1. Bir ölkənin iqtisadiyyatını hansı səviyyədə olduğunu göstərməkdə yardımcı olan mənə görə ən önəmli makroiqtisadi göstəricilərdən biridir. Qısaca REER olaraq dilə gətirəcəyim göstərici ölkənin valyuta gücünün digər valyutalar qarşısındakı əlaqəsini görməkdə yardımcı olur. Bununla ölkənin valyutasının ticarət balansı anlamaq olur. Ölkələr əsasən normal hədd kimi 90-125 sərhədlərini seçir. Əgər valyutanın nominal dəyəri 90'dan aşağı düşürsə (undervalued) deməli valyuta dəyər itirir və ucuzlaşır, 125'dən (overvalued) yuxarı qalxırsa valyuta bazarda dəyər qazanır amma qazandıqca da inflation səviyyəsi yüksəlir. Bu hər iki halda da Mərkəzi Banklar tədbir görməlidir.

iki növü var nominal və effective. Nominal dəyər valyutanın dünya valyutalarından ibarət olan səbətdə olan dəyərini göstərir (NEER). effective dəyər (REER) isə bəlli bir qiymətə sahib indeksləşmiş halınnı göstərir, yəni sənin valyutan local və foreign bazarda necə ticarət olunur?

REER hesablanması üçün müəyyən formulalar var. Amma mənim özüm daha sadə gəldiyi üçün aşağıdakı formulanı istifadə edirəm:

REER = [(e/e1) *(P/P1)]^w1

1. ilk olaraq base period seçməliyik.
2. Daha sonra isə formulada göründüyü kimi e - exchange rate tapılır. base rəqəm 1 kimi qeyd olunub tapılan hər hansı valyutanın exchange rate bölünür. e (1) / e1 (hər hansı ölkənin valyuta basketi)
3. CPi (consumer price index) tapılır.
4. w kimi qeyd olunmuş hissədə isə ölkənin trade balance export və import arasındakı fərqə baxılır.

Azərbaycan üçün REER - 102.16, NEER isə 76.2 səviyyəsidir (iyul, 2020 üçün). Ən diblər isə 60'dır. Bu olan zaman ölkədə crisis baş verir demək olar. Amma 2016'cı iqtisadi böhranını nəzərə alaraq hal-hazırdakı NEER nəticəsi o ilə nisbətən daha yaxşıdır.