yavuz sultan səlim və şah ismayıl xətai

1. bu sifarişi verən: adsızinsan
Yavuz Sultan səlim
Anası gülbahar xatın, əslən trabzonlu bir papazın qızı olub (xristian-yunan soyludur)
Atası ikinci ildırım bəyazid, osmanlı soyundandır
Osmanlı torpaqlarını 15 dəfədən artıq genişləndirmiş, osmanlı xəzinəsini ağzına kimi doldurmuşdur. Rəvayətə görə səlimdən sonra osmanlı xəzinəsi bir daha ağzına qədər dolmamışdır.
Sarayda türkcəni yasaqlamış, anadoludakı ələvi türkmənlərə qarşı açıq şəkildə qırğınlar etmişdir. Şah ismayıla söyüşlərdən ibarət 3 məktub yazmışdır (çaldıran döyüşündən əvvəl)
1ci məktub:
Sultan Səlim Şah ismayıla yazır..

(Birinci məktub)

Bağışlayan və mehriban Allahın adı ilə!

"Allah qatında din islamdır"(3/19)
"Kim islamdan başqa bir din ardınca gedərsə heç vaxt ondan qəbul olmaz və o şəxs axirətdə zərər çəkənlərdən olar. (3/85 "indi hər kəs Rəbbi tərəfindən gələn nəsihəti qəbul etməklə (bu işə) son qoyarsa, keçmişdə aldığı onundur. Onun işi Allaha aiddir. Amma qayıdanlar cəhənnəmlikdirlər və orada həmişəlik qalacaqlar".(2/275)

ilahi, bizi hidayət edən və hidayət olunmuşlardan qərar ver, yol azdıran və yolunu azanlardan etmə. Aləmlərin ağası, əmin ləqəbli peyğəmbər Məhəmməd Mustafaya, ailəsinə və bütün səhabələrinə Allahın salamı olsun. Amma bu bəyənilən xitab bizim böyük hökmdarımız, kafir və müşriklərin qatili, din düşmənlərini məğlub edən, fironların (zülmkarların) burunlarını yerə sürən, xaqanların dəbilqəsi (qoruyucusu), mücahid və qazilərin sultanı, Firudin kimi şərəfli, iskəndər kimi cahangir, ədalətin Keyxosrovu, ali irqə (tayfaya, qəbiləyə) mənsub olan Sultan Məhəmmədin nəvəsi Sulta Bəyazidin oğlu sultan Səlimdən Əcəm hakimi, ən yüksək qoşun başçısı, böyük rəhbər, zəmanənin Zəhhaki-Zöhhakı, müharibəyə meyilli Dara, dövrün Əfrasiyabı sən "Əmir ismayıl"a göndərilir.

Bil və agah ol ki, haqq olanı edən və mütləq səxavət mənbəyi olan Allahın etdiklərindən məqsədyönlü səbəblər olmaqla yanaşı, özündə sonsuz hikmət və yaxşılıqları da ehtiva edir. Necə ki, açıq-aşkar olan kitabda (Quranda) deyilir: "Biz göyü, yeri və onların arasında olanları oyun - oyuncaq yaratmadıq".(21/16). insanın yaradılış hikməti də varlıq aləminin seçilmişi, aləmin ən yaxşısı olmaq və gözlə görülən bilənlərin (yaradılmışların) gözü olmaqdır. Necə ki, Allah Quranda buyurmuşdur: "O, sizi yer üzündə varislər təyin etdi.."(6/165) Amma bu növ insanlarda mənəviyyatın gözəlliyi və cismin (bədənin) çirkinliyi kimi zidd anlayışların meydana çıxması mümükün olduğu üçün peyğəmbərin müqəddəs şəriətinə itaət etmədən xilafətin (yer üzünün xəlifəsi olmaq) bərqərar olması və ilahi hədəfin keşiyində durmaq olmaz. Halbuki peyğəmbərin şəriəti əbədi bağışlanmağa və hər iki dünyanın xoşbəxtliyinə qovuşmağa səbəb olur. Deməli, kimsə ilahi hökmləri icra etməkdən üz çevirsə, ilahi əmrə və qadağalara tabe olmaqdan boyun qaçırsa, din pərdəsini ləkələyərsə və möhkəm şəriəti məhv etməyə qalxarsa, bütün müsəlmanlara ümumi anlamda, dinin ədaləti sultanlarına isə xüsusi anlamda "Ey iman gətirənlər! Allahın (dinin və peyğəmbərin) köməkçisi olan!.." (61/14) nidasına səs vermək, hiylələri dəf etmək, fitnə-fəsad yaradanların fəsadlarını aradan qaldırmaq üçün əllərindən gələni etməsi vacibdir. Beləcə giriş verməkdə məqsəd budur ki, Bayandur (Ağqoyunlu) əhalisinin pərakəndəliyini beytlə deyək:

Meşədə aslanın nəriltisi yoxdursa
Çaqqalın səsi hündürdən gələr

Təcavüz etməklə Şərq ölkələrini ələ keçirdin. Əmrə tabe olduğun miskin bir guşədən əmr verən əzəmətli saraya qədəm basdın. Müsəlmanların üzünə zülm və əziyyət qapılarını açdın. Dinsiz və kafirləri bir-biri ilə evləndirərək qarışdırdın. Fitnə və fəsadın aşkar olmasını özünə şüar və hədəf seçdin. Zülm bayraqlarını qaldırdın. Öz təbii meylin və nəfsinin istəyinə uyğun hökmranlıq edib şəriətin hökmlərini pozdun millətin şərəfini məhv etməyi düşündün. Zinanı halal etmək, haqsız qan tökmək, məscid və minbərləri sökmək, qəbirstanlıqları və məqbərələri yandırmaq, peyğəmbər övladlarına və alimlərə hörmətsizlik etmək, mushəfləri pisliklər içərisinə atmaq, iki şeyxə (Əbubəkr və Ömərə) - Allah onlardan razı olsun - söyüş söymək kimi pis davranış və hərəkətlərin haqqında hər kəs danışır. Din rəhbərləri və hidayət edən alimlər, - Allah onların hamısından razı olsun, - sənin və ardıcıllarının mürtəd olması ilə bağlı yekdilliklə fətva verdilər ki, buda qətl edilməyə səbəb olur. Buna əsasən bizdə dini gücləndirmək, məzlumlara yardım etmək, əzab çəkənlərə kömək etmək, ilahi əmrlərə itaət və padşahlığın şərəf qayda-qanunlarını bərpa etmək üçün ipək və nazik parça yerinə zireh və dəmir libas geyindik. Allahın yardımı və gözəl lütfü ilə qələbə bayraqlarının daşıyıcıları, yola (adətə) yardım edən əsgərlər, döyüş aslanları qılıncı qəzəb qınından çıxaran qılıncvuran qəhrəmanlar bədbəxt düşməni əzmlə taleyinə qovuşduracaq, kin kamanından oxları olduğu üçün rəqibin ölüm payını oxatan bürcünə rast gətirəcəklər. Zəfər və xeyirləri vəsilə olan Səfər ayında dənizdən keçdik (Bosfor boğazı nəzərdə tutulur). Bu niyyətlə ki, əgər Allah-təala yardım etsə güc və qüvvəmizdən istifadə edərək zülmkar əl-qolunu qoparıb, təşvişli başından qalib olmaq sevdasını çıxaraq. Kasıb və gücsüzlərin başı üzərindən şər və fitnənin yaratdığı fəsadları uzaqlaşdıraq. Evlərə vurduğun həmin odun tüstüsünü evinə gətirək. Çünki qılıncdan öncə islama dəvət təklifi Mustafa-salam olsun ona-şəriətinin hökmüdür. Bu məhşur məktubda həmən qaydaya əsasən gözəl şəkildə yazıldı. insan övladının ruhu (nəfsi) fərqlidir. insan qızıl və gümüş mədənləri kimidir. Bəzi xarakterlərin pis olması təbiidir və düzələn deyil. Belə ki, zəncini yumaqla ağarmaz. Xarakterin süstlüyü, şər işlərə adətkərdə olmaq şəhvətin hakim olmasından qaynaqlanır və düzəlməsi mümkündür. Necə ki, deyirlər: Pislər təlim və tərbiyə ilə yaxşılar cərgəsində olar, bir ehtimala görə. Əgər özünü "O kəslər ki, bir günah iç gördükləri, yaxud özlərinə zülm etdikləri zaman Allahı yada salıb (Tövbə edərək) günahlarının bağışlanmasını istəyərlər..."(3/135) cərgəsinə daxil etsən, bütün hallarda Allah-təlalanı unutmasan, pis işlər, doğru olmayan davranışlar və çirkin adətlərdən peşman olsan, səmimi qəlbdən tövbə və istiğfar etsən, ötən zamanda bizim qalib ordunun dördayaqlılarının ayağı dəydiyi qala və məkanları (indi isə sənin tabeliyində olan və onları işğal edərkən bizi) məzəmmət etdiyin həmin ərazilərin hər bir güşəsini Osmanlı məmləkətlərinin tabeçiliyinə verərək bizim əzəmətli himayəmizdə olan bəndələrə tapırsan daha yaxşı olar. Bizim xidmətimizdə duranlardan yaxşılıq, nəvaziş, mehribanlıq və xoşxasiyyətdən başqa bir şey görməzsən.

Pis vərdiş təbiətində özümə yer etdisə
Ölənə qədər səndən əl çəkməz.

Əgər pis əməllər və rüsvayçı davranışları israr təkidlə davam etdirsən, uca Allahın köməyi ilə qələbə çalacağıq və ələ keçirdiyin həmin məmləkətin meydanı tezliklə bizim qalib ordunun düşərgəsi olacaqdır. Bir müddətdir ki, yelbeyinliyin şiddətindən sərdarlıq sevdasına düşmüsən və lovğalığın çoxluğundan cahangirlik və fatehlik iddiası dilində cari olur. Əgər mərdsənsə mərdlərin meydanına çıx ki, taleyin hökmü müəyyən olsun. "... O gün hökm yalnız Allahındır " (82/19). "...Haqq yolu tutub gedənlərə salam olsun". (20/47).

920-ci ilin qalibiyyət ayı olan Səfər ayında iznikomid (indiki izmit) yurdunda yazıldı...

"Şah ismayıl Səfəvi Tarixi-diplomatik sənədlər toplusu""
2ci məktub:

Sultan Səlim Şah ismayıla yazır...

(2-ci məktub)

Allahın salamı olsun yaratdıqlarının ən yaxşısı olan olan Məhəmməd, övladları və səhabələrinə hamılıqla. Bu, nazil etdiyimiz mübarək bir kitabdır, ona tabe olun və Allahdan qorxun ki, bəlkə rəhm ediləsiniz! (6/155)

Səmadan enmiş vəhy kiminə bu zəfər tuğralı məktub, "Biz, peyğəmbər göndərməmiş (heç bir ümmətə) əzab vermərik"(17/15) ayəsinin tələbinə uyğun olaraq Allah-təlalanın bütün dünyadakı xəlifəsi, "insanlara fayda verən bir şey isə yer üzündə qalar"(13/17) ayəsinə şamil edilən yerə endirilən, Süleyman kiminə uca mərtəbəli, iskəndər kimi cahangir, Firudin kimi şərəfli, kafir qövmə qarşı vuruşan, Allahın yanında çox möhtərəm və çox müti (mələkləri) qəbul edən, qoruyucu mücahid, müzəffər yardımçı, şir nəslindən olan (Leys bin əl-Əsəd bin əl-Qəzənfər), ədalət və yaxşılıq bayrağını genişləndirən, bizim əzəmətli ağamız Sultan Səlim Şah ibn Sultan Bəyazid ibn Sultan Məhməd xan tərəfindən Əcəm məmləkətlərinin padişahı, zülm və sitəm diyarının ağası, pislərin sevinci və rəhbəri, zəmanənin Darası, dövrün Zəhhakı, Qabilə (Adəm peyğəmbərin qardaşını öldürən oğlu) əmir ismayıla izzətlə yazıldı.

Məlum olan budur ki, Allah dərgahından "Allahın insanlara əta etdiyi mərhəmətə heç kəs mane ola biıməz..." (35/2) nişanəsi ilə olan "Sən mülki istədiyinə verərsən" (3/25) padişahlıq hökmünü qəzavü-qədər bizim böyük adımıza çıxardı (yəni Allah tərəfindən hökmdar olmaq bizə həvalə edildi). Şübhəsiz ki, yer üzündə ilahi qanunların əmr və qadağaları eləcədə səltənətə aid olan işlər və hökmlər səmavi hökmün nüfuzuna malikdir. Bu, Allahın istədiyinə əda etdiyi mərhəmətdir...(62/4). Bir çox şəxsdən eşitdiyimizə görə, Məhəmmədin pak ümmətsini -salam olsun ona -özünün yalnış əqidənə tabe etmiş və sabit dinin əsaslarını ləğv edib, zülm bayrağını təcavüz qaydaları ilə yüksəltmiş, pislikdən çəkindirməyi və yaxşılığa əmr etməyi şəriətin əsaslarından hesab etmiş, öz çirkin şiəni məhrəm qadınları halal hesab etməyə və günahsız insanların qanını tökməyə təhrik etmisən. "Yalana qulaq asan və haram yeyənlərin" (5/42) hökmün ilə bihudə sözlərə qulaq asıb, haramlar yemisən. Məscidi xarab edərək bütxana düzəltmisən. islamın böyük sütunları olan minbərləri zalımcasına dağıdıb, açıq-aşkar haqqı batildən ayırma (Quranı) keçmiş xalqların əfsanələri adlandırıb pisliyin yayılmasına səbəbkar olaraq öz adını bədnam etmisən. Əhli-sünnət və cəmaətin üstün alimlərinin əqli və nəqli (dini mətnlərə) əsaslanan fətvalarına görə bizim ali iradəmizin borcudur ki, qədimdən qalma adət-ənənə olan "çox ehsan edən Allahın dininə yardım etmək imanın ən yüksək dərəcəsinə (sahib olmaqdır qanununa əməl edərək)" yeni adət-ənənlərin rədd edilməsi, qadağan edilməsi, sıradan çıxarılması və sıxışdırılmasını həyata keçirək. Onun (peyğəmbərin) - salam olsun ona - bir hədisdə buyurduğu kimi: "Hər kəs bizim işimizdə yenilik (bidət) etsə bu məqbul deyildir" və ya başqa bir hədisdə " hər kəs bizim işimizə uyğun olmayan bir iş görsə bu məqbul deyil və tənqid olunmuşdur". ilahi qəzavü-qədər, kafir olanın əcəlini bizim iqtidarımıza həvalə etdiyi üçün o diyara (Səfəvi dövlətinə) istiqamət alaraq "Yer üzündə bir nəfər belə kafir qoyma" (71/26) hökmünü rəhbər tutub əziz Allahın izni ilə yola düşdük. Zəfər qılıncını siyirməkdə məqsəd Allahın şəriət axının yolunda bitən və pərpərən kimi inkişaf eləmiş tikan və alaq otlarını kökündən qopararaq rüsvayedici torpaq üzərinə atmaqla müqəddəs atların ayaqları altında tapdalamaqdır "Xalqın böyüklərində zəlil edərlər. Onlar məhz belə hərəkət edərlər" (27/34) ayəsində deyildiyi Kiki kin-küdurət dolu toppuz zərbəsi ilə xam xəyala düşmüş din düşmənlərinin beynini müharibənin cəngavər şirlərinin yeminə çevirək. (Ayədə deyildiyi kimi) "zülm edənlər ilə (öləndən sonra) hansı dönüşə dönəcəklərini mütləq biləcəklər!"(26/227)
Şeir:

Mən o şəxsəm ki, iti qılıncımı siyirdikdə
Yer üzündə qiyamət qopararam
Erkək aslanların ürəyindən kabab edər
Pəhləvanların qanından sübh vaxtı şərab içərəm
Kamanımla qartal ovlayar
Qılıncımdan - günəşin ürəyi titrəyər
Əgər döyüşə gəlməmisə deməli sən məni saymamısan
Fırlanan (hərəkət edən ) səma eşitməmisən
Günəşdən yüyənimin qüvvətini soruş
Bəhram dan nizə min ucunun suyunu soruş
Əgər tacın varsa mənimdə qılıncım var
Çünki tacım əlimdə aram olan qılıncıdır
Ümidvaram ki, bəxtin qüvvəsi ilə
Düşmənlərin təxti-tacını alaram.

"Din nəsihətdir" düşüncəsindən çıxış edərək əgər kişilərin üz tutduğu yer olan bizim yurdun mələklərinin arzub Kəbəsi və bəxt qibləsi nə üz tutsan, zülm altında inləyən təbəələrini incitməkdən əl çəksən və özünü "günahdan tövbə edən günahı heç olmayan kimidir" cərgəsində qərar versən, Məhəmmədin -salam olsun ona, pak ailəsinə və hidayət edən səhabələrinə və Allah onların hamısından razı olsun; "səhabələrim ulduzlar kimidir, hər hansı biri nümunə götürsən iz hidayət olarsınız" deyə buyurulmuşdur" - pak və doğru sünni təriqətinin ardıcılı olan millət və məzhəbdən olasan, həmin ölkələri və onlardan aslı olanları Osmanlı ərazilərindən hesab etsən (yəni bütün dövlətini mənə tabe etsən) padişahlıq və şahlıq lütfümüz sənə də şamil olacaqdır.
Şeri:

Başının üzərində ədalət və lütf kölgəsi yaradaq
Məhəbbət görən qapımızın torpağına üz sürtər
Afərin bunu qəbul edən şəxsin bəxtəvərliyinə.

Əks təqdirdə mahiyyətindən irəli gələn fitnəkarlıq və təkfirçi təbiətinə uyğun davranmağa üstünlük verərik. Qaralmış qəlbə moizə oxumağın faydası olmaz. Allahın köməyi və ən gözəl yardımları ilə başında hər tac olanın tacını odlayaram və geniş yer üzünü o insanlardan təmizləyərəm. "Şübhəsiz ki, qələbə çalanlar məhz Allahın firqəsidir" (5 /56).Zalımların əllərini yədi-beyza (parlaq əl) pəncəsi, qüdrəti ilə büküb sındıraram ki, "Allahın qüdrət əli onların əllərinin üstündədir" (48/10).

Qulağınızdan qəflət pambığını çıxarıb, əyninizə kəfən geyinib hazır olun ki , "verdikləri vədə əməl edərlər" ayəsini rəhbər tutan "sanki onlar möhkəm divarlardır" (61/4) ayəsində əmr edilənlərə bənzər qalib əsgərlərim ölüm vədəsi gəldiyi üçün " Onların əcəli gəlib çatdıqda ondan bircə saat belə nə geri nədə irəli keçərlər" (10/49) ayəsini ucadan oxuyar və "onları harada görsəniz tutub öldürün" (4/89) ayəsinin hökmünə əməl edərlər. Onları yer üzündən silər o diyarda heç bir şəxsi sağ qoymazlar. "Əvvəl də, sonrada hökm Allahındır. O gün möminlər sevinəcəklər" (30/4).
"Artıq o zalım tayfanın kökü kəsilmiş olacaq. Həmd olsun aləmlərin Rəbbi olan Allaha!" (6/45).

"Şah ismayıl Səfəvi Tarixi-diplomatik sənədlər toplusu"

3cü məktub:
Həqiqət axtarışında olanlar üçün Çaldıran döyüşünə aparan məktubları paylaşırıq..

Bu Sultan Səlimin Çaldıran öncəsi Şah ismayıla yazdığı 3-cü məktubdur..

Qoçaq ismayıl, -Allah sənin əməllərini islah etsin! - əməl edilməsi lazım olan bu fərman sənə çatdıqda məlumun olsun ki, islama qarşı hörmətsizlik məxluqatın ağasının - salam olsun ona - şəriətini məhv etməyə ciddi - cəhdlə çalışmağın (haqqında) yetərincə xəbər almışıq. Fitnə-fəsad dairəsinin mərkəzin olan zərərli vücudunu rüzgarın səhnəsindən iti qılınc və xəncər ilə silmək bütün müsəlmanlara ümumiyyətlə, əmr sahibi olan sultanlar və qüdrətli xaqanlara isə xüsusilə vacibdir. Alimlər və din rəhbərləri - Allah qiyamətə qədər onların sayını artırsın - yekdilliklə fətva verib əsasən Məhəmmədin (s) dini qanunlarını dirçəltmək və Əhmədin (s) şəriət hökmlərini bərpa etmək üçün düşmən şikarına susamış çoxsaylı ordu ilə səni məğlub etmək məqsədi ilə Şərqə doğru yönəldim. Bu səfərimlə hökmranlıq etdiyin və tabeçiliyində olan torpaq və ərazilər fəth bayrağımın dalğalanması şərəfinə nail olacaqdır. Ərsənsə meydana çıx, uca və pak olan Allahın iradəsi nədirsə gerçəkləşsin deyə buyurmuşdum. Bunda (məktubu yazmaqda) məqsədim budur ki, bir neçə ay əvvəldən (yola çıxmağımdan) xəbərin olsun və lazimi tədarük görəsən. Sonra qəfil yaxalandım, hakimiyyətim altında olan xalqı tamamilə toplamağa (səfərbər etməyə) macal tapa bilmədim deyə bəhanə gətirməyəsən. Uzun müddətdir ki, dünya çoxsaylı əsgərlərimdən cana gəlmiş, hava nizə ucu və silahın bir-birinə dəyməsindən təngnəfəs olmuş, yer üzü tökülən at nallarından dəmirə bürünmüş, səma sərt şeypurun gurultulu səsindən lərzəyə gəlmişdir.

Bu əsnada səndən bizə qarşı gizlin və ya aşkar, xeyir və ya şər olmasından aslı olmayaraq cəsarətə eyham vuran biz vəziyyət müşahidə edilməmişdir. Xüsusilə də hazırda Azərbaycanda olan dağ və təpələrdə qalib ordunun dördayaqlılarının dırnaq izi aypara ilə dolu səmaya dönmüşkən, hələ ki, nə səndən bir səs-soraq var, nə də gözə dəyirsən. Elə yox olmusan ki, varlığın ilə yoxluğun arasında bir fərq yoxdur. Qılınc davası edənlərin qalxan kimi bəlalara sinə gərmək peşələri olmalı, ağalıq iddiası edənlərin dəbilqə kimi ox və nizə zərbələri ilə qarşılaşmaq qorxusu olmamalıdır.
Nəzm:

Kimsənin mələk gəlini kənarda yaxınlıq edərsə
iti qılıncın qırağından öpüş verər.

Təhlükəsiz yerdə pərdə arxasında gizlənənləri ər adlandırmaq xətadır. Ölümdən qorxanların qılınca qurşanıb ata minməsi isə bəyənilməz haldır.
Beyt:

Ölümə doğru getməkdən kimsə qaçırsa
Zorla dartıb ölümə doğru yerindən tərpədərlər.

Belə bir vəziyyətdə gizlənərək bir küncə sıxılıb gözə görünməmənin səbəbi böyük ehtimalla müqayisə olunmaz dərəcədə güclü qoşunumdan qorxub çəkinməkdir. Elə isə belə bir ehtimalın (səndə ki, qorxunun) aradan qaldırılması üçün 40 min nəfərdən ibarət igid əsgərin ordumdan ayrılaraq Qeysəriyyə ilə Sivas arasında düşərgə salmasına əmr etdim. Düşmənə at oynatması və meydanı boş görməsi üçün bu qədər fürsət verilə bilər və bundan artıq olmaz. Əgər səndə az da olsa qeyrət və cəsarət varsa, gəlib şanlı və qalib əsgərlərimlə qarşılaşarsan. ilahi təqdirdə nə varsa oda Allah-təlalanın izni ilə həyata keçər. Hidayət yolunun yolçularına salam olsun!

920-ci ilin Cəmadiəl-əvvəl ayının sonlarında Ərzincan yurdunda yazıldı.

"Şah ismayıl Səfəvi Tarixi-diplomatik sənədlər toplusu"

Şah ismayılın sultan səlimə olan məktubu:

Şah ismayıl Sultan Səlimə yazır.

(Şah ismayılın Çaldıran döyüşü öncəsi Sultan Səlimin 3 həqarət dolu məktubuna cavabı)

"ilahi lütfü əldə edən, səltənəti ilə yamyaşıl islam bağının himayəsində duran (islamın himayədarı), dövlət, səltənət, dünya və din yolunun mücahidi cənab Sultan Səlim şaha, - Allah dövlətinizi daimi, əbədi səadətinizi isə tükənməz etsin, - sevgi və məhəbbət dolu salam və dualarımı göndərir və "görüşmək" arzusunda olduğumu bildirirəm.

Mətləbə gəldikdə, bir-birinin ardınca göndərdiyin mübarək məktubların sayı üçə çatmış oldu (Sultan Səlimin göndərdiyi üç məktuba Şah ismayıl yalnız bir cavab məktubu, bu məktubu göndərib). Gəlib çatan məktubların məzmununda ədavət, cürət və sərtliyin payı daha çox idi. Lakin onun mənşəyinin nə olduğunu (bu ədavətin nədən qaynaqlandığını) bilmədik. Cənnətməkan atanızın zamanında, - Allah onun qəbrini nurla doldursun, - bizim uğurlu yürüşümüz Əlaüddövlə Zülqədərin dikbaşlığına görə Rum sərhədlərinə gəlib çıxsa da, hər iki tərəfdən dostluq və həmrəylikdən başqa heç nə müşahidə edilmədi. Cənabınız da Trabzon valisi olan zaman həmrəylik nümayiş etdirdiniz. Hazırkı kin-küdurətin səbəbi isə məlum deyil. Düşünmürəm ki, buna səni səltənət məqamı məcbur etsin.
Şeir:

Söz dava-dalaşı o həddə çatdırar ki,
Köhnə dostluqları viran edər.

Bizim həmin bölgəni görməməzlikdən gəlməyimizin (Osmanlı torpaqlarında gözümüzün olmamasının) səbəbi iki şeydir: Birincisi budur ki, o diyarın əksər sakinləri bizim əsl-nəcabətli əcdadımızın, - bağışlayan və qüdrətli Allah öz mərhəmətini onlardan əsirgəməsin, - müridləridir. ikincisi isə islam uğurunda vuruşan o ailəyə (Osmanlılara) olan məhəbbətimizin tarixi qədimdir. Teymurilər dövründə o diyara edilən yürüşü təkrar etmək istəmirdik və hələ də istəmirik (Şah burada Teymurun Osmanlı üzərinə etdiyi yürüş də Sultan I Bəyazidin məğlub edilib, əsir alınanmasına işarə edir). Bu olanlara görə incimirik, niyə də inciməliyik ki?!
Sultanlar arası ədavət, qədim ənənələrdəndir.

Kimsənin mələk gəlini kənarda yaxınlıq edərsə
iti qılıncın qırağına öpüş verər.

Sultanlara yaraşmayan ifadələrə gərək yoxdur. Şübhəsiz ki, həmin dinsiz ifadə və fikirlər katiblərinin və tiryək çəkməkdən beyinləri qurumuş mirzələrinin yazdığı uydurmalardır. Bu qədər ləngimənin də bir zərurəti olduğunu düşünürəm. Buna görə də möhürümüzlə möhürlənmiş xüsusi keyfiyyətli qızıl ilə dolu mücrünü (qutunu) ən yaxın və etimad etdiyimiz Şahqulu ağa, - ruzisi bol olsun, - ilə birlikdə göndərdim ki, əgər lazım olarsa istifadə edərsən. Tezliklə gəlib çıxacaqdır. Allahın köməyi ilə qəzavü-qədərdə nə yazılıbsa o da baş verəcəkdir. Amma kiminsə sözünə əhəmiyyət vermədən ciddi şəkildə düşün ki, sonrakı peşmançılıq fayda verməz.

Bu məktub biz isfahan torpaqlarında ov edərkən yazıldı. Sizinlə dərhal qarşılaşmağa tədarük görməyə başlamaqla yanaşı, dostcasına cavab yazdıq ki, istədiyiniz kimi hərəkət edəsiniz (seçim sizindir).

Sənin bu istəyini çoxları təcrübə etdilər
Əli (ə) övladlarına qarşı çıxan məğlub olar.

Səni çox incitmədən "heç bir günahkar başqasının günahını daşımaz" (Ənam,164) demək istəyirəm ki, əgər (bu) iş müharibə ilə nəticələnəcəksə, süstlük edib yubanma. Lakin sonunu da düşün. Vəssalam."

"Şah ismayıl Səfəvi - Tarixi-diplomatik sənədlər toplusu" səh. 83,84,85

.
.
Məktubların mətnindən hər ikisinin səviyyəsi, insanlığı, hörməti göz önündədir.
Şah ismayıl xətai:
Anası aləmşahbəyim uzun həsənin qızıdır.
Atası şeyx heydər səfəvi təriqətinin öndə gedən müridlərindən olmuş, döyüşdə şəhid olmuşdur.
Böyük qardaşları sultan əli səfəvi, ibrahim mirzə səfəvi döyüşlərdə şəhid olmuşdur.
Ailənin son övlatı ismayıl səfəvi 1487ci ildə ərdəbildə dünyaya gəlmiş, 1501ci ildə 14 yaşında səfəvi imperatorluğunun əsasını qoymuşdur (müridləri ilə birlikdə)

Dipnot düşürəm, yavuz səlimin şah ismayıla lokum ismayılın da pox göndərmə teması yalandır. Şah öz düşməninin üstünə belə gecə hücum etməmiş, "mən karvanbasan quldur deyiləm" deyərək müridlərinin sözünü dinləməmiş, döyüşmüş və geri çəkilmişdir. Çaldıran döyüşü haqqında da başqa bir entridə ətraflı yazacam. Görürəm sözlükdə bu döyüşdəki hadisələrlə bağlı çox prototip olaylar var. Qaynaq göstərərək nəyin necə olduğunu izah etməyə çalışacam * qəlb

(bax: çaldıran döyüşü)

yavuz sultan səlim və şah ismayıl xətai

Yalnız deyilsən!

Yalnız deyilsən!

Yalnız deyilsən!

Yalnız deyilsən!