1. din fəlsəfəsi ilə məşğul olan bir filosof. teistdir, xristian bir abimizdir.

illər qabaq plantinga çox bəsit görünən bir arqument yayımlayır. bu gün həmin fikir naturalizmə qarşı təkamül arqumenti adlanır. nədir bu ?

əvvəla naturalizm qabaca desək deyir ki təbiət qüvvələrindən başqa heç nə yoxdur. supernatural yəni təbiətüstü şeylərə yer yoxdur. metodik naturalizm də təbiəti araşdırdığımız vaxt a priori olaraq supernatural şeylərin olmadığını əsas götürdüyümüz metoddur.

yəni izah edə bilmədiyimiz bir hadisə müşahidə edirik. bu hadisənin səbəbini axtardığımız vaxt təbii açıqlamalara yönəlirik, təbii açıqlamaları axtarırıq nəinki təbiətüstü. göydə şimşək görəndə nəinki ibtidai insanlar kimi səbəbinin tanrının qəzəbi olduğu qənaətinə gəlirik, a priori olaraq belə bir ehtimalı qəbul belə etmirik, təbii açıqlama axtarırıq. bu belə.

digər bir tərəfdə isə təkamül nəzəriyyəsi və beyin plyus şüur var. yəni şüurun da təkamülün bir nəticəsi olduğunu qəbul edirik. beynin şüuru necə formalaşdırdığını tam olaraq bilməsək də, əlimizdə belə bir nəzəriyyə hələ ki olmasa da (potensial nəzəriyyələr var. məsələn stanislas dehaene tərəfindən yaradılan nəzəriyyə kimi) beynin şüuru formalaşdırdığına əminik.

https://www.sciencedaily.com/releases/2015/05/150522105333.htm

məsələn bu məqalə ortaya qoyur ki böyük beyin təkamül tərəfdən daha avantajlıdır, həyatda qalmaq üçün böyük bir beynə sahib canlılar daha avantajlıdır. yəni beyinə və şüura sahib olmağımız, şüurun təkamülü bu avantaj ilə açıqlana bilər, bu sayədə daha yaxşı adaptasiya ola bilmişik və həyatda qalmışıq və s..

plantinga burda işin içinə girir və soruşur ki o halda bizə təkamüli avantaj qazandırdığı üçün formalaşan beyinin/şüurun düzgün düşüncə formalaşdırdığına necə əmin ola bilərik? yəni naturalizmi qəbul etmək bu arqumentə görə eyni zamanda da bildiyimiz hər şeyin həqiqiliyini sual altında qoymaq deməkdir, naturalizmin özünü belə.

ən qabaca desək adam deyir ki beynimiz/şüur təkamülün nəticəsidir çünki təkamüli avantajı var amma beynin və şüurun düzgün düşüncə formalaşdırdığına necə əmin ola bilərik? çünki bunun heç bir avantajı yoxdur, beynimiz həyatda qalmaq üçün düzgün olmayan amma avantaj sağlayan düşüncələri də formalaşdırmış ola bilər. bu halda naturalizmin düzlüyünə necə əmin olaq?

plantinganın bu arqumentinə görə təkamül nəzəriyyəsi və naturalizm bir-birilə qətiyyən uyuşmur.

https://youtu.be/qap_FyQxILM

belə bir video var bu qarmaqarışıq görünən arqumenti açıqlamaq üçün. nümunələr də var videoda.

bu arqumentə qarşı bir neçə ciddi tənqidlər də var, ümidvaram onları da yazarıq. amma hər halda tam zidd tərəflərdə olsaq da * mən ateist, o isə teist olsa da plantinga dəyərli filosofdur və fikirlərini müzakirə etməyə dəyər