu çox dərindir çox danışmaq olar bu barədə. Azərbaycanlılar inkişaf eləməlidir o ayrı,amma biz rəqibimizə baxanda görürük ki,bizdən daha betərdilər.Qərbdə də diasporları güclüdü deyə dəstəkləri çoxdur. Mən səninlə inboxdan da danışmaq istərdim bu mövzuda.

21. @20 mesaj bölməm həmişə açıqdır)