1. thomas de waala görə dağlıq-qarabağ konfliktinin əsasını qoyan, onun alova çevrilməsində qığılcım rolunu oynayan hadisə.

hər nə qədər bu konfliktin fevral, 1988-ci il sumqayıt hadisələri ilə başlandığı qeyd olunsa da, xüsuilə də ermənilər tərəfindən ilk qan axıdan kimi azərbaycanlılar qələmə verilsə də, de waal bunun belə olmadığını qeyd edir.

1987-ci ilin oktyabr ayında şəmkirin çardaqlı * əhalisi tamamilə erməni kəndi idi kəndində azərbaycanlı birinin kolxoz sədri təyin edilməsinə kənd sakinləri etiraz edir. bu etirazların nəticəsində kəndə hüquq-mühafizə orqanları yeridilir, kəndlilərlə rəsmilər arasında baş verən toqquşmaların nəticəsində fiziki zorakılığa məruz qalanlar olur. hətta moskvaya etirazlarla bağlı nümayəndə heyəti də göndərilir ermənilər tərəfindən. bu hadisə ilə bağlı yerevanda da 1987-ci il 18 oktyabrda kiçik etiraz akaiyası keçirilir. bir şeyi burada qeyd etməyə əlavə olaraq ehtiyac duyuram ki, milliyətcə erməni olan levon mirzoyan 1926-1929-cu illərdə 3 il Azərbaycanda ən yüksək postu tutub - komunist partiyası 1-ci katibi olub...

və bu hadisə bununla bitmir. 1987-ci ilin noyabr ayından etibarən yerli ermənilər qafan, mehri və digər rayonlarda artıq etnik təmizləməyə başlayırlar.

hadisə şahidlərindən biri - bakı ermənisi bir qadın 1987-ci ilin noyabr ayında 2 avtobusda aralarında çılpaq vəziyyətdə olan uşaqlarla yanaşı, adi geyimdə olan yaşlılara necə onunla yanaşı digər insanların kömək olaraq paltar tapıb gətirdiyini qeyd edir.

tarixçi arif yunus da 1988-ci il 25 yanvarda işə gedərkən, 4 qırmızı ikarusda etnik təmizləməyə məruz qalmış, döyülmüş, inildəyən, aralarında əsasən qadın, uşaq, qoca, qismən də cavanlar olan azərbaycanlıları öz gözləri ilə gördüyünü de waalın kitabında qeyd edir.

həmçinin qafan partiya komitəsinin 2-ci katibi də baxmayaraq ki, ilk başlarda, azərbaycana gəlib hadisələrin provakasiya olduğunu düşünüb, qaçqınların geri qayıtmağını xahiş etsə də, sonradan qeyd edir ki, qafandakı kəndlərdən birindən maşınla keçərkən üzü qanlı erməni gənclərin yerdən daş yığdığını gördüyünü bildirir, və bundan sonra hər şeyin ola biləcəyini istisna etmir.

mənbə.
black garden, thomas de waal
https://en.m.wikipedia.org/wiki/Levon_Mirzoyan