1. bu sifarişi verən: nabifur Bir-birinə əks olan istənilən anlayışlar arasında rast gəlinən vəziyyət.
Belə ki, dərin fəlsəfə etmədən qısa izah etsəm, determinizm tərəfdarları deyir ki, hər şey öncədən planlaşdırılıb və azad iradə yoxdur. Sizin səhər durub "mən qayğanaq yeyəcəm, çünki zor sikirəm" deməyiniz belə azad iradə göstəricisi deyil, bu qərar səslənənə qədər artıq hansısa əlaqələndirilmiş səbəblərə görə qəbul olunub. Seçim şansı sadəcə yoxdur, bütün hadisələr bir zəncir şəklində bir-birindən asılıdır.
Azad iradə nəzəriyyəsi tərəfdarları isə deyir ki, fiziki dünya determinizmlə işləyir (məsələn, mən stəkanı divara çırpsam, o qırılacaq, bu artıq öncədən bilinir), lakin səbəbkarın (yəni mənim) zehni fəaliyyəti determinizm nəzəriyyəsi ilə işləmir. Yəni mən o stəkanı atdım, çünki kefim belə istədi. Atmaya da bilərdim. Ya da yüngül ata bilərdim. Ya da başqa yerə ata bilərdim. Burada seçim var və başqa cür edilə biləcək hadisəni məhz bu cür etmisinizsə, bu, azad iradədir.
4. Man can do what he wills, but he cannot will what he wills.
- Arthur Schopenhauer
Yeni sən istədiyini edə bilərsən. Ancaq istəklərin səndən asılı deyil.
Məncə valideynlərdən aldığımız genlər, bioloji instinktlər, yaşadığın yerdə olan hadisələr, vərdişlər, beynində olan dopamin, serotonin miqdarı, qanında olan hormonların səviyyəsi vs. sənin istəklərini formalaşdırır.
2.yarı-determinizmin daha məntiqli gəldiyi qarşıdurma.
böyük mərcəkdə baxıldıqda insanın taleyinə təsir edəcək ondan asılı olmayan dəyişkənlər var: doğum yeri, valideyn, genetika, böyümə mühiti və.s
geri qalan həyatınıza isə bu verilənlər bazası ilə davam edib öz azad qərarlarınızı verməyə çalışırsınız.
(bax: coğrafi determinizm)
3. olmayan ziddiyyət, azad iradə yoxdu amma bu o demek deyil ki determinizmi de mutleq dogru kimi qebul edek. isbata ehtiyaci var, random hadiseler ola bilir
azad iradeni qebul etsek gerek onda metafizikaya da inanaq, ruhun varlığına inanaq, bedenimizi bir masin kimi ruhu da onun surucusu kimi qebul edek. bu ise pozitiv elmlerle izah oluna bilmez
)