Sözaltı Sözlük - Azərbaycandilli Fikir Ensiklopediyası

+4 əjdaha

1. 2004-cü il istehsalı olan iran filmi. orijinal adı marmoulak olan filmin ingiliscə adı the lizard, bizim dildə isə baş qəhrəmanın adı ilə kertenkele rzadır. filmdə kertenkele rza rolunu iranın ən məşhur aktyorlarından biri olan parviz parastui oynayır.
filmin rejissoru isə iranda majid majididən sonra ən istedadlılardan biri hesab olunan kamal təbrizidir.
filmin yayımı senzura səbəbilə sonradan 1 ay gecikir və yalnız "mollarla məzələndiyinə görə" 4 dəqiqəlik bir hissəsi kəsildikdən sonra yenidən yayımlanmasına icazə verilir. amma buna baxmayaraq, filmdə əvvəldən axıra qədər irandakı din xadimlərinin və ümumiyyətlə dini mühitin çox incə bir şəkildə tənqidini görmək mümkündür.
filmdə digər diqqətçəkən məqamlardan biri isə məsciddə mahnı oxunmasıdır. özü də rəşid behbudovun məşhur küçələrə su səpmişəm mahnısı. kamal təbrizi bununla həm də azərbaycanlı olduğunu vurğulamaq istəyib yəqin ki.
film dram-komediya janrındadı. amma arxa fondakı dərin hüznü sezməmək mümkün deyil.
qısası, bu film o qədər gözəl bir filmdi ki, spoiler vermək istəsəm gərək bütün filmi başdan ayağa yazam bura. ona görə də ən yaxşısı özünüz baxasız.

(bax: underrated)
(bax: az bilinən mükəmməl filmlər)

+3 əjdaha

2. Yaxşı bir filmə baxmayalı çox uzun olmasa da hər halda biraz vaxt olmuşdu. Bu günlərdə vaxt edib əla bir filmə baxa bildim. Əvvəldən bunu deyim ki, son zamanlar ümumiyyətlə iran kinolarına maraq salmışdım. Elə həmin marağın məntiqi nəticəsi olaraq da bu filmə baxmaq qərarına gəldim. Filmin adı Marmoulakdır. Farsca bir filmdir və komediya, dram janrında çəkilib. Ssenarisi Peyman Qasım Xani tərəfindən yazılan bu filmin rejissoru Kamal Təbrizidir.(Bu məsələyə indi toxunacam) Və baş rolu Pərvin Parastuyi oynayır. Qeyd edim ki, o da iran azərbaycanlılarındandır. Toxunacağım şey də elə bundan ibarətdir ki, filmdə bir çox anlarda Azərbaycanla bağlı detallara rast gələcəyik. Bu da düşünürəm ki, mədəniyyətlərin bağlılığından irəli gəlir və rejissor bu məsələ üzərində çox incə və mükəmməl şəkildə işləyib. Bütün bunları qoyduq bir kənara indi keçək filmin özünə.
Film bir məhbusun həyatından ibarətdir. Amma bildiyimiz o həbsxana kinoları kimi deyil. Sadəcə olaraq həbsə düşən birinin ordan qaçmağı və daha sonra başına gələnləri nümayiş etdirən bir filmdir.
Məhbusun adı Rızadır. O çox usta bir oğrudur. Divarlara çox ustalıqla dırmanır elə buna görə də ona Marmoulak yəni, Kərtənkələ deyirlər.

Oğurluqlarından birində o tutulur və həbsxanaya atılır. Həm də elə bir həbsxanaya ki, buranın rəisi öz işini çox ustalıqla yerinə yetirir.

Rıza həbsxanaya düşdüyü gündən etibarən həyatı dözülməz vəziyyətdə çətinləşir. Elə ilk günlərdən rəis onu etdiyi hər cuzi şeyə görə hücrəyə saldırır ki, düzəlsin. Onun deyimi ilə desək o “insanları cənnətə yollayır. Zor gücünə olsa da!”. Rıza isə bütün bunlara dözmür. Hətta iş o radəyə gəlib çıxır ki, özünü öldürmək belə istəyir. Həbsxana yoldaşlarından biri ona mane olmağa çalışır. Birdən əlindəki dərman qabı qırılır və onun qolunu kəsir. Onu xəstəxanaya yerləşdirirlər.

Burda o Rıza adında bir axundla tanış olur. Onunla söhbət edir. Ən sonda isə axund Rıza yuyunmağa getdikdə Kərtənkələ onun libasını geyinib aradan çıxır. Könhə bir dostunun yanına gedir. Ölkədən çıxmaq qərarına gəlir. Bunun üçün isə sərhəd bölgədəki bir əraziyə yollanır. Burda onu bir adam gözləməli və ona sənədlərini verməli idi. Həmin yerə getmək üçün o qatara minir və yolda bir çox insanla tanış olur. Onlar gedəcəyi kəndin insanları idi. Yol boyu daim insanlarla əlaqədə olan Rıza bəzi yalanlar demək məcburiyyətində qalır ki, bu yalanlar daha sonra onun həyatının istiqamətini dəyişəcək. O Əl-əmir məscidinə axund olduğunu deyir. Daha sonralar dediyi bu yalan həqiqətə çevrilir. Filmin maraqlı hissələrindən biri də burasıdır ki, namaz qılmağı bilməyən alllahsız Rıza qatar bir stansiyada dayandıqda insanlarla bir yerdə namaz qılmaq məcburiyyətində qalır. Nə edəcəyini bilməyən Rıza dilinin altında sözlər pıçıldayıb sonda “Allahu Əkbər!” deyir. Çox incə məqamlardan biridi. Verilən mesaj məncə aydındır. Qatar yola düşür Rıza kəndə çatır. insanlar onu əhatəyə alırlar və ona böyük hörmət və məhəbbət bəsləyirlər. Burda o axund olaraq işləməyə başlayır ki, qaçmağı üçün şərait yaransın. ilk gündən fəaliyyətə başlayan Rıza həbsxanada tanış olduğu axunddan eşitdiklərini burdakı insanlara deyir. Elə olur ki, insanlar onun moizələrini çox bəyənirlər.

iki şagird isə xüsusi olaraq onun pərəstişkarlarıdırlar. Daim ona suallar ünvarnlayır, onunla ünsiyyətdə olmaq istəyirlər. Bir gün Rıza saxta passportunu götürmək üçün ona deyilən adresə getmək qərarına gəlir və axşam gizlincə şəhərə yollanır. Burda evlərin ünvanları qarışıq olduğu üçün o bir neçə evi gəzmək məcburiyyətində qalır. Sonda isə ona deyilən ünvana çatır. Onun axtardığı adamın həbs olunduğunu eşidir. Həbs olunun həmin insanın anası ona qapıdan çıxarkən çoxlu dualar edir. Rıza da bikef halda evinə qayıdır.

Bir şeyi qeyd etmək yadımdan çıxıb. Rızanın qatarda gördüyü bir qız var ki, ondan xoşu gəlir və həmin qız da bu kənddə yaşayır.

Bayaq dediyim iki tələbə sən demə maşında gizlənibmişlər və bütün olanları görüblər. Elə zənn ediblər ki, Rıza kasıblara baş çəkir onlara əl tutur. Onun bu addımı bütün kənddə bilinir və insanlar bir daha onun fəzilətinə aşiq olurlar. Həmin günün sabahı insanlar belə qərara gəlirlər ki, Rızaya kömək etsinlər və bunun üçün də ianə yığırlar. Gecə vaxtı Rızanın qapısını döyüb onunla birlikdə kömək etmək istədiklərini deyirlər. Rıza birtəhər razı olur və onlar bir-bir ev gəzirlər. Beləcə Rızanın adı-sanı getdikcə daha da artır. Seçkilərə hazırlaşan bir nəfər də onu “Populyar fiqur” olaraq evinə dəvət edir və seçki üçün onunla bir neçə şəkil çəkdirir. Bu an həbsxananın müdiri Kərtənkələni axtarmaq üçün Rızanın olduğu kəndə gəlir. Bu qalsın bir qırağa. Rıza təbii ki, yerində dayanmır və çıxış yolu axtarır. Ona passport verəcək adamın arvadı ilə görüşür. O da eyni işlə məşğul olur. Rızadan külli miqdarda pul tələb edir. Rıza ona ianədən yığılan puldan 50 min verir. Qadın işini görməyə başlayır. Sona çatdıqda isə evinə gələn halvaya görə bütün bu işlərə tövbə edir(Halvanı da Rızanın axund olduğu məscid insanlara paylayırdı). Qadın ona göndərilən halvadan belə nəticəyə gəlir ki, o allahın yadından çıxmayıb. Rıza yenə çətinə düşür və nə edəcəyini bilmir. Bir yandan da seçkiyə hazırlaşan həmin şəxs onun zəhləsini tökür. Onlar birlikdə həbsxanaya gedirlər. Axund burda moizə oxumalı idi. Təsəvvür edin burda o kimlə qarşılaşır. Həbsxana rəisi ilə. Özünü gizləməyə çalışan Rıza bunu elə də yaxşı bacarmır. Moizələrinin birində isə rəisə tanış olan sözlərdən birini işlədib onun fikirlərinə əks çıxır: “insanları zorla cənnətə yollaya bilməzsiniz”. Məncə filmin ən dərin hissəsi elə həmin moizənin deyildiyi hissədir. Daha sonra o həbsxanada ona passport düzəltməli olan adamla görüşür. Həmin adam Rızaya anasının yanına gedib adını deməyi tapşırır. Rıza bunu edir və passportunu alır. Sərhədə yaxınlaşır(burda Araz çayını da görürük) və ölkədən çıxmaq istəyir amma bu baş tutmur. Ona bir neçə saat sonra gəlmək tapşırılır. O məscidə qayıdır. insanlar isə bayrama hazırlaşırlar. Axund Rızanı burda rəis tutur və film beləcə sona çatır. Rıza öz libasını filmin əvvəllərindən gördüyümüz uşağa verib təslim olur. Sonda isə filmin ortalarında da eşitdiyimiz Küçələrə su səpmişəm mahnısı səslənir ki, istəyirəm bu yazını da elə həmin mahnıyla sonlandırım. Hər birinizə bu filmi izləməyi tövsiyyə edirəm. Xoş izləmələr.